Weinig aandacht voor Goede Vrijdag

Ds. M.A. Kuyt | Geen reacties | 25-04-2006| 00:00

Waarom wordt er aan Goede Vrijdag zo weinig aandacht besteed? Iedereen gaat gewoon naar z'n werk en naar school en 's avonds ga je 'nog even' naar de kerk! Maar aan Pasen worden zelfs twee dagen gewijd! Maar Goede Vrijdag is toch net zo belangrijk, zo niet belangrijker dan Pasen? Want was er geen Goede Vrijdag geweest, dan was er ook geen Pasen geweest!

Ik kan me voorstellen dat deze vraag ben je opgekomen is. Wordt Goede Vrijdag bij ons niet ondergewaardeerd? Om daar antwoord op te krijgen kunnen we niet om de kerkgeschiedenis heen. Het paasfeest is zeer oud, het kerstfeest is van later datum. Evenals het feest van Hemelvaart en Pinksteren (de 4e eeuw). Uit de 4e eeuw stamt ook het feest van de besnijdenis van Jezus en de Nieuwjaarsdag. De kerkelijke viering van de Goede Vrijdag en de Oudejaarsavond komt pas opzetten in de 19e eeuw. De bekende zeven lijdensweken is in onze kringen niet voor het midden van de 17e eeuw in gebruik gekomen.

De Reformatie heeft gebroken met de heiligendagen, zoals die in de RK-kerk gevierd werden. Reeds vanaf het begin van de Hervorming groeide er een sterk verzet tegen de feestdagen. In het Geneve van Calvijn werden ze bijv. al vroeg afgeschaft onder Viret en Farel. Ook in ons land gebeurde dat. Verschillende synoden in ons land hebben zich gekeerd tegen het houden van bepaalde feestdagen. Alle nadruk wilde men leggen op de zondag. Dat is de echte feestdag voor christenen, de opstandingsdag van Christus. Allerlei 'christelijke' dagen en feesten die door de RK-kerk gebruikt werden om het volk te kerstenen, zag men als verkapte heidense feesten. Ook werd de mens meer geëerd dan God en gingen bepaalde dagen met feesten gepaard, waarop het woord van Paulus van toepassing is: "En word niet dronken in wijn, waarin overdaad is, maar wordt vervuld met de Geest" (Efeze 5:18).

Oude gereformeerde kerkorden reppen dan ook met geen woord over de Goede Vrijdag. Deze dag komt weer in beeld in de Nederlandse Hervormde Kerk in de 19e eeuw. Er komen dan allerlei verzoeken bij de synode binnen om de Goede Vrijdag tot kerkelijke gedenkdag te verheffen. Opvallend genoeg komen deze verzoeken uit de zogenaamde 'ethische' hoek (de zog. Groninger School). De Goede Vrijdag moet volgens hen ingevoerd worden om met 'aandoenlijkheid' het lijden van Christus te overdenken. Op die dag moet volgens hen ook het H. Avondmaal gevierd worden. Als reactie zien we dat orthodoxen zich tegen de Goede Vrijdag verzetten. De Goede Vrijdag is daarom nooit door kerken van gereformeerde signatuur als feestdag kerkelijk geijkt.

Langzamerhand is echter de Goede Vrijdag in orthodoxe kringen ingeburgerd geraakt. Ook Calvijn heeft bepaalde feesten niet kunnen tegenhouden in Geneve. Als de overheid van Bern er op aandringt om bepaalde 'dagen' weer in te voeren, dan legt Calvijn zich er bij neer als hij voor de tweede keer in Geneve komt. Op voorwaarde dat deze dagen niet aan de zondag worden gelijkgesteld! Later worden bepaalde feesten toch weer afgeschaft. Er is dus een bepaalde zigzagbeweging geweest, onder druk van de omstandigheden. Op 25 december 1555 zet Calvijn in de weekbeurt zijn behandeling van Deuteronomium voort. De zondag erop preekt hij over Kerst. Calvijn zal in zijn dagen niet geijverd hebben voor de invoering van Goede Vrijdag. Integendeel!
 
Het houden van andere feestdagen dan de zondag behoort tot de middelmatige dingen. Wanneer de zondag niet in het gedrang komt, kunnen er best doordeweekse bijeenkomsten zijn. Calvijn was een voorstander van weekdiensten. Dat de invoering Goede Vrijdag juist uit moderne hoek gekomen is en zelfs boven de zondag werd gesteld, is voor ons geen reden om Goede Vrijdag te negeren. Het is zeker gepast om een kerkdienst te houden. Als ik me niet vergis is er de laatste jaren ook de tendens om naast de avonddienst een morgendienst te houden. In andere gemeenten wil men de stille week invullen met bezinningsmomenten, bijv. iedere avond een korte bezinning met zang en gebed. Op zichzelf is daar niets tegen. Het is verblijdend als er meer belangstelling komt voor de weg die de Heere Jezus is gegaan tot verzoening van onze zonden. Goede Vrijdag en Pasen horen bij elkaar (al zou ik niet willen zeggen, dat Goede Vrijdag belangrijker is dan Pasen, zoals in de vraag gesuggereerd wordt).

Wel kunnen we de volgende kanttekening plaatsen: Gaat de aandacht voor de zogenaamde stille week en bezinningsmomenten niet ten koste van de diensten op zondag? Datzelfde geldt ook voor allerlei kerstnachtdiensten en bijeenkomsten (ook al valt 1e Kerstdag niet altijd op zondag). Soms gaan mensen liever naar een kerstnachtdienst dan naar de 'gewone' dienst op eerste kerstdag,  Dat heeft waarschijnlijk te maken met een andere invulling van de diensten. De sfeer is anders, de muzikale inbreng is anders ed. Zijn we wat uitgekeken op de 'normale' kerkdiensten? En moeten andersoortige diensten en vieringen het 'gat' gaan opvullen?

Kwam in de 19e eeuw de vraag naar Goede Vrijdag met Avondmaalsviering uit de 'ethische' hoek, in onze tijd komt zij voornamelijk uit de liturgische hoek (die verbindingslijnen heeft met de RK-traditie). Zou het misschien samenhangen met een andere visie op de prediking? Als dat zo is, dan moeten we oppassen.
 
Wanneer de vraag naar een kerkdienst op Goede Vrijdag of eventueel een viering in de stille week geen afbreuk doet aan de gezonde leer, namelijk dat Christus voor onze zonden gestorven is en om onze rechtvaardigmaking is opgewekt en er geen afbreuk gedaan wordt aan de zondagse erediensten, dan is er m.i. geen bezwaar om extra aandacht te geven aan het vieren van de heilsfeiten. Verschillende gereformeerden (waaronder predikanten) hebben in de 17e eeuw de stille week, dus de laatste week voor Pasen, in huiselijke kring onderhouden. Dat uitte zich bijv. in vasten. Sommigen kleedden zich in rouwgewaad. Orgelspel bleek hier en daar in de kerken taboe. Maar het gebruik van liturgische symbolen vond men niet gepast. Dat behoorde bij de RK-kerk of de lutherse en de anglicaanse eredienst. Ook in de vroegchristelijke kerk fungeerde de vrijdag als vastendag. Het zou ons niet misstaan als we het aantal vergaderingen ed. tot een minimum in de stille week zouden terugbrengen.
 
Laat het hart vooral kloppen in de prediking van Jezus Christus en Dien gekruisigd. Wanneer die verkondiging centraal staat op een doordeweekse dag als Goede Vrijdag, dan is dat alleen maar winst. En zullen allen die de Heere Jezus hebben liefgekregen zich voegen onder het Woord van de levende God. Wanneer het zover zou komen dat de tweede Paasdag zou worden afgeschaft als gevolg van het afkalvend christelijk besef in Nederland, dan zou het voor de kerk te overwegen zijn om de Goede Vrijdag meer inhoud te geven, door bijv. te stimuleren dat de kinderen op school vrij krijgen.
 
Ds. M. A. Kuyt, Genemuiden

Dit artikel is beantwoord door

Ds. M.A. Kuyt

• Geboortedatum:
  17-04-1957
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Wijk en Aalburg
• Status:
  Inactief

48 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven