Vraag
Waarom worden plaatsen Bijbel soms per vertaling verschillend gespeld? Vooral voor kinderen die nog weinig Bijbelkennis hebben is dit erg verwarrend. Ik vraag me oprecht af hoe dit kan en waarom men hiervoor kiest.
Antwoord
Dit is een ingewikkelde zaak. In principe is het een kwestie van transliteratie: het vervangen van de oorspronkelijke Hebreeuwse en Griekse letters door letters die in het Nederlandse alfabet voorkomen. Deze talen kennen verscheidene klanken die het Nederlands niet kent, wat betekent dat er aanpassingen nodig zijn. Dat kan op meer dan één wijze gebeuren en dat is één van de redenen waarom sommige vertalingen van elkaar afwijken. De Hebreeuwse “tsade” wordt bijvoorbeeld soms met een “s” weergegeven (zoals in Sadok) en soms met een “z” (Zadok). Eigenlijk zou “ts” nog iets beter zijn, maar dat vindt men mogelijk weer te onnatuurlijk klinken in het Nederlands.
Een ander probleem is dat veel oudtestamentische namen ons bereikt hebben via het Nieuwe Testament. De aanpassing van de Hebreeuwse namen naar het Grieks heeft sommige namen enorm vervormd. Yochanan werd Ioannès, Yeshua werd Ièsous.
En dan is er nog de traditie. Nog vóór de eerste grote vertalingen van de Bijbel in Nederland beschikbaar kwamen, waren veel Bijbelse namen natuurlijk al bekend. Die kwamen in veel gevallen tot ons via de Vulgata (Latijnse vertaling) of mogelijk via het Duits (Lutherbijbel). Toen de Bijbel er in het Nederlands kwam wilden de vertalers niet meer teveel afwijken van de gangbare uitspraak, hoewel die vaak beduidend anders was dan het origineel.
De spelling van namen in de Statenvertaling is door aanpassingen van de Nederlandse spelling in de loop der eeuwen niet overal meer te gebruiken. Het oude “sch” in namen als Cusch (Genesis 10:6) en Schear-Jaschub (Jesaja 7:3) wordt tegenwoordig door de meeste mensen abusievelijk als een “s” gelezen, of als een “s” die gevolgd wordt door een “ch”. Daarom heeft de HSV gekozen voor een “sj”. Een andere lettercombinatie die gemakkelijk verkeerd gelezen wordt is de “ci” in Cinnereth (Jozua 13:27), dit naar analogie van woorden als “cirkel” en “ceremonie”. Daarom koos de HSV voor de spelling “Kinnereth”.
Andere vertalingen zijn hier wat verder in gegaan. Men kan zich inderdaad afvragen of dat altijd nodig is geweest. Is Sadok beter dan Zadok? Daar kun je lange discussies over hebben.
Hartelijke groet,
Reinier de Blois
Dit artikel is beantwoord door
Herziene Statenvertaling
- Kerkelijke gezindte:Divers
- Woon/standplaats:Divers
- Status:Actief
Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven
Vele toeristen komen naar Israël en horen vaak voor het eerst de juiste benaming in het Hebreeuws. Een Nederlandse tolk zal het woord gebruiken die gangbaar is in Bijbels Nederland. Hij/zij zal ook gebruik maken van de Hebreeuwse naam. In Jozua 13:27 staat letterlijk יָם-כִּנֶּרֶת Jam Kinnerth of wel zee in de vorm van een harp. Toen had men al oog voor de vorm van het meer. Voor de westerling zegt dat niets. Het wordt gewoon het meer van Galilea genoemd. De כִּ (kaf) in Jozua 13:27 werd tijdens de Statenvertaling gewoon uitgesproken als een k.
Een hedendaags voorbeeld is Cees. Dat is de schrijfwijze maar de klank is echt Kees. Dat is de reden waarom vertalers steeds meer kiezen om de oorspronkelijke Hebreeuwse uitspraak correct weer te geven.
Zo is het dus ook met het woord כּוּשׁ (Cusch in het oud Nederlands) Cus. De letterlijke Hebreeuwse uitspraak is Koesj. Die correctie moet dacht ik nog worden doorgevoerd.
Ik keur het dus goed om wanneer er een nieuwe spelling komt ook te toetsen of de spelling en uitspraak van het Hebreeuwse woord zuiver is. Het geeft geen verwarring maar getuigd eerder van een correctie op voortschrijdend inzicht.
Natuurlijk zit er in de Hebreeuwse taal wat dynamiek maar die zit in de toevoeging van universele leenwoorden zoals: טֵלֵפוֹן (telefoon) en אוּנִיבֶרְסִיטָה (universiteit) die bijna uitspraak heeft als in het buitenland.
Als ik uit de Bijbel voorlees pas noem ik de oorspronkelijke Hebreeuwse naam.
