Jacobus Koelman

Is er iemand die weet waarom Jacobus Koelman tegen het gebruik van de formulieren was? Hij heeft daar schijnbaar een keer over gepreekt (1 Kronieken 21:24) en hij heeft er een boekje over geschreven. Heeft iemand zich daar eens in verdiept en zou diegene uit kunnen leggen waarom Jacobus Koelman hier op tegen was?

Om te beginnen in dit verband een stem uit onze gereformeerde traditie en wel die van Calvijn. Het is zijn opvatting dat de gebeden in de samenkomsten van de gemeente “met hart en ziel” behoren te geschieden en op levendige wijze. In 1537 liet hij weten zich te ergeren aan de koele wijze waarop in de kerkdiensten gebeden werd. Dat hield voor Calvijn overigens niet in, dat het zgn. vrije bidden zijn voorkeur had. Met hart en ziel bidden houdt in dat men met alle aandacht bidt en in gelovige gestalte. Er moet goed over nagedacht zijn en het moet bijbels verantwoord zijn. En daarvoor acht Calvijn het formuliergebed beter geschikt dan het vrije gebed. Ook al wordt het laatste nooit door hem verboden. Er zijn ons van hem ook veel gebeden van eigen hand overgeleverd. Als argument voor formuliergebeden geldt voor Calvijn ook dat in zijn dagen niet alle predikanten in staat waren om goed te bidden. Bovendien was hij bang voor ontsporingen.
 
Met name vanuit de kerkgemeenschappen in de traditie van doperse en piëtistische stromingen is groot bezwaar aangetekend tegen formuliergebeden. Zo hebben de Puriteinen zich in de 17e eeuw fel gekant tegen het Book of Common Prayer dat gold in de Anglicaanse Kerk. En in Nederland heeft Jacobus Koelman(1633-1695), één van de voormannen van de Nadere Reformatie, zich uitermate afkeurend uitgelaten over het bidden van formuliergebeden. Hun bezwaar was dat in de van te voren geformuleerde gebeden de Geest ontoelaatbaar aan banden wordt gelegd. De voorganger moet recht uit het hart bidden om ook het hart te kunnen raken.

Koelman had een grote bewondering voor het Engelse Puritanisme dat in de zestiende eeuw de Kerk van Engeland of de Anglicaanse Kerk wilde zuiveren in ceremonieel, politiek, leerstellig en ethisch opzicht. Zijn strijd tegen de kerkelijke formulieren is een analogie van de Puriteinse strijd tegen het Book of Common Prayers in de Kerk van Engeland. Hij meende dat het gebruik van formulieren een “sleur-  en slenterdienst” bevorderde en een “paaps overblijfsel” was. De huidige kerkelijke praktijk in ons land leert dat hij wel een beetje gelijk had. Al moeten we de formulieren toch maar niet afschaffen, want ze vertegenwoordigen vaak nog het enige voluit gereformeerde element in onze kerkdiensten.

Met vriendelijke groet,
Ds. C. A. van der Sluijs

Dit artikel is beantwoord door

Dr. C. A. van der Sluijs

• Geboortedatum:
  14-09-1942
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Veenendaal
• Status:
  Inactief

174 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven