Liefhebben omdat het moet

Kortgeleden las ik in dagblad Trouw: “Naastenliefde gaat niet vanzelf, het is een gebod.” Natuurlijk gingen mijn gedachten naar de alom bekende geboden: heb God lief en de naaste als jezelf. De vraag kwam in mij op: kan ik iemand liefhebben als het moet (gebod)? De geboden zijn altijd op deze wijze en op vele manieren naar mij toegekomen. Nooit echt over nagedacht, behalve de overtuiging dat ik me aan de geboden moest houden. Maar kan dat wel?

Beste vriend of vriendin,

Het artikel waaruit je citeert ken ik niet. Ik weet dus ook niet het verband waarin de door jou genoemde woorden staan. Een losse zin kan heel andere gedachten oproepen dan een artikel waarvan deze zin deel uitmaakt. Ik concentreer me daarom op de woorden van de Heere Jezus over de liefde tot God en over de liefde tot de naaste. De Heiland noemt als tweede ‘gebod’: Heb uw naaste lief als u zelf. Je vraag is dan: kan ik iemand liefhebben als het moet, dus: als dit een gebod is?

Om de woorden van de Heere Jezus beter te begrijpen is het goed, om te bedenken in welk verband deze staan. De Heiland geeft antwoord op de vraag van een wetgeleerde wat het grootste (belangrijkste) gebod in de wet is. Bij het woord “wet” moeten we bij deze vraag niet denken aan onze Tien Geboden, maar aan de verzameling van de 613 geboden die de Farizeeën hadden opgesteld. Deze werden onderverdeeld in ‘moeilijke’ en ‘gemakkelijke’ geboden en verboden. Het kan niet anders zijn dan dat deze man, als kenner van de wet, aan deze lijst geboden dacht. Hij wilde de Heere Jezus verzoeken en een vraag als deze was daar heel erg geschikt voor.

Het antwoord van de Heere Jezus is heel helder. Hij haalt twee woorden uit het Oude Testament aan: Deuteronomium 6 (God liefhebben boven alles) en Leviticus 19 (de naaste liefhebben als jezelf). Deze woorden vormen de samenvatting van heel de wet (daarmee worden niet allereerst de Tien Geboden bedoeld, maar de vijf boeken van Mozes (de Thora) met daarbij de profeten. We kunnen dus zeggen: héél het Oude Testament. Wat wil de Heere Jezus hiermee zeggen? Hij maakt duidelijk dat die wetgeleerde alleen dacht in termen als geboden en verboden, als regels, waaraan men zich noest houden. Dat betekende een verregaand formalisme. Dat zien we in de geschiedenis van de verlamde man in Bethesda. Als deze na 38 jaar ziek te zijn geweest met zijn matrasje op weg is hebben ze daar kritiek op, terwijl er geen woord van blijdschap is over de genezing. Met andere woorden: de liefde ontbrak.

De Heere Jezus haalt met zijn antwoord een dikke streep door dat formalisme. Hij noemt de liefde als “het grote gebod.” Maar liefhebben doe je niet omdat het moet: het komt voort uit je hart, dat -als het goed is- op God gericht is en bewogen is over de naaste. De Heere Jezus gebruikt wel het woord “gebod”, maar niet op dezelfde manier als de wetgeleerden.

"Je ‘moet’ helemaal niet liefhebben. Het geeft een hartelijke vreugde om God lief te hebben boven alles en je naaste als jezelf."

 

Dat brengt me bij je vraag: kan ik iemand liefhebben als het moet (gebod)? Mijn antwoord kan kort zijn: die vraag is overbodig. Je ‘moet’ helemaal niet liefhebben. Ik kan er iets heerlijks tegenoverstellen: het geeft een hartelijke vreugde om God lief te hebben boven alles en je naaste als jezelf.

Toch is dit niet het enige. De Heere geeft het gebod van de liefde aan zondige mensen, die helaas dikwijls hun eigen wegen gaan. Door de zonde die in ons is, zijn we geneigd “God en de naaste” te haten. Dat is heel ernstig. En daarom is het heel erg nodig dat we telkens horen, wat God van ons vraagt. Dat is zelfs nodig voor hen die de Heere kennen. De Heere Jezus zegt tegen Zijn discipelen: “Dit gebied Ik u, dat u elkaar liefhebt” (Johannes 15). Het is eigenlijk wel beschamend dat zulk een gebod nodig is. Het is nodig omdat wij zondige en onvolmaakte mensen zijn.

Ik kom ook even terug op dat citaat: “Naastenliefde gaat niet vanzelf, het is een gebod.” Zoals ik al aangaf: ik weet niet wat men daarmee bedoelde. Daarom geef ik er maar een eigen invulling aan: Naastenliefde die niet vanzelf gaat? Het is veel erger. We brengen er van onszelf helemaal niets van terecht. We moeten bij de les gehouden worden. Maar waar het hart vol van liefde is, daar gaat het toch ‘vanzelf’. In het huwelijk, in het gezin, maar bovenal in de verhouding tot de Heere. Niet omdat het ‘moet’, maar vanwege de vreugde en de vrede die er zijn in de liefde tot God en de naaste.

Ds. W. Arkeraats