Dominee onmachtig in de Schriften

In heel veel kerken tegenwoordig, vooral de rechterflank zoals delen van de Gerefomeerde Gemeenten, Gerefomeerde Gemeenten in Nederland en Oud Gerefomeerde Gemeenten in Nederland, hoor je echt een fundamenteel andere prediking dan de meeste gemeenten van de Hersteld Hervormde Kerk, Gereformeerde Bond en Christelijke Gereformeerde Kerken, etcetera. Dit zit vaak vast op de uitverkiezing en dus een voorwaardelijk aanbod van de genade. Niet alle hoorders worden opgeroepen om te geloven en deze genade aan te nemen, maar slechts de oproep tot bekering klinkt nog. Hypercalvinisme genaamd. Een mens moet volgens een bepaald systeem bekeerd worden en God moet het doen… Ik weet dat hier al allerlei vragen over zijn gesteld, maar mijn vraag vond ik er nog niet tussen.

Hoe kan het dat predikanten uit zulke gemeenten dit doen? Ik geloof dat zij kinderen van God zijn en daarom Zijn knechten. Daarom zou ik toch bij zo’n dominee juist naar de kerk moeten omdat hij een gestuurde knecht is van God... Dit wordt vaak ook als argument gebruikt waarom je niet weg zou mogen gaan uit zo’n gemeente. Echter, als een dominee gestuurd is door God en zelf een kind van Hem is, wil hij toch juist zoveel mogelijk mensen dat ook gunnen? Hoe kan het dan dat het Evangelie door veel predikanten zo bedekt en ook wel verdraaid wordt gebracht? Dwalen ze dan, zoals Luther dat ook deed in sommige zaken? Of zijn het (en dat vind ik een heel gevaarlijke vraag) geen gestuurde knechten? Is het niet de verantwoordelijkheid van andere predikanten om hen (en anderen) hiervoor te waarschuwen? Ik vind het een heel lastig vraagstuk, maar zou toch graag een antwoord hierop krijgen.

Beste vraagsteller,

Je stelt een heel aantal vragen. Ze zijn niet allemaal even eenvoudig om te beantwoorden, maar ik ga je een aantal overwegingen meegeven. 

In de eerste plaats betekent het feit dat een predikant een kind van God is, niet automatisch dat hij ook ‘machtig in de Schriften’ is (Handelingen 18:24). Sterker, kinderen van God -ook als ze predikant zijn- kunnen soms op bepaalde punten eenzijdig zijn of zelfs dwalen. Je noemt zelf Luther, maar er zijn helaas meer voorbeelden.
 
Daarnaast speelt het opleidingsniveau een rol. Predikanten in de HHK, de PKN en de CGK hebben een universitaire opleiding. In de door jou genoemde ‘rechterflank’  is zowel het gemiddelde opleidingsniveau van de predikanten als het niveau van de opleiding lager. Dit kan betekenen dat een predikant erg vasthoudt aan wat hij tijdens zijn opleiding heeft meegekregen, inclusief de eenzijdigheden. Natuurlijk zijn hier ook uitzonderingen op. Een voorbeeld hiervan is ds. C. Harinck. Door de combinatie van een helder verstand en een onderzoekende houding heeft hij zich ontwikkeld tot één van de beste theologen van ons kerkverband. 

Een andere factor is de soms eenzijdige gerichtheid op één autoriteit uit het verleden, bijvoorbeeld ds. G.H. Kersten. Nu staan de verdiensten van ds. Kersten buiten kijf, als het gaat om de vereniging van 1907 en zijn ijveren voor een theologische opleiding voor de predikanten. Maar voor sommigen is Kersten ook het einde van alle tegenspraak op het gebied van de exegese. Dan wordt bijvoorbeeld Johannes 3:16 betrokken op de uitverkorenen omdat Kersten dit zo uitlegt.
 
Wat ook speelt, is dat er soms sterk gedacht wordt vanuit de uitverkiezing, vanuit het welbehagen van God. Daar zit een positieve kant aan. Men wil recht doen aan het feit dat we alleen uit genade zalig worden en dat het geloof Gods gave is. Tegelijk kan dat betekenen dat de menselijke verantwoordelijkheid ondersneeuwt en dat het evangelie niet langer gebracht wordt “met bevel van geloof en bekering” (Dordtse leerregels II, 5).
 
Samengevat: er kunnen meerdere redenen zijn waarom een predikant het evangelie niet in al zijn rijkdom verkondigt, terwijl de betreffende predikant wel een oprecht kind van God en een geroepen dienaar kan zijn.

En wat het gunnen betreft: soms is het (geestelijk) leven gelukkig ook sterker dan de leer en kan ook bij een predikant die sterk denkt vanuit de verkiezing, het evangelie ineens helder oplichten. 

Is het de verantwoordelijkheid van andere predikanten om hiervoor te waarschuwen? Ongetwijfeld! Maar het is ook erg moeilijk. Het vraagt om een sfeer van openheid en vertrouwen. Van broederlijk omgaan met elkaar. En als de discussie rond dr. G. A. van den Brink iets heeft laten zien, is het wel dat er juist rond dit thema snel polarisatie ontstaat en er soms slecht naar elkaar geluisterd wordt.

Gelukkig is er voor iedereen, predikant of gemeentelid, goede informatie voorhanden om zich te verdiepen in dit thema. Hierbij denk ik aan de boeken van ds. C. Harinck rond dit thema en aan de website van broeder Den Haan Aanbod van Genade - Lees alles over de historische discussies.

En dan nog even de persoonlijke kant. Allen die door het evangelie geroepen worden, worden ernstig geroepen (Dordtse leerregels III/IV, 8). God wil dat de geroepenen tot Hem komen. Christus “door het evangelie aangeboden zijnde” (Dordtse leerregels III/IV, 9), wil jouw Heiland zijn. Gelooft Zijn heilrijk en troostrijk woord! En heb je die Heiland gevonden? Schilder Hem dan zo uit naar anderen toe, dat ook zij hun hart aan Hem verliezen.

J. Noordzij