Verschillen HSV en NBV

Herziene Statenvertaling | 4 reacties | 17-10-2013| 13:30

Wat zijn de theologische verschillen tussen de HSV en de NBV? Ik wil mijn kinderen een HSV-jongerenbijbel geven, maar ze geven aan dat ze de NBV makkelijker vinden te begrijpen. Ik hou het liever bij de HSV, maar kan eigenlijk niet uitleggen waarom.

Beste vraagsteller,
 
Bedankt voor je vraag naar de verschillen (vooral theologisch) tussen de HSV en de NBV. Ik zal proberen in kort bestek daarop te antwoorden.
 
Een belangrijk verschil tussen NBV en HSV is het uitgangspunt dat gekozen is bij het vertaalwerk. De NBV gaat bij de vertaalmethode uit van de woorden “brontekstgetrouw” en “doeltaalgericht”. Wanneer je de NBV bestudeert, merk je dat de nadruk op het laatste ligt: de NBV wil vooral een Bijbelvertaling zijn die voor de moderne lezer begrijpelijk is. Dat is natuurlijk goed, maar de keerzijde is wel dat er vaak is gekozen voor omschrijvingen in plaats van vertalingen, voor uitleg in plaats van letterlijkheid.

Bijvoorbeeld de bekende tekst Johannes 1:14. De NBV heeft hier vertaald: het Woord is mens geworden. In de Griekse grondtekst staat echter het woord sarx, en dat betekent: vlees. Johannes kende het Griekse woord voor mens wel, en toch heeft hij dat woord niet gebruikt, maar het woord sarx. Dat woord benadrukt dat de mens schepsel is en dan vooral ook een sterfelijk en kwetsbaar schepsel.
 
De HSV wil uitgaan van dezelfde vertaalprincipes als de Statenvertaling. Er is voor gekozen om nauw aan te sluiten bij de grondtekst. Dit houdt onder meer in dat er gekozen is voor het uitgangspunt van concordantie: hetzelfde Bijbelse grondwoord wordt zoveel mogelijk weergegeven met hetzelfde Nederlandse grondwoord. Dus het Griekse woord sarx wordt in Johannes 1 : 14 in de HSV wèl met vlees vertaald. Een ander bijbels kernwoord is het Griekse dikaiosunè. In de HSV wordt dit in het algemeen vertaald met “gerechtigheid”. Maar in de NBV wordt dit woord op veel verschillende manieren vertaald (in Rom. 5:21 bijv. met “vrijspraak”, in 2 Kor. 9:19 met “vrijgevigheid”, in 2 Tim. 3:16 met “deugdzaam leven”). De NBV kiest dus voor een beperkte concordantie. Dat leest wel gemakkelijker, maar het is voor bijbelstudie minder goed, omdat je niet meer goed de samenhang kunt zien die er is tussen verschillende bijbelteksten.
 
Wat ik persoonlijk ook jammer vind is dat veel nuances in de grondtekst in de NBV verloren gaan. Bijv. 1 Thess 5:10: Hij is voor ons gestorven opdat wij, of we nu op aarde zijn of gestorven zijn, samen met hem zullen leven. De HSV heeft letterlijker vertaald: Die voor ons gestorven is, opdat wij, hetzij wij waken, hetzij wij slapen, samen met Hem zouden leven. Zo kun je zien dat Paulus hier dezelfde werkwoorden “waken” en “slapen” gebruikt als in vers 6 en 7, maar dan in verband met de levenswandel.
 
Een ander uitgangspunt van de NBV is dat de vertalers hebben gekozen voor een zuiver taalkundige benadering van de bijbeltekst. Men heeft zoals de vertaalcommissie het zelf aangeeft “de theologie thuisgelaten”. De NBV is een interconfessionele vertaling waaraan mensen uit verschillende geloofstradities hebben meegewerkt, zowel protestants als rooms-katholiek. Joodse geleerden hebben een bijdrage geleverd, maar ook schrijvers/dichters die met kerk en geloof weinig hebben. De vraag is of je een (bijbel)tekst kunt vertalen met uitschakeling van je eigen (geloofs)vooronderstellingen? Ik denk dat dat niet kan. In Gen. 2:23 zegt Adam van Eva, volgens de NBV-vertaling: “Eindelijk een gelijk aan mij, mijn eigen gebeente, mijn eigen vlees”. Je kunt je afvragen of je hier geen invloed van feministische theologie ziet. Want “gelijk aan mij” staat er helemaal niet.
 
Een ander voorbeeld is Psalm 72. Dat is een Psalm die door Joden en christenen Messiaans gelezen wordt. Dat wil zeggen: we geloven dat deze Psalm verwijst naar de grote Koning van de toekomst, de Zoon van David. Deze Psalm is in de NBV in een wensende vorm vertaald, bijv. vers 8: “Moge hij heersen van zee tot zee.” De Messiaanse belofte (die we als christenen vervuld zien in Christus) wordt tot een onzekere toekomst gemaakt. Daar zit ook een theologische keuze achter.
 
In de NBV wordt de Bijbel niet als een geestelijke eenheid gezien, maar elk bijbelboek wordt op zichzelf beschouwd. Dat blijkt bijv. uit de vertaling van Dan. 7:11, vertaald met “iemand als een mens.” Daarmee wordt een lijn naar het NT doorgesneden. In het NT is Zoon des mensen een hoogheidstitel (afkomstig uit Dan. 7) waarmee Jezus Zichzelf aanduidt. 
 
Nog een voorbeeld van een theologisch verschil tussen NBV en HSV komt naar voren in Pred. 3:21. De HSV heeft: “Wie merkt op dat de adem van de mensenkinderen naar boven stijgt en de adem van de dieren naar beneden daalt naar de aarde?” Hier wordt uitgegaan van het feit dat de de geest van de mens naar God gaat (vgl. Pred. 12:7), maar opgemerkt dat het verschil tussen mens en dier niet zichtbaar is. NBV vertaalt echter op een manier die vertwijfeling uitdrukt: “Wie zal ooit weten of de adem van een mens naar boven opstijgt en die van een dier afdaalt?”
 
Met wat ik hierboven schreef is niet gezegd dat de NBV een slechte vertaling is. Wel dat er in vertaalprincipes en theologie duidelijk andere keuzes zijn gemaakt dan de HSV en het is wel van belang om je daar als bijbellezer van bewust te zijn.
 
Hartelijke groet,
Ds. H. Russcher (voorzitter stichtig HSV)

Dit artikel is beantwoord door

Herziene Statenvertaling

• Kerkelijke gezindte:
  Divers
• Woon/standplaats:
  Divers
• Status:
  Actief

98 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven