Wijnrank die geen vrucht draagt

Onlangs preekte bij ons een gastpredikant over de Wijnstok en de ranken (Johannes 15: 1-6). Een week later hoorden we weer een preek over dit thema. Maar de uitleg was anders. Ik kan helaas geen grondtalen lezen. Om dit te ondervangen heb ik een huisvrouwenoplossing bedacht en de Naardense Bijbel aangeschaft. Maar ook die geeft op dit punt geen antwoord.

De vraag is: wat staat er precies in de grondtaal over de rank die geen vrucht draagt? Wordt deze weggenomen/afgesneden, of staat er iets anders, zoals de tweede predikant uitlegde: namelijk dat de rank wordt (door de Wijngaardenier) opgenomen/opgepakt om verzorgd te worden (bijvoorbeeld opbinden)? De tweede predikant vertelde dat in geen enkele vertaling deze woorden goed zijn vertaald. Dus ook niet in de Herziene of Statenvertaling. Zelfs in de Naardense Bijbel staat: “Elke rank aan mij die geen vrucht draagt die haalt hij weg.”

Beste vriend of vriendin,

Begrijpelijk dat het verwarrend overkomt als je zo kort na elkaar een heel andere uitleg hoort van een bepaald Bijbelgedeelte. Soms werpt een bepaalde uitleg een verrassend nieuw licht op een woord uit de Schrift, maar het kan je ook onzeker maken. Graag denk ik met je mee.
 
Het ging in de beide preken met name om het woord “wegnemen”. Dit woord lezen we in de Statenvertaling, de Herziene Statenvertaling én in de Naardense Bijbel. Duidelijk toch, zou je denken. En dan blijkt er tóch een heel andere vertaling mogelijk te zijn. Tja, wat moet je dan, als je de grondtaal niet kunt raadplegen.

Om het duidelijk te krijgen, moeten we het Griekse woord uitdiepen (er staat “airo”, maar dat zegt je natuurlijk niets). De grondbetekenis van dit woord is “optillen - naar boven brengen.” Vanuit deze grondbetekenis worden soms andere betekenissen afgeleid. Wat wilt u daarmee zeggen?, hoor ik je vragen.
 
Ik maak het even duidelijk aan de hand van een Nederlands woord. Laten we het woord “oppakken” eens nemen. De grondbetekenis is: iets oprapen wat op de grond ligt. Maar je kunt dat woord óók een andere betekenis geven. Op twee manieren zelfs. Je kunt iets oppakken, een studie bijvoorbeeld. Of je kunt als agent een dief oppakken. Uit het verband maak je dan op, hoe je “oppakken” moet weergeven.

Nu kom ik terug bij het woord “airo” - optillen. Je ziet dat drie vertalingen kiezen voor  “wegnemen”: de onvruchtbare rank wordt opgetild en verwijderd. Maar er zijn uitleggers die dit woord juist positief invullen en dan vertalen: opbinden. En bij dat woord moet je dan denken aan een los bungelende rank, die netjes opgebonden wordt. En zoals ik begrijp, gaat de ‘tweede’ dominee daarvan uit.

Intussen zie je dat vertalen niet betekent dat je simpelweg een Grieks woord door een Nederlands woord vervangt. Vertalen is dikwijls kiezen. Je vindt dat ook terug in de Kanttekeningen van de Statenvertaling, die meer dan eens een alternatieve lezing bieden. Maar dat gebeurt niet in het wilde weg, maar na nauwkeurig nagaan van de verband, waarin een woord staat. Dus, denk je nu: we kiezen tussen wegnemen of opbinden.
 
Vrijwel alle vertalingen kiezen voor het eerste. En met recht. De Heere Jezus voert immers een tegenstelling in: tussen ranken zonder vruchten en ranken, die vrucht dragen. Dat is een aangrijpende tegenstelling, die in vers 6 nog eens aangescherpt wordt. Dat ernstig appèl komt ‘in de lucht te hangen’ als je in vers 2 over opbinden spreekt.

Daar komt bij dat Johannes op meer plaatsen in zijn evangelie het woord “airo” noemt en dan heeft dat woord altijd een negatieve betekenis.

En wat we óók niet over het hoofd moeten zien: de Heere Jezus is met Zijn discipelen ongetwijfeld meer dan eens langs een wijngaard gekomen op Zijn reis door Israël. En het kan niet anders dan dat ze de wijngaardenier aan het werk gezien hebben. Dan zullen ze óók gezien hebben dat hij nutteloze ranken afsneed, zoals zij als vissers immers net zo goed onbruikbare vissen weggooiden.

Het zal je duidelijk zijn dat ik de opvatting dat geen enkele vertaling juist zou zijn, niet bijval. De weergave van SV/HSV/Naardense Bijbel zie ik als de juiste vertaling. Ik kan ook zeggen: als de juiste keuze. Maar dat geldt niet minder voor talloze andere Bijbelteksten. Als je alle woorden puur letterlijk zou vertalen, krijg je onbegrijpelijk Nederlands. Maar dat is weer een heel ander punt waar ik nu niet op inga. Dat zou te ver voeren.

Intussen ben je ook in het bezit van de Naardense Bijbel. Ik zou zeggen: bestudeer deze ook maar. Op het eerste gezicht ‘leest’ hij niet gemakkelijk, want juist deze vertaling is juist heel letterlijk. Zo kun je je altijd in de rijkdom van de Schrift verdiepen. Vruchtbare Bijbelstudie gewenst!

Ds. W. Arkeraats

Dit artikel is beantwoord door

Ds. W. Arkeraats

• Geboortedatum:
  09-08-1946
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Hardinxveld Giessendam
• Status:
  Actief

132 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven