Pathologisch leugenaar

Wat is een pathologisch leugenaar? Kan je kindje er schade van oplopen als je partner het heeft? Kan je ervan genezen? Als kind is mijn ex-partner in behandeling geweest bij de GGZ voor structureel liegen. Zijn er ook hulp- en/of praatgroepen voor partners of kinderen? Hoe hier mee om te gaan? Ik vraag veel, maar ben op zoek naar steun.

Wat we in het dagelijkse spraakgebruik als "pathologische leugenaar" noemen, wordt in de psychologie meestal als "antisociale persoonlijkheidsstoornis" aangeduid. Het probleemgedrag begint vaak al op jonge leeftijd, maar de diagnose kan pas gesteld worden vanaf een jaar of 18. Het probleemgedrag bestaat behalve uit zeer gemakkelijk liegen en bedriegen, uit diefstal, oplichting, overspel, impulsief en agressief gedrag gedrag. Uiteraard verschil dit persoon in gedragsvormen, de ernst en de frequentie er van. Het sociale functioneren wordt hierdoor problematisch. Ze kunnen in het begin als heel innemend en charmant worden ervaren, maar dat blijkt later manipulerend gedrag te zijn geweest. Ze veranderen hierdoor nogal eens van baan.

Opvallend is dat zij er zelf helemaal niet mee lijken te zitten. Ze lijken niet te overzien waar ze mee bezig zijn en maken vaak een zelfverzekerde indruk. Ze tonen geen spijt. Daardoor kunnen aanvankelijk een heel overtuigende indruk maken. Totdat ze vastlopen. Dan kunnen ze gaan dreigen, ook met suïcidaal gedrag. Overigens hebben ze ondanks hun zelfverzekerdheid vaak problemen, zoals depressie, eenzaamheid en verslaving. Hun problematisch gedrag brengt hen op den duur in aanraking met justitie.

Ongeveer 3 procent van de mannen en 1 procent van de vrouwen voldoet aan de kenmerken van een antisociale persoonlijkheidsstoornis.

Een oorzaak kan aan een hersenbeschadiging worden gedacht. Soms zie je ook een verband met ADHD. Een antisociale persoonlijkheidsstoornis is niet echt te genezen. Wel kun je leren het te beheersen door intensieve behandeling. In bepaalde gevallen wordt ook medicatie gebruikt. Een voorwaarde is wel dat de persoon inziet dat hij hulp nodig heeft en trouw is in het volgen van de therapie. Op middelbare leeftijd kan de stoornis milder worden.

Voor de naasten is het erg moeilijk om mee om te gaan. Liefde en strenge grenzen stellen en aanspreken zijn moeilijk te combineren, maar het is niettemin noodzakelijk.

Ook iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis kan pathologisch liegen. Mensen die aan deze stoornis lijden hebben vaak een overdreven gevoel van eigenwaarde. Ze vinden zichzelf belangrijk en hebben een grote behoefte aan bewondering. Ze vertellen vaak leugens over prestaties die niet waar zijn, of plannen die niet haalbaar zijn om bewondering af te dwingen.

Dit zijn wat algemene typeringen. Nogmaals: per persoon kan dit erg wisselen. Ik kan zo niet zeggen of je kind er schade van oploopt. Dat hangt van concrete ervaringen af. Als je kind er mee geconfronteerd wordt (bij zichzelf of als hij het ziet t.o.v. anderen) kan dat het vertrouwen in je man uiteraard ernstig beschadigen. Dat wordt erger als je kind concreet geconfronteerd wordt met manipuleren of intimiderend of zelfs agressief gedrag.

Er bestaan lotgenoten groepen van mensen met uiteenlopende psychische stoornissen. De vereniging "Een Handreiking" biedt mogelijk aanknopingspunten voor mensen die er vanuit het christelijk geloof mee om willen gaan. "Labyrint" is ook zo'n vereniging maar dan met algemene signatuur. Je huisarts kan informatie geven over hulp aan naasten die in de eigen omgeving wordt geboden vanuit de daar aanwezige instellingen. Eleos biedt regelmatig cursussen op dit gebied. Zie de websites van genoemde organisaties.

Dr. J. van der Wal

Dit artikel is beantwoord door

dr. J. van der Wal

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven