Anekdotes in preken
Ds. H. Peet | 18 reacties | 10-11-2025| 13:01
Vraag
Wat mij meer en meer het met stichting beluisteren van preken bemoeilijkt, is het hoge anekdote-gehalte van veel preken. Men strooit het ene verhaaltje na het andere verhaaltje door de exegese en toepassing. En sommige van die anekdotes zijn zo bekend en gerecycled dat je ze keer op keer bij verschillende predikanten kunt beluisteren. Men is wel erg druk met illustreren; het begint inmiddels op reli-cabaret te lijken. Allemaal van het genre “zo kende ik eens een...” en “ooit was er eens een…” Voor voorbeelden zie de clickbait op Evangelieherauten. Mijn toon is scherp, dat realiseer ik me, maar hoe ga ik hier mee om?
De actualiteit verandert. De Bron niet.
Zie je ook iedere dag een stroom aan nieuws voorbijkomen? Het RD zet je aan het denken en geeft inzicht met nieuws en achtergronden in Bijbels perspectief. We duiden de actualiteit vanuit een onveranderlijke Bron. Ontdek nu één week gratis...
Antwoord
Beste vraagsteller,
Je geeft aan dat je toon scherp is, maar zeker niet te scherp. Ik ben het namelijk helemaal met je eens. Zelf signaleer ik ook wat je opmerkt. Je noemt het Youtubekanaal Evangelieherauten. Daar worden korte stukjes uit preken geknipt met anekdotes waardoor de focus heel sterk op smeuïge verhaaltjes komt te liggen. Op die manier wordt dan geprobeerd de aandacht te trekken van degene die op het Youtubekanaal aan het kijken is. Als ik dergelijke fragmenten beluister, denk ik soms: er wordt heel wat afgekletst op de preekstoel. Ik hoop dat ik hier zelf voor bewaard mag blijven. Ook ik gebruik weleens iets ter illustratie, maar dan altijd met het doel om de boodschap van de tekst zo helder mogelijk over te brengen.
Mijn hoogleraar homiletiek (preekkunde) waarschuwde ervoor om te veel verhaaltjes te gebruiken. Hij signaleerde jaren geleden al: vaak gaan de mensen met het verhaaltje naar huis en laten ze de boodschap liggen. Als we als predikanten denken dat zelfs de verkondiging moet worden 'opgeleukt' dan zitten we echt naast en halen we de verkondiging op een bedenkelijke manier naar beneden.
Een heel bekende en beproefde omschrijving van de prediking is: de uitleg en toepassing van Gods Woord. In de verkondiging moet God Zelf aan het woord komen. Als prediker heb je de hoge roeping om Gods mond te zijn. Juist waar we vooral met verhaaltjes komen, dreigen we meer zelf aan het woord te zijn dan God aan het woord te laten. Als verhaaltjes moeten gaan verdoezelen dat een prediker weinig werk gemaakt heeft van de exegese -en ik vrees dat dit nog soms echt aan de orde is- dan is er echt iets grondig mis met onze preken.
"Het fluweel van de preek moet niet bestaan in allerlei interessante verhaaltjes maar uit een grondig exegetiseren van de tekst die dicht bij de mensen gebracht wordt"
Ik zeg het in het besef dat ik zelf ook gemakkelijk op dit punt de mist in kan gaan. Om het met woorden van één van mijn andere leermeesters te zeggen: zoals een juwelier een sieraad uitstalt op een juwelen kussentje om de schoonheid van het sieraad des te meer te laten uitkomen, zo is de preek het fluwelen kussentje waarop het sieraad van de tekst ligt. Het is niet erg als de mensen de preek vergeten, als ze maar met de bepreekte tekst naar huis gaan, zo zei hij. Het fluweel van de preek moet niet bestaan in allerlei interessante verhaaltjes maar uit een grondig exegetiseren van de tekst die vervolgens zo dicht mogelijk bij de mensen gebracht wordt. Daar kan een illustratie soms behulpzaam bij zijn, maar met mate.
Als predikant dien je de gemeente het best met een preek die gebaseerd is op zorgvuldige exegese. Dat kost ook tijd en laat die tijd aan predikers ook gegund worden zodat ze hun gebrek aan tijd niet hoeven te verbloemen met smeuïge verhalen... Misschien was ik ook een beetje scherp, maar ik denk dat je iets signaleert waar we wel wat meer verontrust over zouden mogen zijn. De nood van de kerk is doorgaans de nood van de prediking. Het mag ons als predikers wel des te meer aansporen met onze woorden op de kansel heel zorgvuldig te zijn, opdat wij zelf aan die nood niet zullen bijdragen: we hebben immers Gods mond te zijn! Ik kan alleen maar zeggen: dank voor je vraag. Wat mij betreft, was het echt een wake-up call.
Ds. H. Peet
Dit artikel is beantwoord door
Ds. H. Peet
- Geboortedatum:15-01-1964
- Kerkelijke gezindte:Christelijk Gereformeerd
- Woon/standplaats:Sliedrecht (Eben-Haëzer)
- Status:Actief
Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven
Veel anekdotes vloeien voort uit de tekst waarin een geestelijk principe wordt verduidelijkt en waarin wordt heengewezen naar Christus of een stuk geloofsgehoorzaamheid. Vaak is de quote aan het eind (of begin) van de preek waarvoor (of na) de exegese plaats vindt. In de tijd van sociale media wordt 'kort' de aandacht getrokken.
De vragensteller vraagt voorts hoe met het e.e.a. omgaan: vooral niet kijken dan ;). Net als dat je kan discussiëren of je moet evangeliseren in de kroeg. Voor mij niet weggelegd, maar als een evangelist zo sterk is dat die daar zielen voor de eeuwigheid kan winnen zie ik er weinig kwaads in. Als de clickbait (en nog beter: daarna de volledige gebalanceerde woord verkondiging) zielen op het internet kan bereiken, is dat geen winst? Moet uiteraard niet onder een minimum zakken, veel van wat op het kanaal staat is tijdens een eredienst uitgesproken, de kerkenraden zouden dan (ten minste) de minimale norm moeten bewaken. Zou vreemd zijn als dat dan op grote schaal niet gelukt is en stelselmatig afwijkt van hoe het moet zijn.
Ik hoor deze voorbeelden vaak met ontroering aan. Als er in ons dagelijks leven al voorbeelden te noemen zijn waarin iets zichtbaar is van wie God is, hoe groot is Hij dan wel niet omdat Hij nog veel en vele malen heerlijker, groter, rechtvaardiger en liefdevoller is dan ooit in een voorbeeld beschreven kan worden? Het helpt mij mijn ogen te openen voor Zijn grootheid.
Besef dat de duivel je ook kan laten irriteren aan kleine dingen in een preek waardoor de rest van de preek niet meer binnenkomt. Ga er in ieder geval het gesprek met je predikant over aan en laat het de Evangelie verkondiging niet voor jou in de weg staan!
Ik heb verschillende verhalen al vaak gehoord, verhalen die niet reëel zijn, waar de gene die het verteld claimt er zelf bij geweest te zijn, terwijl ik het vaker gehoord heb van verschillende sprekers, dan vraag ik mij af, zijn ze er allemaal bij geweest, dan hoor Augustinus zei... een andere predikant zegt Luther zei... en dan is het dezelfde uitspraak.
Ook hoor je wel over dwergen praten... er was is een vrouwtje... daarom herken ik het zeker wel en ook de irritatie...
Er zijn ook verhaaltjes die wel op zijn plek zijn, waar je geen kromme tenen van krijgt, die gewoon reëel zijn... die de preek ondersteunen.
Het zou goed zijn als predikanten nadenken voor ze iets vertellen.
Maar: laat het wel realistisch zijn. Ik hoorde eens een dominee vertellen dat de huisarts bij hem langs was geweest om te vragen of hij wat minder confronterend wilde preken want maandagochtend zat zijn wachtkamer vol met mensen die slecht hadden geslapen die nacht.
Het is natuurlijk al totaal ongeloofwaardig dat mensen na 1 slechte nacht massaal de huisarts opzoeken, daarnaast gaat een huisarts niet inventariseren of ze toevallig allemaal in dezelfde kerk zitten. En mocht de huisarts hier wel een verband in ontdekken: dan adviseert de huisarts de patiënt zélf, en gaat niet naar de dominee toe.
Als je zulke verhaaltjes nodig hebt om je verhaal kracht bij te zetten, klopt je verhaal wellicht gewoon niet.
Het was begin vorige eeuw in , ik meen een vrije Oud Ger Gem ergens in Zuid-Holland, de naam van de dominee die er in voorkomt is me even ontschoten.
In die gemeente was een man die de gewoonte had, wanneer de dominee iets zei waarin zijn geestelijk leven verklaard lag, luid "Hallelujah" te roepen. Omdat dat toch als storend werd ervaren trachtte de dominee hem om te kopen. Hij beloofde de man een paar nieuwe schoenen als hij in het vervolg dit niet meer zou doen. De man ging op het aanbod in.
De zondag nadat deze deal tot stand kwam zei de dominee weer iets waar de man boven op viel, zogezegd. Hij ging uiteindelijk toch weer staan en riep luid: "Schoenen of geen schoenen, Hallelujah!"
Hetzelfde verhaal gehoord als zijnde gebeurt in Veenendaal! Alleen was het daar een vrouw die dekens kreeg...
https://www.hhjo.nl/zing
Maar als ik van mezelf mag uitgaan vindt ik het nog wel meevallen met die anekdotes.
Ik kijk ook regelmatig preken op Evangelieherauten en vaak klik ik door naar een preek waarvan het voorstukje me aangrijpt.
Zo zag ik deze week een preek van ds M. Goudriaan van 2 november die over de Reformatie ging.
Ook hij pakt vaak terug naar anekdotes van M. Luther en Calvijn.
Maar ik vindt die allesbehalve storend omdat de voorbeelden relevant zijn voor de preek of het onderwerp waar het op dat moment over gaat.
Vandaag zag ik een preek van ds. Simons en die gebruikt nauwelijks anekdotes.
Ik denk dat het meer gezien moet worden als beeldspraak, maar ik vindt het niet storend.
Ik ben blij dat er nog meer mensen zijn die de prediking in ieder geval serieus willen nemen. Soms erger ik me zo groen en geel aan de preek dat ik er helemaal gefrustreerd van ben. Ook niet leuk voor mijn vrije Zondag en de rest van mijn huisgenoten.
Ik snap wel dat het een hele klus moet zijn om een preek te maken en je ook wel eens moe bent van het pastoraat en allerlei beslomeringen die bij het ambt komen kijken. Maar anderzijds moet ik er wél naar luisteren en erdoor gesticht worden.
Dat is toch uiteindelijk het doel van de prediking.
Zoals ds. Peet zei:
"Als predikant dien je de gemeente het best met een preek die gebaseerd is op zorgvuldige exegese."
Overigens heb ik me vermaakt met het verhaaltje via Kejak, Samanthi en Tulp :p.
Waren het nou schoenen, dekens of soep??
Een verhaaltje waar op zich niet echt iets mis mee is behalve denk ik dan als iedereen het gaat gebruiken en er allerlei variaties op komen. Dan is de zorgvuldige exegese van een tekst wat ver te zoeken.
En Tonny, wat betreft onrealistische verhaaltjes... Wat vind je van het verhaal dat er eens een koster was die voor de eredienst bij elke stoel een gebed uitsprak of de dienst tot zegen mocht zijn voor de persoon die er op kwam te zitten?
Ik heb het verhaal zelf horen vertellen vanaf de kansel. Moet je even nagaan praktisch gezien. Bij ons in de kerk staan er wel meer dan 1000 stoelen.
Arme koster.
Een anekdote kan echt wel helpen om, als het ware, een stapje naar beneden te komen vanaf de kansel.
Op maandagmorgen gaat in de pastorie de telefoon. Een gemeentelid belt en zegt: “Dominee, we praten normaal gesproken nooit over de preek, maar gisteravond hebben we ons de hele avond afgevraagd welke gezinnen u toch bedoeld zou hebben.”
Ook voor ons Joden wordt het gezien als "een anekdote" als een Schriftgedeelte wordt gelezen. Het doel daarvan is om ons met beide benen weer op de grond te zetten.
En ja, beste uitleggers het is niet eenvoudig om vanuit de Bijbel de juiste uitleg te geven. Dan is een inleidend verhaal op de woordverkondiging soms noodzakelijk. Zorg er dan wel voor dat de geciteerde anekdote van anderen aansluit bij het tekstgedeelte. In zeer veel gevallen komt dat niet overeen en zijn inleidende anekdotes niet relevant.
