Angsten van hoogbegaafd kind

Ons kind van zeven durft niet te gaan slapen omdat ze bang is voor de dood. Erover praten helpt niet veel. Adviezen als bidden en zingen in bed, zegt ze dat dat niet helpt. We zijn onderhand ten einde raad. Ze is hooggevoelig en hoogbegaafd, dat speelt erg mee. Ze is ook bang overdag, vaak voor instortende gebouwen, hondenbeet, etcetera. We zijn met een ander kind bekend met hulp, die kreeg de diagnose gegeneraliseerde angststoornis. Die therapie hielp niet heel veel, zodat we daar nu over twijfelen, ook vanwege de belasting en stigma die dit geeft. Heeft u advies?

Beste ouders,

Jullie stellen een vraag die waarschijnlijk voor meerdere ouders van hoogbegaafde kinderen herkenbaar is. Het kan voor een kind heel intens zijn om angsten te ervaren, en voor de ouders een zoektocht hoe ze hun kind hierin kunnen begeleiden. 

Angsten bij kinderen zijn een natuurlijk onderdeel van hun ontwikkeling. Per leeftijd komen er vaak specifieke angstthema’s naar voren, passend bij de ontwikkelingsperiode. Het angstgevoel komt naar boven tijdens het ontwikkelen van nieuwe vaardigheden en de hierbij ervaren verwachtingen en beperkingen. Het is een reactie op het onbekende en het helpt hen gevaar te herkennen en hiervan te leren. Deze angsten verdwijnen dan ook meestal vanzelf. Soms echter heeft het kind er veel last van en zijn de angsten zo heftig dat ze het functioneren in de weg staan.
 
Jullie stellen een vraag over jullie dochter, die last heeft van angsten rondom de dood en rampen die kunnen gebeuren (mogelijk ook leidend tot de dood). Jullie hebben van alles geprobeerd om haar te helpen, maar ze blijft bang. Ook geven jullie aan dat ze hoogbegaafd en hoog-sensitief is. Uit onderzoek blijkt dat hoogbegaafde kinderen gemiddeld vaker last hebben van angstklachten dan kinderen met een gemiddeld IQ. De uitleg die daarbij gegeven wordt is dat hoogbegaafde mensen een verhoogd bewustzijn hebben, ze hebben als het ware hun antennes scherper afgesteld staan. Ze voelen dieper, denken verder vooruit en kunnen heel snel verbanden leggen. Ze kunnen zich daardoor ook levendiger voorstellen wat er allemaal mis kan gaan, en wat de impact daarvan is. Dit zorgt ervoor dat ze dus meer indrukken hebben die kunnen leiden tot stress en angst. Ook is het voor hen vaak lastiger om te stoppen met hierover na te denken, omdat ze van nature automatisch van alles overdenken. Kinderen met hoogbegaafdheid krijgen door deze eigenschappen al jong te maken met ‘grote’ thema’s, terwijl ze nog niet de vaardigheden/ontwikkeling hebben om hier mee om te gaan en zich gerust te stellen. Dit kan veel angst geven.
 
In de praktijk blijkt dat de gebruikelijke aanpak van angstklachten bij hoogbegaafde kinderen vaak niet werkt. Jullie schrijven er niet bij of er bij het andere kind wat jullie noemen ook hoogbegaafdheid/hoog-sensitiviteit speelt, maar door deze ervaring zijn jullie in ieder geval voorzichtig geworden ten opzichte van hulp, vanwege een mogelijk stigma en ook de belasting die het kan geven. Ik vind dit een mooie, liefdevolle en begrijpelijke houding.
 
Tegelijk lees ik dat de angsten voor jullie dochter intens en belemmerend zijn en denk ik dat ze wel hulp en steun kan gebruiken om te ontdekken wat haar kan helpen om met de angsten om te gaan. Ik zou daarin twee dingen adviseren:

1. Vertrouwen hebben in hulp die helpt is belangrijk en daarom is mijn advies om hulp te zoeken bij iemand met kennis van en ervaring met het begeleiden van hoogbegaafde/hoog-sensitieve kinderen. Dit kan echt een verschil maken. Als het goed is zal diegene in zijn/haar aanpak veel gerichter op de moeiten én vaardigheden van jullie dochter afgestemd zijn. Zelf heb ik geen expertise op dit gebied, maar met enige voorzichtigheid vermoed ik dat dit een aanpak zal zijn met in ieder geval ervarings- en lichaamsgerichte oefeningen, juist om vanuit het denken naar het voelen te gaan. Daarnaast hebben hoogbegaafde/hoog-sensitieve kinderen soms juist ook bovengemiddeld goed ontwikkelde vaardigheden hebben die ze kunnen leren gebruiken bij het ontwikkelen van strategieën om met de angst om te gaan. Het is een leerzaam proces voor jullie dochter om dit al op jonge leeftijd te ontdekken.

2. Begin eenvoudig: richt je op kortdurende en doelgerichte hulp. Start bijvoorbeeld met 3 tot 5 sessies. Daarin zou verbetering zichtbaar moeten zijn. Een diagnose lijkt me vooralsnog niet nodig. Zo hou je het haalbaar en overzichtelijk. Wellicht is dit al voldoende. En zo niet, dan kunnen jullie altijd nog samen met de hulpverlener overleggen over wat nodig en passend is.
 
Mocht de hulp nog even op zich laten wachten, dan kunnen jullie overwegen om vast te starten met bijvoorbeeld een ademhalingsoefening of een bodyscan voor kinderen. Daar zijn online veel oefeningen voor te vinden. Doe zo’n oefening  eerst zelf, zodat jullie het daarna samen met uw kind kan doen. Leg hierbij niet de nadruk op dat de angst door de oefening ‘weg’ moet. Jullie dochter mag ervaren wat ze voelt (de angst), waarbij de oefening kan helpen om dit wat rustiger op te kunnen vangen. 

Hartelijke groet, 
Elmira Karels