Lastige Job

We hebben net thuis aan tafel het boek Job uitgelezen. Een omvangrijk boek waar heel veel in staat. We vonden het echter wel een beetje een lastig boek. Het begin en het eind zijn wel duidelijk, maar het grootste deel bevat toespraken van Jobs vrienden, waarvan later wordt gezegd dat het niet klopt wat ze zeggen. Hoe moeten we daar nu mee omgaan?

Nu lees ik die tientallen hoofdstukken met in mijn achterhoofd: Wat hier staat, klopt niet of maar ten dele. Als ik opzoek over welke teksten gepreekt wordt, gaat het vaak om losse uitspraken die niet in het verband geplaatst worden. En ik heb geleerd de Bijbel in zijn context te lezen. De grote lijnen begrijp ik wel, maar ik blijf met de vraag zitten: hoe dan al die keren aan tafel omgaan met die gedetailleerde hoofdstukken? Of is Job minder geschikt om aan tafel te lezen en meer voor Bijbelstudie?

Beste vriend of vriendin,

Je vragen zijn niet onterecht. Het boek Job is niet eenvoudig, dat mogen we eerlijk stellen. Maar zo is het ‘op het eerste gezicht’. Als je je er nader in verdiept, blijkt het boek een rijke boodschap te bevatten. We proberen er wat zicht op te krijgen.

Het begin en het einde zijn duidelijk, maar wat is de betekenis van de toespraken van de vrienden van Job? Allereerst is het goed om na te gaan wat men helder probeerde te krijgen. Het ging natuurlijk om de vraag naar ‘het waarom’ van het lijden. Job maakte vreselijke dingen mee. Toen de vrienden bij hem kwamen zaten ze eerst sprakeloos bij hem. Dat was het beste wat ze konden doen. Dat is ook onderwijs voor ons. Als iemand in onze nabijheid iets heel verdrietigs meemaakt, kun je soms alleen maar stil meeleven. Elk woord kan teveel zijn.

Maar als de vrienden gaan spreken, dan gaat het verkeerd. Dan komen ze met hun logische redenering: Job maakt heel erge dingen mee en daarvoor is er maar één verklaring: hij heeft gezondigd en wat hij meemaakt is een straf op zijn zonde. Dat komt heel hard aan. En als Job zijn onschuld betuigt, is hun reactie nog harder. Daarvoor worden ze later door de Heere ter verantwoording geroepen. Deze manier van denken is overigens heel hardnekkig, denk maar aan de vraag van de discipelen als ze bij de blindgeborene staan: “Heeft hij gezondigd of zijn ouders?”
 
Ik kom nog even terug op je woorden: “Wat hier staat klopt niet of maar ten dele.” Dat wil ik even verduidelijken: wat de vrienden zeggen, klopt niet. Ze hebben een verkeerde voorstelling van het handelen van de Heere. Maar hun woorden zijn wel correct weergegeven.

Maar óók voor Job was het heel moeilijk. Hij komt ook met zijn ‘waaroms’ tot de Heere en later zal hij ook zijn schuld belijden. Dat is wanneer de Heere tot Job spreekt over de machtige daden die Hij doet.

Zo is de hoofdlijn duidelijk: in het boek Job gaat het om de rechtvaardiging van Gods handelen in vóór- en tegenspoed.

Maar nu al die -voor ons gevoel- losse uitspraken in de lange redevoeringen van de vrienden van Job en ook van Job zelf. Wij ervaren het als ‘vreemd’ om bij zo’n zieke man zoveel woorden te gebruiken. Maar in de tijd van de Bijbel werd dit anders ervaren. Als men een bepaalde vraag wilde doordenken, werden allerlei argumenten gewikt en gewogen, om zo tot een conclusie te komen. Daar nam men de tijd voor. En alles wat gezegd werd had zijn betekenis. En dan mogen we eerbiedig belijden dat de Heilige Geest, die de Bijbelschrijvers inspireerde, alles op deze manier heeft laten opschrijven.

Dat neemt niet weg dat we het best wel lastig mogen vinden. Sommige teksten lijken inderdaad los te staan van de teksten er omheen. En er zal vast wel eens over losse teksten gepreekt worden waarbij niet ingegaan wordt op de plaats daarvan in het geheel van het boek Job. 

Als ik je goed begrijp vloeit je vraag voort uit de dagelijkse Bijbellezing ‘aan tafel’. En bij het lezen van de redevoeringen van de vrienden van Job denk je dan: hoe kan ik de lijn vasthouden? Dat geldt trouwens ook voor andere gedeelten uit de Bijbel. Je wilt tenslotte graag dat de kinderen het ook begrijpen.

Dat valt niet altijd mee hoor. In ons drukke en gejaagde bestaan is het niet altijd gemakkelijk rust en tijd te vinden voor Bijbelstudie. Maar toch kan niet genoeg benadrukt worden hoe belangrijk het is om je in de Schrift te verdiepen. En daarvoor is gelukkig genoeg literatuur voorhanden. En vandaaruit kun je tijdens de Schriftlezing bepaalde dingen verduidelijken, zodat er geen tegenstelling hoeft te zijn tussen de dagelijkse lezing en Bijbelstudie.

Als ik probeer samen te vatten: we mogen best bedenken dat de Bijbel geen simpel boek is. Het lezen en begrijpen van de Bijbelse boodschap vergt inspanning. Dat merkte de kamerling op zijn wagen ook al. Filippus vroeg niet voor niets: “Verstaat u wat u leest?”

En we mógen het soms ook moeilijk vinden. Daarbij zijn er vragen die bij ons opgeroepen worden. Op deze vragen hebben we lang niet altijd een afdoende antwoord. Ik zie het niet als een gebrek aan eerbied voor Gods Woord als we sommige dingen heel moeilijk vinden.

Maar nu de andere kant: al deze vragen rond Bijbelgedeelten die we moeilijk vinden staan nooit de beantwoording van de belangrijkste vraag in de weg. In de Bijbel lezen we glashelder hoe we kunnen zalig worden. De verkondiging van het werk van de Heere Jezus is niet voor tweeërlei uitleg vatbaar. Die heerlijke boodschap klinkt door, ook in ‘moeilijke’ Schriftgedeelten.

Veel vreugde gewenst in Bijbelstudie en Schriftlezing!

Ds. W. Arkeraats