Weinig aandacht voor Israël

Het is bijna een jaar geleden dat terreurgroep Hamas dood en verderf zaaide in Israël op het Novafestival en de daar in de buurt gelegen kibboetsen. De wereld (op moslimlanden na) veroordeelde, terecht, de terreurdaad van Hamas op 7 oktober. Nu bijna een jaar verder lijken de rollen omgedraaid en wordt júist Israël beschuldigd genocide te plegen in Gaza en wordt Israël meer en meer gehaat, niet alleen door moslims maar juist ook in Nederland door niet-moslims, linkse partijen, studenten van universiteiten en tal van andere (milieu)bewegingen.

Nu heb ik twee vragen:

1. Is het (in) Gods plan dat al die mensen zich tegen Israël keren?
2. In Nederland wonen zoveel christenen en er zijn tal van kerkverbanden, hoe kan het dat je dan juist nú zó weinig hoort in kerken over Israël?

Ik woon overigens zelf niet in Nederland en luister daarom op zondag en door de week naar diverse kerkverbanden (CGK, HHK en soms Ger. Gem.) Het valt me écht op dat er zelden een preek wordt gehouden waarin Israël centraal staat, dat profetieën worden uitgelegd en dat het hier niet gaat over zomaar een oorlog. Zelfs in het gebed wordt er maar af en toe gesproken over Israël. Waarom staat er op de Dam in Amsterdam en op de Coolsingel in Rotterdam maar een handjevol(!) mensen om vóór Israël te demonstreren? Ik vraag me dus oprecht af waarom er zo weinig aandacht is voor Israël?

Beste vraagsteller,

Voor een antwoord is het van groot belang hoe je de relatie tussen het huidige en vroegere Israël ziet. Is het huidige Joodse volk nog steeds Gods volk? Vele eeuwen is de vervangingstheologie gangbaar geweest in onze kerken en in een groot deel van de wereld is dat nog steeds het geval. Er zijn ook andere namen, zoals vervullingstheologie, maar het komt hierop neer dat de christelijke kerk (bestaande uit leden van de volken en het Joodse volk) de plaats inneemt van het vroegere Israël. Op grond hiervan is het logisch dat de kerken weinig aandacht aan het huidige Israël geven, niet meer dan aan de oorlog in Oekraïne.

Er zijn andere stromingen in de kerk, vooral sinds de Nadere Reformatie, het Reveil en de bezinning na 1948, de stichting van de staat Israël. Maar de invloed van het vervangingsdenken is nog steeds heel groot. In de meeste opleidingen van de predikanten wordt weinig aandacht aan ‘Kerk en Israël’ besteed. Dat heeft uiteraard gevolgen.

Concreet: wanneer in de leerdiensten de Heidelbergse Catechismus wordt behandeld, is er geen enkel antwoord dat ons in deze zaak de weg wijst. Er zijn predikanten die de positie van Israël behandelen bij Zondag 21 (over de Kerk), maar dat is een eigen keuze. Wie bij de behandeling van de profetieën in het Oude Testament te rade gaat bij de Kanttekeningen van de Statenvertaling, zal alleen maar verwezen worden naar de Kerk, en niet naar Israël. En de Apostolische Geloofsbelijdenis maakt de sprong van de eerste hoofdstukken van Genesis (schepping) naar het Nieuwe Testament.

Het is zeker mogelijk om in kerkdiensten aandacht aan het huidige Israël te besteden, maar de meeste predikanten zijn vanuit hun opleiding niet goed toegerust op dit te doen. Er is wel volop bezinningsmateriaal van allerlei organisaties beschikbaar, maar het is de eigen keuze van de predikanten (en kerkenraden) om hier iets mee te doen.

Wanneer Israël/het Joodse volk toch genoemd wordt in kerkdiensten, kan dat sterk bepaald zijn door de actualiteit, zoals een laffe aanval op het volk of ontzetting over de verwoestingen en erbarmelijke omstandigheden in Gaza.

Verder is het onderwerp ‘Israël’ controversieel, niet alleen in de samenleving. Ook binnen kerkenraden en gemeenten wordt hier heel verschillend over gedacht. Predikanten zouden de leiding kunnen nemen in een bezinnings- en toerustingstraject in hun gemeente, maar helaas is het ook mogelijk zich afzijdig van dit gevoelige onderwerp te houden, om onrust te vermijden. Toch heb ik de afgelopen periode best wel preken gehoord waarin de profetieën en de actuele positie van Israël genoemd werden.

Het onderwerp houdt mij al tientallen jaren bezig en ik heb er ook over gepubliceerd (zie de artikelen op mijn website www.mjpaul.nl). Dit gebeurt vanuit de overtuiging dat Israël nog steeds een speciale plaats heeft in Gods heilsplan. Dit betreft in de eerste plaats het volk.

Het van belang onderscheid te maken tussen volk, land en natie. Een deel van dit volk mag weer wonen in het beloofde land, maar de manier waarop de huidige staat zich gedraagt, is meermalen sterk omstreden. Ik vind dat de staat het recht heeft zich te verdedigen tegen terreuraanvallen, maar zoals sommige kolonisten zich gedragen tegenover Palestijnen, lijkt mij onrechtvaardig. Hoe begrijpelijk het ook is dat Israël Hamas uit wil schakelen, de manier waarop de oorlog verloopt, met tienduizenden burgerslachtoffers, is niet zomaar goed te praten. Juist bij de praktische politiek komen de meeste emoties los van voor- en tegenstanders (overigens ook binnen Israël). Dat is ook het probleem bij demonstraties: die gaan al gauw over beoordeling van de huidige politiek.

Het bovenstaande maakt dat het ingewikkeld is om in de kerk op een goede manier Israël aan de orde te stellen. Hoe kunnen we recht doen aan Gods beloften voor dit volk? Hoe gaan we daarbij om met de profetische kritiek op veel praktisch handelen? Hopelijk dat er op de Israëlzondag, de eerste zondag in oktober, aandacht aan Israël besteed wordt. Niet als extraatje, maar als een wezenlijk onderdeel van Gods heilshandelen. Daarbij is ook van belang aandacht te geven aan de christenen onder de Palestijnen en omringende volken. En om te letten op de Messiasbelijdende Joden. Kortom: het is niet eenvoudig om de nuances in het oog te houden.

Nu naar de eerste vraag: Is het (in) Gods plan dat al die mensen zich tegen Israël keren? Ik vind het opvallend dat diverse organisaties de algehele vernietiging van Israël in het land voorstaan (Hamas, Hezbollah, Iran). Dat heeft te maken met de islamitische overtuiging van de status van het land, waar vroeger de islam de zeggenschap had. Dit maakt politieke onderhandelingen zo moeilijk. Verder is er de eeuwen door het antisemitisme dat een grote rol speelt. Bij de huidige gebeurtenissen moet ik vaak denken aan de voorzegging in Zacharia 12 dat alle volken van de aarde zich tegen Israël zullen keren.

Op het terrein van de bezinning over Israël gebeurt er veel in Nederland. Onlangs hield de Hersteld Hervormde Kerk een tweedaagse conferentie over Israël. Binnenkort is er een studiedag van de Stichting Studie der Nadere Reformatie. Zelf ben ik bestuurslid van het Centrum voor Israëlstudies, met veel verbindingslijnen naar andere Israëlorganisaties.

Tegen de achtergrond van de situatie in de kerkgeschiedenis is het belangrijk om aandacht te geven aan de Joodse wortels van het Nieuwe Testament. In de kerk is het Nieuwe Testament te vaak op een westerse manier gelezen en dat werkt nog steeds door. Ook zijn allerlei teksten zo uitgelegd dat het Joodse volk geen speciale plaats meer heeft in Gods heilshandelen. Daarom is het van belang de vroege kerkgeschiedenis te bestuderen en ook de Bijbelteksten zorgvuldig te lezen. Naar mijn mening zijn hierin de laatste halve eeuw belangrijke vorderingen gemaakt. Vanuit de nieuwe gegevens is het mogelijk ‘beruchte’ teksten, zoals de polemiek met de Farizeeën, het wegnemen van de wijngaard van de pachters (Mattheüs 21:43) en de bekende ‘bloedtekst’ (Mattheüs 27:25), opnieuw te overwegen.

Zelf heb ik mij de laatste jaren veel verdiept in het Evangelie naar Mattheüs. Dit resulteert in het manuscript “Mattheüs. Bijbelverklaring met Joodse en archeologische achtergronden”. Het is de bedoeling dat het boek in het voorjaar van 2025 verschijnt. In de Bijbeluitleg vallen beslissingen wat er wel of niet op de kansel aan de orde gesteld wordt.

Wie zicht krijgt op de positie van Gods heilshandelen met Israël, beseft ook dat aandacht voor Israël geen vrijblijvende hobby is, maar alles te maken heeft met de toekomstverwachting en daarmee ook met de duiding van de tijd waarin wij leven. Dat is van groot belang in de toerusting van de hedendaagse christenen. In details kunnen we van mening verschillen, maar laten we uitzien naar Gods Koninkrijk onder Israël en de volken!

Prof. dr. M.J. Paul

Dit artikel is beantwoord door

prof. dr. M.J. Paul

• Geboortedatum:
  13-03-1955
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Oegstgeest
• Status:
  Actief

268 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven