Theologie van Nadere Reformatie

Ds. W. Arkeraats | Geen reacties | 29-07-2024| 09:58

Ik ben de laatste tijd termen tegengekomen als subjectivisme en geestdrijverij. Heel graag zou ik me hier meer in verdiepen. Verder zou ik me graag meer verdiepen in de kwalijke elementen in de theologie van de latere nadere reformatie. Als lid van een kerk aan de rechterkant van de gezindte ben ik verward door wat ik hoor in de kerk. Kunt u daar iets meer over zeggen? Heel graag zou ik ook titels van boeken vernemen.

Beste vriend of vriendin,

Helaas heb je -zo begrijp ik- geen positieve ervaringen met de manier waarop het Woord van God tot je komt. Je vraag naar de betekenis van subjectivisme en geestdrijverij heeft naar mijn gevoel een speciale reden.

Toch begin ik maar met een objectief antwoord. Ik kijk eerst naar het woord “geestdrijverij”. Daarmee wordt bedoeld, dat iemand met een zeker fanatisme zijn ideeën wil doordrijven. Hij is volkomen overtuigd van zijn gelijk. In de tijd van de Reformatie waren er geestdrijvers (wederdopers werden ze doorgaans genoemd), die deden, ‘wat de Geest hen in het hart gaf’. De Bijbel achtten ze doorgaans van minder waarde. Daardoor waren ze niet ontvankelijk voor argumenten vanuit Gods Woord. Deze mensen wilden hun gelijk aan andere mensen opleggen, desnoods met geweld. Ze hadden niets met ‘objectieve’ woorden, maar waren volkomen ‘subjectief’, dat wil zeggen: ze geloofden alleen wat ze zelf voelden. Daar heeft de Reformatie zich altijd tegen verzet. Beseft werd dat geestdrijverij altijd leidt tot een geestelijke dictatuur, waarin Bijbelse argumenten terzijde geschoven worden.

Geestdrijverij is overigens een zaak van alle tijden. De praktijk ervan is soms agressief en dwingend, soms ook wel vreedzaam. Maar om dat gedetailleerd uit te werken, zou me teveel op een zijspoor brengen.

Maar dan je vraag over “de kwalijke elementen in de theologie van de Nadere Reformatie.” De vraag staat naar mijn gevoel niet los van je eerste vraag en van je opmerking over de preken, die je hoort.

Deze vraag kan ik niet beantwoorden, omdat er naar mijn overtuiging helemaal geen kwalijke elementen zijn. Laat ik de Nadere Reformatie in een pennenstreek beschrijven: toen de Reformatie al een lange tijd in ons land wortel had geschoten, bleek het met de levensheiliging desondanks droevig gesteld te zijn. Daardoor kwam er een beweging op gang, die naast de rechtvaardiging door het geloof (het centrale thema van de Reformatie) ook de levensheiliging centraal stelde. Het woord “nadere” vind ik overigens ongelukkig, want nu lijkt het, of men het werk van de Reformatie niet goed genoeg vond.

Maar goed: we spreken nu over “Nadere Reformatie”, de tijd van verschillende ‘oude schrijvers’ als Smijtegelt, à Brakel, Comrie en nog verschillende andere predikanten. Dat waren allemaal mensen, die streefden naar de heiliging van het leven en ze deden dat op hun eigen manier: de één op een rustige wijze, de ander wat feller en radicaler. Maar allen spraken vanuit het Woord van God en stelden niet hun subjectieve gevoelens centraal. Zij waren dus beslist geen geestdrijvers. Door hun getrouwe prediking hebben ze veel invloed kunnen uitoefenen - en die invloed is zegenrijk tot op deze tijd.

Maar nu jouw concrete probleem. Je hoort in de kerk dingen die je in verwarring brengen. Uiteraard weet ik niet in welke kerk jij ’s zondags zit en welke dingen je precies hoort. Daar kan ik dus niets over zeggen. Het lijkt er wel op dat je het idee hebt dat de verwarrende dingen die je hoort uit de Nadere Reformatie voortkomen.
 
Daarmee zeg ik natuurlijk niet, dat je preken hoort die in tegenspraak zijn met de belijdenis van de (Nadere) Reformatie. Daarmee zou ik onverhoord oordelen. Maar intussen voel je je toch onzeker onder wat je hoort. Misschien kan ik je een goede raad geven: verdiep je eens in de formuleren (van de Heilige Doop en van het Heilig Avondmaal). Daar vind je de Nadere Reformatie én de Reformatie in volle kracht: zonde en genade, de ernst van de verlorenheid en de vastheid van Gods belofte, alles in helder evenwicht.

En heel eerlijk: er worden wel eens dingen gezegd die heel rechtzinnig klinken, maar intussen ver van de belijdenis van de Reformatie afstaan. Maar daar kun je de Nadere Reformatie niet voor ‘aansprakelijk’ stellen.

Je vraagt ook naar titels van boeken. Dat is niet zo eenvoudig. Er zijn niet zoveel recente boeken waarin de Nadere Reformatie beschreven wordt. In het verleden zijn wel een aantal werken verschenen: Dr. T. Brienen en andere auteurs: “De Nadere Reformatie”. En nog twee andere boeken: “De Nadere Reformatie en het Gereformeerd Piëtisme” en “Theologische aspecten van de Nadere Reformatie”. Bij Den Hertog in Houten zijn ze misschien antiquarisch nog te verkrijgen. En dan is er de grote Encyclopedie van de Nadere Reformatie. Maar die is heel prijzig.

Ik hoop dat ik je een wat ander beeld heb kunnen geven van onze kerkgeschiedenis. En dan gaat het niet alleen om theologische discussies, maar ten diepste om de vraag hoe ik rechtvaardig oor God kan zijn. En om daarvan zekerheid te hebben, is een heldere prediking van zonde en genade nodig. En de diepste zekerheid hebben we in het Evangelie van Gods genade.

Ds. W. Arkeraats

Dit artikel is beantwoord door

Ds. W. Arkeraats

• Geboortedatum:
  09-08-1946
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Hardinxveld Giessendam
• Status:
  Actief

135 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven