Reformatorische mensverheerlijking

C.A. Hoekman | Geen reacties | 05-10-2023| 16:06

Binnen onze reformatorische gezindte wordt vaak gewaarschuwd tegen het verafgoden van mensen en dan wordt vooral de nadruk gelegd op voetballers, popsterren, influencers, enzovoorts. Maar in principe worden er binnen onze eigen gezindte ook veel mensen  vereerd. Als ik zie en lees hoe men bewonderend over bijvoorbeeld ds. Kersten praat en schrijft en welke prominente plaats deze persoon nog steeds inneemt, dan lijkt dat veel op heiligenverering. Ds. Verschuure waarschuwde daar onlangs nog tegen in een preek (ondanks dat hij er zich zelf ook schuldig aan maakt). Maar denk ook aan bekende organisten in onze achterban die ook volle zalen trekken. Dat is toch hetzelfde?

Vereren blijft hetzelfde en dat heeft toch niets met een kerkelijke achtergrond van iemand te maken? Het gaat toch om de verheerlijking van een mens? Dan staat een dominee toch gelijk aan een influencer? Ik heb sterk de indruk dat het wel is toegestaan om massaal ergens naar toe te gaan (bijvoorbeeld een orgelconcert), of dat er vooral lovend over wordt geschreven, en foto's van overleden predikanten prominent hangen in consistories en bij mensen thuis, zoals die van ds. Kersten; als deze mensen maar een reformatorische achtergrond hebben. Maar als men massaal naar een ander concert zou gaan of luisteren naar een ander bekend persoon zonder christelijke achtergrond, dan wordt er wel over mensverheerlijking gesproken. Wat is dan het verschil?

Beste jongere/oudere,

Je stelt een vraag die niet in een handomdraai valt te beantwoorden. Je legt een vinger op een zere plek en ik denk terecht. En wanneer het dan onze eigen gezindte betreft wordt het extra pijnlijk. Toch wil ik proberen een eerlijk en Bijbels antwoord te geven op je vraag, omdat jij niet alleen met deze vragen zit, maar ook veel anderen met jou, en ik sluit mijzelf ook niet helemaal uit.

In je vraag noem je namen, ter verduidelijking van wat je in je vraag aan de orde wilt stellen. In mijn antwoord zal ik het noemen van namen proberen te vermijden. Het gaat immers niet om namen, maar om de zaak die je aankaart. Wij belijden met heel ons hart dat het niet om de mens gaat, maar om onze God, Die alleen alle lof en eer toekomt (Psalm 115:1). In  de praktijk blijkt dit belijden nogal eens genegeerd en/of vergeten te worden, zodat ons ik op de troon zit. En ons ik op de troon kent veel openbaringsvormen, van vroom tot onomwonden hoogmoedig en trots.  

Hoe komt het toch dat het onderwerp mensenverheerlijking elke keer opnieuw opduikt in onze gezindte? Voor mij is er maar één antwoord: omdat het zo haaks staat op onze belijdenis! We belijden dat de mens niets is tegenover onze God en dat wordt dikwijls met radicale bewoordingen omschreven, terwijl we aan de andere kant niet afwijzend staan tegenover een wereld die ons toch wel veel genoegens schenkt, die ons ik strelen. Genoegens die worden gezocht en gevonden in de wereld rondom ons en in onze eigen kerkelijke wereld. En een niet onbelangrijk onderdeel van deze genoegens is één of andere vorm van mensenverheerlijking. Ik stel aan jou en mezelf de vraag: is er in ons hart en in ons kerkelijke leven een grotere zonde dan mensenverheerlijking? Dan het verafgoden of op een voetstuk plaatsen van mensen, mensjes uit het stof, hoe begaafd ze ook zijn of geweest zijn? Wat strijdt het meest tegen het voorbeeld wat de Heere Jezus ons heeft voorgeleefd en nagelaten en zoals Hij het ons leert: Neemt Mijn juk op u, en leert van Mij, dat ik zachtmoedig ben en nederig van hart; en u zult rust vinden voor uw zielen (Mattheüs 11:29). Hier zien we Jezus in het hart.

En wat strijdt hier het meest tegen? Wat staat hier compleet haaks tegenover? Mensverheerlijking, mensen op een voetstuk plaatsen, mensen verafgoden. Het bestaat niet dat het volgen van Jezus daarvoor ruimte biedt. En dan leg ik de nadruk op volgen. Niet in de eerste plaats of we de leer wel zuiver houden, maar volgen we Jezus. Zien ze aan ons dat we met Jezus geweest zijn (Handelingen 4:13)? Doorzichtig zijn tot op de Heere Jezus. Dat geldt ons allemaal, maar bijzonder de mensen die geroepen zijn om de Naam van hun Heere en Heiland te proclameren. 

Wat is afgoderij? (Heidelbergse catechismus vraag 95). Afgoderij is, in de plaats van de enige, ware God, Die Zich in Zijn Woord geopenbaard heeft, of naast Hem, iets anders verzinnen of hebben, waarop de mens zijn vertrouwen stelt. Terecht stel je dat binnen onze gezindte dikwijls gewaarschuwd wordt tegen het verafgoden van mensen en dan wordt vooral de nadruk gelegd op voetballers, popsterren, influencers enz. Je vervolgt dan: maar in principe worden er binnen onze gezindte ook veel mensen vereerd.

Hoe dat volgens mij gebeurt? Wanneer een predikant dusdanig voor het voetlicht gehaald wordt, dat het licht te veel op deze persoon valt, wat deze persoon gezegd, geschreven en gedaan heeft. Dan komt God en Zijn Woord teveel op de tweede plaats. Het zal allemaal goed bedoeld worden, maar wie heeft dan het laatste woord/Woord? Op zijn minst wordt dan bereikt dat mensen, soms ongewild, voorgangers gaan verafgoden. Het zou bijna heiligenverering worden, niet God heeft dan het laatste Woord in Zijn Woord, maar wat heeft die predikant er van gezegd. Einde van alle tegenspraak. Ik zeg het voorzichtig, maar ik denk dat dit het meest voorkomt in de rechterflank van de gereformeerde gezindte.

Niet alleen er tegen waarschuwen, maar ook zelf er ver vandaan blijven... Functioneert dan nog het Woord van God wat Paulus ons leert in 1 Korinthe 3:1-8? Lees het maar. Van Paulus zijn, van Apollos zijn is vleselijk. Want wie is dan Paulus, wie is Apollos, anders dan dienaren? Christus alleen is het fundament en daarop mag gebouwd worden. Want niemand kan een ander fundament leggen, dan wat gelegd is, en dat is Jezus Christus (1 Korinthe 3:11). Hier is geen enkele ruimte voor mensenverheerlijking maar, Jezus alleen en Jezus helemaal.

Je trekt een vergelijking met een orgelconcert, waar een bekende organist zijn talenten laat horen. Is dat mensenverheerlijking wanneer een organist volle kerken trekt? Ik denk dat je mag verwachten dat een organist op professionele wijze laat horen wat hij heeft bereikt door studie en oefening. Voor mij is dat geen mensenverheerlijking wanneer ik daar met vreugde naar luister. Hij laat horen wat hij met zijn ontvangen talenten heeft bereikt. Ik denk wel dat een organist zelf niet hoogmoedig mag worden, want hij heeft zijn talenten 'slechts' gekregen om ze te gebruiken tot eer van God. En voor de luisteraar geldt: beluister je jouw gevierde organist of beluister je zijn spel? En ik besef heel goed dat de grens tussen objectief en betrokken luisteren of de organist loven flinterdun is. Voor je het weet is er de mensverheerlijking.

Staat nu een dominee gelijk aan een organist, een influencer? Beslist niet. Want dan zou het horen van Gods Woord in een kerkdienst of het beluisteren van een orgelconcert op dezelfde hoogte staan. Voor mij blijft het orgelconcert iets van 'beneden'. De organist doet zijn best en wij mogen daarvan genieten. Gods Woord horen is helemaal van 'Boven'. De dominee heeft  zijn preek voorbereid en wij horen door de preek de stem van onze God. Wij beluisteren niet die talentvolle dominee, maar we horen: alzo zegt de Heere. Hier gaat het totaal niet om Paulus of Apollos, maar om Jezus Christus, Die Zich laat verkondigen als de Weg, de Waarheid en het Leven. Als het levende Brood dat uit de hemel is neergedaald. Zou er dan plaats kunnen zijn voor mensenverheerlijking? Helaas gebeurt het. De talentvolle, gevierde dominee keer op keer met een volle kerk, en de minder talentvolle dominee met een kwartvolle kerk. Terwijl ze hetzelfde Woord verkondigen. Welk Woord? Leer van Mij, dat ik zachtmoedig ben en nederig van hart. Voorganger en luisteraar hebben allebei nodig aan Jezus’ voeten te zitten. 

Mensenverheerlijking, op een voetstuk plaatsen van voorgangers heeft al veel kapot gemaakt. Ik denk aan de kandidaat die jaren op een beroep moet wachten, niet gewild. Aan de dominee die uitziet naar een beroep, er komt er geen. Laten we het naar onszelf toetrekken. Hoe komt dat toch? We zeggen de wereld is meedogenloos, maar zijn wij ook niet een beetje meedogenloos naar elkaar?

Kun je het verafgoden en verheerlijken van voorgangers voorkomen? Ik denk het niet, maar we kunnen wel proberen het zoveel mogelijk te voorkomen. Voor mij is dat heel eerlijk zijn, niet naar de mond praten, maar liefdevol elkaar zo nodig corrigeren en dat ook durven.

Ik denk aan Galaten 2:11-14. Paulus wederstaat Petrus in het aangezicht, hij gaat openlijk tegen Petrus in, omdat Petrus te veroordelen was. Wat was er gebeurd? Petrus, als Jood, zit aan een maaltijd met christenen uit de heidenen en Petrus maakt daar geen probleem van. Dan komen er echter onverwacht Joodse christenen uit Jeruzalem, uit de kring van Jacobus. Mensen die vonden dat christenen uit de heidenen ook de spijswetten moesten onderhouden en Petrus weet dat ze zo denken. Hij wil niet met hen aan een tafel gezien worden en onttrekt zich aan de maaltijd. Uit vrees voor hen die van de besnijdenis waren. Paulus vindt dat huichelachtig en oneerlijk tegenover de christenen uit de heidenen en spreekt terecht Petrus daarop aan. Petrus was het helemaal eens met Paulus en toch huichelt hij, om zijn reputatie te redden. Liefdevol en eerlijk wordt Petrus vermaand.  Wat een genade komt hier openbaar. Paulus durft te vermanen en Petrus accepteert het.
Zo met elkaar omgaan is heilzaam, dat is in de voetsporen gaan van hun Meester, de Heere Jezus.

Want we weten het. Paulus is weggevallen, Petrus is niet meer, maar hun Heere en Koning is Dezelfde gebleven. Hij leeft tot in eeuwigheid en zal Zijn gemeente leiden en regeren totdat Hij komt. 

Binnen onze gereformeerde gezindte met zijn verschillende kerken en liggingen, kennen we allemaal voorgangers met bekende namen. Het is goed dat we ze achten, maar niet goed wanneer we ze vereren en op een voetstuk plaatsen. Wanneer we nog nooit van Augustinus, Luther, Calvijn, Boston, Comrie en veel anderen, gehoord hebben, kunnen we toch zalig worden. Wanneer we echter nog nooit van de Heere Jezus hebben gehoord, kunnen we niet zalig worden. Want er is geen andere Naam onder de hemel gegeven waardoor we zalig moeten worden. Onze Heere Jezus Christus, Die Zich niet schaamt om tollenaren en zondaren Zijn vrienden te noemen. Jezus, Die Zich niet schaamt de voeten van Zijn discipelen te wassen. Discipelen, die straks Zijn Naam gaan verkondigen, onbegrijpelijk liefde. Wie durft hier nog over mensenverheerlijking spreken? Voor Wie is de lof, de eer, de aanbidding en de dankzegging? Hoe is Zijn Naam?    

Geen aardse macht begeren wij,
die gaat welras verloren.
Ons staat de sterke Held ter zij,
dien God ons heeft verkoren.
Vraagt gij zijn naam? Zo weet,
dat Hij de Christus heet,
Gods eengeboren Zoon,
verwinnaar van de troon:
de zeeg' is ons beschoren!

Hartelijke groet,
C. A. Hoekman, Kapelle

Dit artikel is beantwoord door

C.A. Hoekman

• Geboortedatum:
  23-09-1943
• Kerkelijke gezindte:
  Gereformeerde Gemeenten
• Woon/standplaats:
  Kapelle
• Status:
  Actief

111 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven