Bijbelvertaalkeuzes

Herziene Statenvertaling | Geen reacties | 23-01-2023| 10:19

In Mattheus 13 in de gelijkenis van het onkruid en de tarwe wordt in de meeste Nederlandse vertalingen (Statenvertaling [SV], Herziene Statenvertaling [HSV], Nederlands Bijbelgenootschap-vertaling 1951 [NBV51], Nieuwe Bijbelvertaling 2021 [NBV21]) drie keer het woord met wereld vertaald in de verzen 38-40. Waarom wordt hier drie maal met wereld vertaald terwijl er in de Griekse tekst twee duidelijk verschillende woorden worden gebruikt, namelijk kosmos in vers 38 en aiõnos in de verzen 39 en 40? Eveneens zie ik hetzelfde in de King James Version (KJV). Maar in andere vertalingen zoals de New King James Version [NKJV], English Standard Version [ESV], New American Standard Bible [NASB] en de Naardense Bijbel word aiõnos correct vertaald naar “of the age” of “deze wereldtijd.”

In eerste instantie dacht ik misschien dat dit verschil in de Textus Receptus zou zitten aangezien zowel de KJV als de SV/HSV hetzelfde vertalen, maar ook in de Textus Receptus staan de twee verschillende woorden. Wat is de reden van de vertalers om aiõnos met wereld te vertalen in plaats van deze wereldtijd of dit tijdperk? Wat ik ook bijzonder vind is dat binnen de meeste Nederlandse vertalingen een andere keuze is gemaakt dan bij de meeste Engelse vertalingen. Wat kan daar de oorzaak van zijn?

Dit is een interessante vraag, die een aantal andere vragen oproept met betrekking tot het verschijnsel taal en de betekenis van woorden en begrippen. 

In de eerste plaats moeten we ons realiseren dat één woord verschillende betekenissen kan hebben, of meerdere betekenisnuances. Het verband waarin een woord gebruikt wordt, helpt de lezer bij het inkleuren van de precieze betekenis. Als ik zeg: “De wereld lijdt honger,” heeft het woordje “wereld” een andere kleur dan wanneer is zeg: “Wij zijn niet van deze wereld.” In het eerste zinnetje gaat het om de wereld als een verzameling van mensen, terwijl het in het tweede geval in de eerste plaats om een bepaalde denkwijze gaat. Ik denk dat dit ook in Mattheüs 13:36-43 het geval is. Het verband van vers 38 (kosmos) duidt op de wereld als een plaats, of misschien een verzameling van mensen. Het verband maakt dat meer dan duidelijk. Het verband in de verzen 39 en 40 (aioon) is duidelijk anders, want het gaat hier expliciet over de “voleinding van de wereld”. Het woordje “voleinding” verwijst duidelijk naar een andere betekenis, namelijk het tijdperk waarin onze wereld zich bevindt. Daar heb je niet persé twee verschillende woorden voor nodig.

De gedachte dat elk grondwoord persé een ander equivalent in de doeltaal moet hebben is niet altijd realistisch en is in veel gevallen niet uitvoerbaar. Vaak leidt het tot verwrongen resultaten. Talen zijn nu eenmaal verschillend. In Psalm 119 komen we acht verschillende woorden voor “wet” tegen. Het is in veel gevallen ondoenlijk om daar altijd een verschillend equivalent voor te vinden in een andere taal. Je wint er ook weinig mee.

Het omgekeerde komt ook voor. Het Griekse woordje aioon heeft een brede betekenis die niet in één enkel Nederlands woord te vatten is. De (H)SV kiest soms voor “eeuw” (Mattheüs 12:32; 1 Korinthe 2:7), dan weer voor “wereld” (Mattheüs 13:22; Lukas 18:30). In Mattheüs 13:39-40 was “eeuw” mogelijk ook een mogelijke vertaling geweest, maar eigenlijk had je dan minstens cursief het woordje “deze” moeten toevoegen, zoals we dat expliciet ook in Mattheüs 13:32 tegenkomen. Bovendien is de keuze voor “eeuw” ook verre van ideaal, omdat we geneigd zijn aan een periode van 100 jaar te denken, wat hier ook niet van toepassing is. Dan zou een weergave met “tijdperk” misschien beter zijn. Dat was in Mattheüs 13:39-40 zeker een mogelijkheid geweest. Echt nodig is het m.i. echter niet.

Reinier de Blois

Dit artikel is beantwoord door

Herziene Statenvertaling

• Kerkelijke gezindte:
  Divers
• Woon/standplaats:
  Divers
• Status:
  Actief

96 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven