Kinderen van gelovige ouders aan het Heilig Avondmaal

Ds. H. D. Rietveld | Geen reacties | 21-10-2021| 15:53

In de fusiekerk van Nederlands- en Vrijgemaakt Gereformeerden zullen kinderen toegelaten worden aan het Heilig Avondmaal. Vanuit de gereformeerde traditie heb ik geleerd dat dit absoluut niet mag. Er zijn op dit platvorm al meerdere vragen over dit onderwerp gesteld. Echter wordt er dan altijd geargumenteerd vanuit onze belijdenisgeschriften van rond de reformatie.

Maar als we verder teruggaan naar de vroege kerk (mijns inziens dichter bij de bron) zien we dat het daar de gewoonste zaak van de wereld was dat de kinderen van gelovige ouders deelnamen aan het Heilig Avondmaal. En ook de oudvader Augustinus was hier niet op tegen. Varen wij als traditionele kerken wel de goede koers op dit gebied?

Als reformatorische kerken staan we inderdaad in een traditie. De bezinning op de sacramenten doop en avondmaal zette zich na de dood van de apostelen nu eenmaal voort omdat de werking en toepassing ervan vaak nog niet helder doordacht was en ook in de praktijk vragen opriep. Daarom is er een hele ontstaansgeschiedenis van nadere leerstukken en richtlijnen hierover. Ik probeer alles het zo kort mogelijk samen te vatten. 

We beginnen met de Bijbelse gegevens. 

a. Wat de positie van kinderen betreft is er vanuit de Bijbel geen argument voor of tegen kinderen aan het avondmaal te ontlenen. De nodiging van Christus: “Laat de kinderen tot Mij komen” (een veel gebruikt argument) slaat niet op het avondmaal. Hij heeft meermalen kinderen omarmd, gezegend en ze met de volwassenen te eten gegeven, zoals bij de wonderbare broodvermenigvuldigingen (Matt. 14 en 15). Maar de specifieke Paasmaaltijd gebruikte Hij alleen met Zijn discipelen, waarbij Hij het karakter veranderde. 

b. Met Zijn gebod “Doe dat tot Mijn gedachtenis” verlegde Hij het eeuwenoude accent van de viering, namelijk van de verlossing uit de slavernij in Egypte (speciaal door de Joden te gedenken) naar Zijn kruisoffer als verlossing uit de slavernij in het diensthuis van de zonde waarin de hele mensheid verkeert. 

c. Men verwijst ook wel naar de Joodse Pesachmaaltijd die immers naar Oud/eerst-testamentisch gebruik door het hele gezin werd/wordt gebruikt. Deze maaltijd is door God Zelf ingesteld als altijddurende gedachtenisverplichting voor het Joodse volk dat Hij uit Egypte had geleid. Maar deze maaltijd had veel meer onderdelen dan alleen de twee die Christus voor Zijn gelovigen van alle tijden en plaatsen instelde. Denk aan de bittere kruiden, het lamsvlees en het viermaal rondgaan van de wijnbeker. Daarom is het avondmaal geen automatisch vervolg van de Pesachmaaltijd van het Joodse gezin. Immers in de praktijk wordt (behalve door Jehova’s Getuigen) het avondmaal niet slechts éénmaal per jaar gehouden en ook niet in gezinsverband, maar in de gemeente. Zoals gezegd hangt dat samen met de verandering in de wijze waarop God Zijn genadeverbond voortgezet heeft bij de komst van Christus. Het is immers uitgebreid van het Joodse volk tot in principe alle volken der wereld (Matt. 28:19). Daarom behoeven zij niet de Pesachmaaltijd te kopiëren. De vervulling van de Pesachmaaltijd in Christus is niet de voortzetting ervan. 
 
Uit de gegevens van de oude kerk blijkt onder andere dat ouders voor hun kinderen antwoordden voordat men ze aan het Avondmaal toeliet. Was er zo wel goede begeleiding?  En ook dat zij pas naderhand op catechisatie moesten gaan om meer kennis van de Bijbel en geloofsleer te krijgen. Zou dat een ideale praktijk zijn geweest? Het is in kerken die overeenkomstige praktijken hebben ingevoerd helaas gebleken dat kinderen/jongeren naderhand afhaakten en ook geen belijdenis meer deden. Dat speciale bewijs van een bewust en wat meer gerijpt geloof kwam er niet. Maar Gods genade is nooit goedkoop of vrijblijvend. Daarom is het Avondmaal vieren als gezin ook niet “de gewoonste zaak van de wereld” om de terminologie van de vraagsteller te gebruiken.
 
De reformatie brak daarom met het automatisme waar de volkskerk in terecht was gekomen. De sacramenten kregen meer waarde dan de Woordverkondiging. Enerzijds verschilde men met de Rooms-katholieke visie dat de kerk haar bestaan en voeding vindt in de bediening van doop en avondmaal, zodat ook kinderen al vroeg beide sacramenten moeten ontvangen. Maar Gods genade werkt nooit automatisch. Anderzijds verschilde de reformatie met de visie van de Dopersen dat de gemeente heilig moet zijn en daar om alleen volwassen belijdende gelovigen zowel doop als avondmaal mogen ontvangen. Kinderen behoren wel degelijk tot de gemeente van Christus en behoren daarvan een teken te krijgen. Dit in een bepaalde vergelijking met de besnijdenis in het Jodendom.

Om beide eenzijdigheden te vermijden kozen de reformatoren voor de doop als verbondszegel van God ook voor de kinderen van de gemeente, waarna zij na catechese geloofsbelijdenis zouden afleggen (bij Calvijn rond de twaalf jaar) en zo ook toegang tot het avondmaal kregen. Dat is de reformatorische regel in de kerkelijke praktijk geworden. Naar het doopvont word je gedragen, maar naar de avondmaalstafel loop jezelf met de bewuste belijdenis dat je de Heere nodig hebt gekregen. 
                                                                                                                                                   Pas in de naoorlogse periode kwam de vraag naar kindercommunie op. Hierbij speelden/spelen een zwak Schriftberoep, argumenten uit de opgekomen kinderpsychologie (learning by doing) en een optimistische gemeentebeschouwing een grote rol. 

Over de leeftijd van toelating is te zeggen dat kinderen vroeger veel eerder als volwassen werden gerekend. Speciale aandacht voor het kind was er niet zo. Inmiddels is de leeftijd waarop zij geacht worden een weloverwogen oordeel over bijvoorbeeld het Avondmaal te hebben hoger geworden. Zo erkent de rechter bijvoorbeeld pas een 15-jarige als iemand met de gave des onderscheids en wordt dan pas zijn/haar getuigenis tijdens een rechtszaak als volwaardig geacht. Van jongere kinderen kan niet worden verwacht dat zij zoals Paulus het in 1 Kor. 11:29  zegt, het lichaam des Heeren kunnen onderscheiden.  

Uitzonderingen kunnen er altijd zijn, bijvoorbeeld wanneer de kerkenraad overtuigd is van een zekere vroegrijpheid als een kind aan het avondmaal wil deelnemen, zoals bijvoorbeeld na een diepingrijpende ervaring als het sterven van een vader/moeder. Het ging er steeds om dat er niet op een onwaardige wijze avondmaal gevierd wordt. Nogmaals: genade is nooit goedkoop of vrijblijvend. Daarom is er een formulier vooraf om goed te beseffen waar het in de zelfbeproeving om gaat: mijn persoonlijke verhouding tot God. De woorden van Paulus over het onderscheiden van het lichaam van de Heere (=Christus) hebben altijd een grote rol gespeeld. Er is verschil van uitleg, maar het is allebei waar: het onderscheiden betreft zowel het duidelijke besef dat ik lid ben van de gemeente als lichaam van Christus (en dus rekening heb te houden met alle gemeenteleden – zie de context van Paulus’ vermaning in 1 Kor. 11) alsook het besef dat ik de tekenen van Christus’ bloed en lichaam eerbiedig heb te ontvangen. Is dat van een klein kind te verlangen?

Ds. H. D. Rietveld

Dit artikel is beantwoord door

Ds. H. D. Rietveld

• Geboortedatum:
  06-11-1947
• Kerkelijke gezindte:
  Christelijk Gereformeerd
• Woon/standplaats:
  Nijkerk
• Status:
  Actief

110 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven