Voorafspiegeling of typologie

Ds. H. D. Rietveld | 1 reactie | 10-02-2020| 09:35

Graag had ik een vraag gesteld over typologie in het Oude Testament. Vaak worden Oudtestamentische personen in de prediking voorgesteld als types van Christus. Niet alleen in personen zoals Jozef, Jozua, Juda, Boaz, Jona, e.a., maar ook in bepaalde zaken (bijvoorbeeld de vrijsteden, het altaar in Exodus 20, enz.) wordt een voorafspiegeling van de Heere Jezus gezien. Bij het lezen van het Oude Testament tracht ik soms types van de Heere Jezus te ontwaren.

Dit geeft echter vaak worstelingen nu bepaalde gebeurtenissen uit het leven van de Oudtestamentische personen onmogelijk te rijmen vallen met Wie de Heere Jezus is. Zo kan ik in Juda vanuit Genesis 49:8-12 een type van Christus ontdekken, maar onmogelijk vanuit Genesis 38. Zelfs waar de Bijbel uitdrukkelijk typologisch is, zoals in het geval van Jona, lijken er toch ook zeer grote verschillen met de Heere Jezus te bestaan. En dat lijkt mij een beetje een constante bij typologie: de voorafspiegeling of typologie gaat meestal maar voor een gedeelte op.

Ik zit daarom met de vraag of een typologische lezing van de Bijbel überhaupt verantwoord is. Kan de Heere Jezus ook in het Oude Testament worden gevonden in (de daden van) Oudtestamentische personen? Hoe stonden de kerkvaders en reformatoren tegenover dergelijke typologie? En als typologie verantwoord is, biedt het geslachtsregister van Mattheus 1 dan (oneerbiedig gesproken) een sleutel?

Indien u literatuursuggesties heeft, verneem ik deze uiteraard zeer graag. Ook aanbevelingen van mooie prekenbundels waarin de Heere Jezus naar voren wordt gebracht uit het Oude Testament zijn van harte welkom.

Terecht stelt de vragensteller dat typologie bij het lezen van het Oude Testament best moeilijk te hanteren is. Vooral omdat daar personen die een voorafbeelding van Christus zijn dat slechts in beperkte mate kunnen zijn. Het waren immers zondige mensen die alleen in een bepaalde situatie of handeling in hun leven als een type van Christus kunnen worden gezien. 

Bij het begrip “typologie” gaat het om personen, die naar de nieuwtestamentische openbaring van Christus verwijzen. Daarnaast is er de “allegorie”, waarbij bepaalde gebeurtenissen als geestelijke (al dan niet toekomstige) waarheden kunnen worden opgevat. Allegorie is dus breder, maar dat laten we liggen. 

Het gaat om de geestelijke waarheid die in typologie (of allegorie) kan worden gelezen. Paulus bijv. spreekt in 1 Kor. 10: 4 over de Christus als geestelijke steenrots bij Israël in de woestijn. 

Is typologie verantwoord? De oudtestamentische ambten van profeet, priester en koning geven er aanleiding toe. De Heere Jezus heeft zelf op Jona gewezen als een type van Hem toen de profeet drie dagen in de buik van de grote vis was (Matt. 12:40). Ook wees hij op Zichzelf als meerdere van koning Salomo (Matt. 12:42). De wijze en rechtvaardige koning in Israël is het prototype van de Messias (bijv. Ps. 72). En de (hoge)priester vindt zij vervulling in de Zoon van God (Hebr.8).  Ook de koperen slang die Mozes in de woestijn oprichtte was naar Christus’ eigen zeggen een type van Hem (Joh. 3:14). 

Stelregel kan het beste zijn dat  het Nieuwe Testament er zelf op moet  wijzen, anders komt er willekeur aan te pas. Je kunt niet iedere OT’ische figuur als type van Christus duiden. Wel is te denken aan bijvoorbeeld Boaz die als rechtvaardig en wetsgetrouw man en losser optreedt en in het voorgeslacht van David wordt genoemd. 

Of het geslachtsregister van Matt. 1 de sleutel biedt om typen van Christus bij alle genoemden te vinden waag ik te betwijfelen. Het gaat daar meer om de koningslijn van de Messias aan te duiden in drie perioden van 14 geslachten. Hier zal getallensymboliek eerder een rol spelen dan typologie (de Hebreeuwse letters van “David” vormen de getalswaarde 14). 

De kerkvaders lazen het Oude en Nieuwe Testament graag op de allegorische manier om zo de verborgen betekenis van een tekst te vinden. Bijv. de ram, die Abraham in de verwarde (doorn)struiken vond na zijn bedoelde offer van Izak, zou op de doornenkroon van Christus wijzen. Een ander voorbeeld is het scharlakenrode koord van Rachab dat als teken van het verzoenend bloed van Christus voor haar en haar hele familie werd gezien.

Globaal is te zeggen dat de reformatoren meer op hadden met een nuchtere tekstuitleg, met name Calvijn. Maar Luther was bijvoorbeeld vanuit zijn grote ontdekking van de rechtvaardiging door alleen geloof in Christus meer geneigd in oudtestamentische teksten een voorafbeelding van diens verlossingswerk te zien.  

Over het lezen van de Bijbel (hermeneutiek) zijn verschillende boeken verschenen. Ook van orthodoxen huize. Zie de prospectus van christelijke boekhandels en uitgeverijen. Ook op internet is het nodige (met het oordeel des onderscheids) te vinden.

Wat prekenbundels betreft hangt het van het geestelijk inzicht af van de prediker of zijn typologie ook overtuigend is. Interpretatie, spitsvondigheid en fantasie kunnen immers dicht bij elkaar liggen, hoe serieus een schrijver of prediker het ook bedoelt.    

Ds. H. D. Rietveld

Dit artikel is beantwoord door

Ds. H. D. Rietveld

• Geboortedatum:
  06-11-1947
• Kerkelijke gezindte:
  Christelijk Gereformeerd
• Woon/standplaats:
  Nijkerk
• Status:
  Actief

110 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven