Zwijgen over zelfmoordpoging

J. Boeijenga | Geen reacties | 05-12-2018| 10:46

Ik ben een vrouw van eind 20, heb een vriendin die jaren worstelt met depressiviteit en een hele hoop andere psychiatrische aandoeningen. Voor haar is het leven ondraaglijk, ze heeft verschillende keren poging gedaan zichzelf van het leven te beroven, maar ze werd elke keer te ‘vroeg’ gevonden. Haar laatste poging was een overdosis aan medicatie en kort na het innemen appte ze mij dat ze een overdosis had genomen. Ik heb haar ‘rust’ gewenst en gezegd dat ik hoopte dat het zou lukken (hoe gek dat voor een ander ook klinkt).

Ik had de belofte gedaan het tegen niemand te zeggen, maar na 45 minuten werd ik onrustig en wist ik niet meer wat ik moest doen. Zou ik medeplichtig worden verklaard als ik niks zou doen en zij zou overlijden terwijl ik daar weet van heb? Uiteindelijk heb ik contact met iemand gezocht en met die gene besproken wat hier mee te doen. We stonden in tweestrijd. Je gunt iemand rust, tegelijkertijd hoe ziet ons leven er uit als we niks doen?

Uiteindelijk zijn haar ouders ingelicht. Die zijn gaan kijken en hebben 112 gebeld. Hadden wij niks gedaan, dan was ze overleden. Ze neemt het me kwalijk dat ik me niet aan de afspraak heb gehouden om niks te zeggen. Door mijn ‘schuld’ leeft ze nog. Hoe ga ik hier mee om? En als ik niks had gedaan, was ik dan strafbaar geweest?

Beste vraagstelster,

Ik kan me jouw gevoel van schuld goed voorstellen. Welke beslissing je ook neemt, er lijkt altijd wel iets op af te dingen te zijn. Ik zal proberen enkele denkrichtingen te geven en hoop dat je er wat aan hebt.

Allereerst is het verschrikkelijk voor je vriendin dat ze zo lijdt aan het leven. Als je zelf geen last hebt van psychiatrische aandoeningen is het nauwelijks voor te stellen wat die ander moet meemaken. Ons past dan ook geen onbarmhartig oordeel over de beslissing die zij meent te moeten maken om haar situatie -zoals zij denkt- te beëindigen. Soms zijn de psychische aanvechtingen zó sterk, dat zelfs een bepaalde afweging niet eens gemaakt wordt en er maar één alles beheersende drang is: weg uit dit leven! Er hoeft niet altijd een bepaald (extern) motief te zijn voor deze daad. Soms dwingen stemmen of (denk)beelden tot zelfdoding. Huiveringwekkend hoe sterk de kracht en macht van de satan is...

Hoewel de vlucht uit het leven dus een daad van ijzingwekkende eenzaamheid is, zal de betrokkene soms toch mensen willen betrekken in het (voor)traject. Soms is het om -onbewust- toch nog argumenten te krijgen om ‘het’ niet te doen. Om zoveel begrip en liefde te genereren en te mobiliseren dat de noodzaak tot suïcide wordt weggenomen of in elk geval (tijdelijk) verminderd. Het ‘dreigen’ met suïcide is een probaat middel gebleken om veel begrip en zorg van de omgeving te krijgen. Hierdoor wordt manipulatief gedrag in de hand gewerkt. Dit bedoel ik niet hard oordelend, maar het is wel een feit. En zo ben jij ook betrokken geraakt bij het voortraject van de suïcide van je vriendin. Die betrokkenheid maakt dat je, ongewild, je ook medeschuldig voelt aan zowel het voorkomen van als de uitvoering van de suïcide.

Ik had het hierboven over manipulatief gedrag. Dat is niet zozeer een waardeoordeel, maar meer een constatering. In hoeverre kun je dit immers iemand met zo’n ernstige psychiatrische aandoening aanrekenen? Maar ondertussen ben je hier ongewild wel het slachtoffer van. Want stel je eens voor: als iemand echt 100 procent zeker wil zijn van het slagen van de suïcide, zorgt hij/zij dat alle mogelijkheden die dit in gevaar kunnen brengen worden uitgesloten. En juist het aangeven van de uitvoering vormt in deze een soort ‘escape’. Dat appje naar jou was niet zomaar, dat had niet gehoeven. Het was toch, hoewel later misschien ontkend of ontkracht, een laatste schreeuw om hulp. Immers: als ze dit niet had gedaan, was het zeker dat haar poging was geslaagd. Nu wordt er een onzekerheid gecreëerd en die heeft er inderdaad toe geleid dat ze haar suïcidepoging heeft overleefd.

Nu voel jij je schuldig: je hebt je belofte naar haar toe verbroken waardoor zij haar plan niet heeft kunnen voltrekken. Maar als je niet had gereageerd, had je je medeschuldig aan haar dood gevoeld.

Schuld heeft alles met verantwoordelijkheid te maken. In de Bijbel staat het onomwonden: “Kies voor het leven” (Deut.30:19). Een christen die tot helder nadenken tot staat is, is hieraan gehouden. Ook t.a.v. zijn zieke medemens. De dood als oplossing is geen Bijbelse weg. Als mensen als Mozes of de profeet Elia aan de Heere vragen om maar weggenomen te worden uit dit leven, wordt dit verzoek niet gehonoreerd. Dus: hoewel je je misschien ongemakkelijk voelt t.o.v. je vriendin, kun je wel met God in het reine komen over deze beslissing. Dat is uiteindelijk wel het belangrijkste. We moeten Hem meer gehoorzaam zijn dan de mensen, hoe dierbaar die ons ook zijn.

Misschien zal je vriendin nog wel een keer een poging tot suïcide ondernemen. De aanleiding is immers niet veranderd. Wellicht zal ze jou daar dan niet meer bij betrekken, maar als ze dat wel zou proberen, zou ik dat verzoek stellig afwijzen. 

In de rechtsspraak geldt het volgende: Dood door schuld. Volgens de wet is iemand, aan wie de dood van een ander te wijten is, strafbaar met dood door schuld. Dit houdt dus in dat er iemand is overleden door een handeling (of nalaten) van de veroordeelde, terwijl de veroordeelde dat te verwijten valt. Zoals je ziet is het nalaten van een handeling (waardoor een ander sterft) strafbaar volgens het Wetboek van Strafrecht en zul je bij verzwegen medeweten schuldig staan.

Bij situaties zoals jij schetst ontstaat het gevoel met lege handen te staan. Dat is logisch, want het helpen van de behoeftige naaste doet een sterk appél op ons plichtsgevoel en de christelijke naastenliefde. En die hulp wordt nu juist afgewezen! Dan rest nog ‘maar’ één ding: het vouwen van die lege handen. Gods kracht wordt in onze zwakheid volbracht. Er gebeuren nog steeds wonderen op het gebed, niet vanwege de volmaaktheid van dat gebed maar ondanks de onvolmaaktheid daarvan. Dat wil niet zeggen dat onze gebeden op onze tijd en wijze worden verhoord. Maar dan kunnen we onze zorgen toch uit handen geven.

Johan Boeijenga

Dit artikel is beantwoord door

J. Boeijenga

• Geboortedatum:
  26-05-1958
• Kerkelijke gezindte:
  Hersteld Hervormd
• Woon/standplaats:
  Nunspeet
• Status:
  Actief

72 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven