(In)consequente vertaling Herziene Statenvertaling
Herziene Statenvertaling | 2 reacties | 15-04-2016| 08:05
Vraag
Tijdens het lezen in de HSV viel het me op dat de zinsnede "het geschiedde" uit de SV vrijwel altijd is vertaald met "het gebeurde". Wat mij betreft volkomen terecht, want "geschiedde" is eigenlijk een beetje in onbruik geraakt vandaag de dag. Er zijn hierop een aantal uitzonderingen: drie stuks in Lukas 2, twee keer in Lukas 3: Lukas 9:51 en Lukas 24:51. Het lijkt erop dat de vertaling van hetzelfde Griekse woord in Lukas op dit vlak dus niet consistent is (vgl. Luk 1:8). Op basis van welke afwegingen is deze keuze gemaakt? Ik kan me bijvoorbeeld voorstellen dat er rekening gehouden is met de gevoelswaarde van "het geschiedde", maar was het dan niet beter geweest om overal voor "geschiedde" te kiezen?
Bovendien, wat zijn dan de maatstaven om op het ene moment een woord te laten staan vanwege de gevoelswaarde (vreze des Heeren, Zoon des Mensen (i.p.v. mensenzoon), en anderzijds te kiezen voor een meer eigentijdse vertaling? Een ander punt rondom gevoelswaarde waar de statenvertalers wellicht ook al mee te maken hadden is het verschil in vertaling tussen Exodus 20:14 en Deuteronomium 5:18 (echtbreken vs. overspel plegen).
Dit is overigens ook al in de vraag 'Echtbreken of overspel' aan de orde geweest, waar ik overigens niet de vraagsteller van ben. Net als de vorige vraagsteller ben ik van mening dat echtbreken toch wel wezenlijk verschilt van overspel plegen. Je kunt de echt breken zonder daarbij overspel gedaan te hebben, je kunt echter ook overspel plegen zonder daarbij letterlijk de echt te breken, mits je daarbij niet uitgaat van de opvatting dat overspel plegen een vorm van echtbreuk is. Vraagt juist de dag van vandaag, waarbij er reclame gemaakt wordt voor het plegen van overspel zonder daarbij concreet volgens de wet de echt te breken, niet juist om concretisering en letterlijke vertaling op dit punt?
Een argument wat ik naast de vorige vraagsteller zou willen aandragen, echtbreken doet ook geen recht aan het citaat van de Heere Jezus in Matt. 5:27. Bovendien blijkt op basis van de genoemde schriftplaatsen in het vorige antwoord dat Ex 20:14 in de HSV ook echt op een eilandje staat met de keuze voor echtbreuk. Zou het de grondtekst niet meer recht doen om in Ex 20:14 ook voor "overspel plegen" te kiezen en het verschil met de SV vervolgens te verantwoorden in een voetnoot?
Antwoord
Dit zijn hele reële vragen, die om een duidelijk antwoord vragen. Of dat een bevredigend antwoord is, hangt van de lezer af. Consistentie stond bij de herziening van de SV hoog in het vaandel, maar soms zijn er situaties die om een compromis vragen.
Bij de kwestie “en het geschiedde” was in eerste instantie afgesproken dat we consequent voor “en het gebeurde” zouden gaan. Een aantal exegeten was echter van mening dat deze zinsnede bij Lukas in een aantal gevallen een speciale betekenis heeft, waarbij het duidelijk om heilsgeschiedenis gaat. Daarom is besloten om in die gevallen het oude “en het geschiedde” te handhaven. Inderdaad geen ideale situatie, maar dit is destijds besloten.
Tja, en dan de kwestie rond echtbreuk/overspel. Het is ons een raadsel waarom de SV hier niet consequent is. De Kanttekeningen geven hier al evenmin uitsluitsel. Ik heb zojuist de Deux-Aesbijbel nagekeken en die heeft hetzelfde onderscheid als de SV. Hoe de Deux-Aesbijbel daaraan komt is niet geheel duidelijk omdat de oudere Liesveltbijbel wel tweemaal “overspel plegen” heeft. De Lutherbijbel, waaraan de Liesveltbijbel ten grondslag ligt, heeft tweemaal “ehebrechen.”
Het is moeilijk om te reconstrueren wat er gebeurd is. Dit zou een mogelijk scenario kunnen zijn: De eerste reformatorische kerken gebruikten tijdens de eredienst een versie van de Tien Geboden die direct aan de Lutherbijbel ontleend was, in een letterlijke vertaling. Vandaar het echtbreken. De Tien Geboden komen uit Exodus 20, en toen men dat Bijbelgedeelte later wilde vertalen, heeft men zo dicht mogelijk bij de versie willen blijven die bekend was uit de liturgie. Zo kwam het in de Deux-Aesbijbel terecht, en later in de SV.
Ook de herzieners hebben geprobeerd om zo weinig mogelijk te veranderen aan de tekst van Exodus 20, die elke zondagmorgen nog voorgelezen wordt, om geen vervreemding te veroorzaken. Misschien is dit niet zo consistent t.o.v. de grondtekst. Het is echter wel consistent gezien de geschiedenis van dit Bijbelgedeelte!
Reinier de Blois
Dit artikel is beantwoord door
Herziene Statenvertaling
- Kerkelijke gezindte:Divers
- Woon/standplaats:Divers
- Status:Actief
Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven
De enige manier om echt te vergelijken is met de grondtekst EN de betekenis van wat er in de grondtekst staat, want letterlijke vertalingen zijn onbruikbaar.
Kijk maar eens naar spreekwoorden en gezegdes... vertaal eens "het regent pijpestelen" voor een engelsman, hij zal je aankijken of ie water ziet branden en weet absoluut niet wat je bedoelt.
Mattheus 19: 5 En gezegd heeft: Daarom zal een mens vader en moeder verlaten, en zal zijn vrouw aanhangen, en die twee zullen tot een vlees zijn;
6 Alzo dat zij niet meer twee zijn, maar een vlees. Hetgeen dan God samengevoegd heeft, scheide de mens niet.
7 Zij zeiden tot hem: Waarom heeft dan Mozes geboden een scheidbrief te geven en haar te verlaten?
8 Hij zeide tot hen: Mozes heeft vanwege de hardigheid uwer harten u toegelaten uw vrouwen te verlaten; maar van den beginne is het alzo niet geweest.
(.....)
16 En ziet, er kwam een tot Hem, en zeide tot Hem: Goede Meester! wat zal ik goeds doen, opdat ik het eeuwige leven hebbe?
17 En Hij zeide tot hem: Wat noemt gij Mij goed? Niemand is goed dan Een, namelijk God. Doch wilt gij in het leven ingaan, onderhoud de geboden.
18 Hij zeide tot Hem: Welke? En Jezus zeide: Deze: Gij zult niet doden; gij zult geen overspel doen; gij zult niet stelen; gij zult geen valse getuigenis geven;
Mattheus 5:31 Er is ook gezegd: Zo wie zijn vrouw verlaten zal, die geve haar een scheidbrief.
32 Maar Ik zeg u, dat zo wie zijn vrouw verlaten zal, anders dan uit oorzake van hoererij, die maakt, dat zij overspel doet; en zo wie de verlatene zal trouwen, die doet overspel.
