De duivel voor de schepping

Ds. P. van der Kraan | 6 reacties | 20-04-2013| 13:38

Tijdens catechisatie kwam ik met de volgende opmerking cq. vraag. God heeft het kwaad alias de duivel gecreëerd om ons mensen een eigen wil te geven. En als dat zo is, was de duivel dan al voor de schepping uit de hemel gezet? In de Bijbel staat namelijk dat God zag dat het goed was, dus lijkt het mij onwaarschijnlijk dat de duivel er al voor de schepping was. Is dat waar? De leider van de catechisatie kon dit niet bevestigen.

Als inleiding op het antwoord wil ik je duidelijk maken dat we bij het lezen van de Bijbel goed doordrongen moeten zijn van het feit dat de Bijbel het boek van Gods heilsopenbaring is en geen antwoorden geeft op onze (nieuwsgierige) vragen. Tenzij onze vraag is hoe wij bij God terug kunnen komen. Die vraag wordt uitvoerig beantwoord.
 
Ten aanzien van je vraag moet ik eerst twee correcties aanbrengen. God heeft het kwaad, alias de duivel, niet gecreëerd/geschapen. Als alles goed/zeer goed was, hoort het kwaad daar niet bij. En verder heeft God de duivel ook niet geschapen om ons mensen een eigen wil te geven. Het behoort tot de schepping naar het beeld van God en dus tot het oorspronkelijke mens-zijn dat we een eigen wil hadden. Die eigen wil was zó dat wij konden kiezen tussen goed en kwaad. Vermoedelijk bedoel je met je vraag (over de 'schepping' van de duivel en de eigen wil) wat in de klassieke gereformeerde geloofsleer het proefgebod is genoemd. Dat hield in dat de mens mocht eten van alle bomen in het paradijs, behalve van die ene boom, die de boom van kennis van goed en van kwaad werd genoemd. De vraag is of die naam terecht is. Is God een God die mensen 'uitprobeert'? Feit is dat we de mogelijkheid hadden om te kiezen. En die keuzemogelijkheid werd ons geboden toen satan ons 'uitprobeerde'. Je weet hoe het gelopen is: we hebben geluisterd naar satan. En nu rijzen er twee vragen waarop we het antwoord ten diepste moeten schuldig blijven.
 
De eerste is: waar komt satan vandaan? Uit de weinige gegevens die de Bijbel hierover vermeldt, kun je concluderen dat satan een gevallen engel is. Dat houdt in dat hij oorspronkelijk deel uitmaakte van de goede schepping. Hij is echter in opstand gekomen tegen God. De brief van Judas zegt er iets over. Te weinig om er een hele theorie op te bouwen. En dan blijft ook nog de vraag hoe in de goede schepping, waartoe ook de engelenwereld behoorde, het kwaad heeft kunnen binnendringen. Op die vraag geeft de Bijbel geen antwoord. Het kwaad is er al als we in Genesis 3 lezen over de slang die de vrouw verleidt.
 
Een tweede vraag die hier rijst, is waarom wij mensen ervoor gekozen hebben om te luisteren naar de slang, cq. de duivel. Er was alles vóór geweest als wij ons hadden gehouden aan het woord/gebod van God. God kenden wij. Wij wisten dat wij Hem konden vertrouwen. Wij leefden met Hem als een vader met zijn kinderen. God was goed, betrouwbaar, vol zorgzame liefde. Toch luisterden wij naar satan, die wij niet kenden, waarvan wij niet wisten of hij betrouwbaar was. Waarom???
 
De vraag naar de oorsprong van het kwaad is in meer dan één opzicht dus niet direct te beantwoorden. Het zegt intussen wel iets over ons dat wij op de tweesprong van de keuze, in het paradijs, satan wel en God niet vertrouwd/geloofd hebben. 
 
Je vraag of de duivel er was vóór de goede schepping is in dit verband ook moeilijk te beantwoorden. Wat bedoel je met "goede schepping"? Genesis 1 meldt dat God in het begin hemel een aarde schiep. Vervolgens gaat het scheppingsverhaal verder met hoe de aarde is geschapen. Over de schepping van de hemel en engelen enz. horen wij hoegenaamd niets. Heeft de opstand in de hemel vóór de schepping van de aarde plaats gevonden? Wij werken met begrippen die met tijd samenhangen (ervoor en erna e.d.). Maar de tijd wordt bepaald door het op- en ondergaan van de zon. Alhoewel er meteen al sprake is van de eerste dag, los van de schepping van zon en maan.
 
De vraag of de duivel er was vóór de schepping hangt dus af van het antwoord op de vraag of hemel en aarde tegelijkertijd geschapen zijn. Of dat er een bepaalde tijd is geweest tussen de schepping van de hemel en de aarde. Omdat in Gen. 1:1 hemel en aarde in een adem worden genoemd en ook omdat in het scheppingsverhaal en door de hele Bijbel heen hemel en aarde volop op elkaar betrokken zijn (de hemel meer op de aarde dan omgekeerd), zou je kunnen denken dat ze (vrijwel) gelijktijdig zijn ontstaan. Maar nogmaals: daarover doet de Bijbel geen uitspraken.
 
Duidelijk is dat de duivel niet tot de goede schepping heeft behoord. En dat het kwaad een voor ons onbekende oorsprong heeft. We spreken in dit verband over het duistere geheim van het kwaad wat betreft zijn oorsprong.
 
En wat de mens betreft: we waren vrij om te kiezen. Want liefde vraagt om vrijheid. Gedwongen liefde is een uitdrukking vol innerlijke tegenstrijdigheid. Maar sinds we het kwaad gekozen hebben, is onze wil gebonden aan het kwade en kunnen we alleen maar het kwaad doen.
 
Om die reden is wedergeboorte nodig. Dan wordt door de Heilige Geest (die werkt door middel van het Woord) onze wil vernieuwd. En leren we willen wat God wil. Al is het in dit leven nog onvolkomen. In de volledige herschepping op de jongste dag zullen de kinderen van God weer volledig georiënteerd zijn op Gods wil

Ds. P. van der Kraan

Dit artikel is beantwoord door

Ds. P. van der Kraan

• Geboortedatum:
  06-02-1948
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Arnemuiden
• Status:
  Actief

129 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven