Gebruik van doopnaam

Ds. W. Arkeraats | 1 reactie | 21-09-2012| 08:50

Waar komt het gebruik vandaan dat een kind een doopnaam krijgt? Is dat traditie, of is het ook in de Bijbel terug te vinden? Krijgen mensen die pas als volwassene gedoopt zijn ook een doopnaam?

Beste vraagsteller,

We zijn gewend geraakt aan de uitdrukking: je doopnaam en je roepnaam. Meestal denk je niet na over de vraag, wat daarmee bedoeld wordt. Het hoort er bij. Maar het is goed als we ons ook wel eens verdiepen in bepaalde achtergronden. Dit keer dus wat betreft de doopnaam.

Vroeger bestond er nog geen bevolkingsregister. Een kindje dat geboren werd, werd niet aangegeven bij de burgerlijke stand. Deze administratie berustte bij de kerk. In principe werden alle kinderen gedoopt en bij die gelegenheid in de doopregisters ingeschreven. Mensen die een stamboomonderzoek doen weten dat. Zij moeten, als ze heel ver teruggaan, doopboeken raadplegen. Deze vorm van registreren was niet helemaal betrouwbaar, want een kindje dat heel kort na de geboorte stierf -voordat het gedoopt kon worden- werd nergens vermeld.

Uiteraard werd bij de doop de naam van het kind uitgesproken. En zo is de gewoonte ontstaan dat men over de doopnaam sprak. In vroeger eeuwen werd deze doopnaam tevens als roepnaam gebruikt. Dat was geen probleem, want de kinderen kregen doorgaans maar één doopnaam. 
Later (na ongeveer 1750) kwam de gewoonte in zwang om een pasgeboren kind méér doopnamen te geven. Die gewoonte is blijven bestaan en zo zie je veel achternamen, waar twee, drie of zelfs vier letters voorstaan. Meestal werd de roepnaam gevormd aan de hand van de doopnamen. Cornelis Johannes werd dan bijvoorbeeld Cor Jan genoemd. In onze tijd zijn veel (mooie) tradities, zoals het vernoemen van grootouders, aan het verdwijnen.

Intussen is de uitdrukking doopnaam van zijn wortels losgeraakt. In onze tijd bedoelen we daar de voornaam (of voornamen) mee die in het trouwboekje van de ouders wordt bijgeschreven als de geboorte van een kindje bij de burgerlijke stand gemeld wordt. In een doopdienst worden altijd deze namen genoemd, vroeger zelfs zonder de achternaam van het kind. Door de toegenomen onkerkelijkheid worden veel kinderen intussen niet meer gedoopt. Dat ook deze kinderen een doopnaam hebben, is dus -zouden we kunnen zeggen- een restant van het christelijk verleden van ons land. Of de mensen die geen binding met kerk en geloof hebben zelf óók nog over een doopnaam spreken, betwijfel ik. Maar het is toch mooi dat deze uitdrukking nog altijd bestaat, al is er ook een verdrietige kant aan.

De doopnaam is als zodanig niet in de Bijbel terug te vinden. Dat is te begrijpen. Maar toch blijkt de naamgeving dikwijls een duidelijke achtergrond te hebben. Denk maar aan de naam van Noach: "Deze zal ons troosten." Zo zijn er vele voorbeelden te noemen, zoals bij de geboorte van de kinderen van Jacob. Later blijkt de naamgeving in verband te staan met de besnijdenis, althans wat betreft de jongetjes. Johannes, het zoontje van Zacharias en Elisabeth, krijgt deze naam na acht dagen als de besnijdenis plaats vindt. Je zou kunnen zeggen: dat gebeuren lijkt wel een beetje op de gebruiken rond onze doopnaam.

Nog een laatste opmerking: Mensen die op volwassen leeftijd gedoopt worden, krijgen dan niet pas een doopnaam. Die hebben ze dan al lang; al vanaf de geboorte. Maar in zo’n doopdienst wordt de doopnaam, die ze al door de traditie hadden, tot een naam die onderstreept wordt door de tekenen van de trouw van God.

Het is al met al een mooie uitdrukking: een doopnaam. Maar wat is het heerlijk als die doopnaam een diepe betekenis krijgt door een persoonlijk geloof in de Heere Jezus. Dan wordt het écht een doopnaam in de diepste zin van het woord. Want dan wordt die naam óók geschreven in het boek "des levens des Lams."

Zo krijgt een oude, voor velen misschien afgesleten uitdrukking, weer nieuwe glans.

Ds. W. Arkeraats

Dit artikel is beantwoord door

Ds. W. Arkeraats

• Geboortedatum:
  09-08-1946
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Hardinxveld Giessendam
• Status:
  Actief

135 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven