De verleiding niet weerstaan

@cross en andere lezers

Ik heb wat langer nagedacht over hoe deze vraag het beste te beantwoorden, ik denk dat het noemen van een rijtje criteria te kort zou doen aan waar het om gaat. Er is uiteraard een enorm scala aan muziek, beeld en geschrift. Te kijken of iets aan bepaalde criteria voldoet is soms makkelijk maar vaak ook moeilijk. Ook wil ik duidelijk maken dat voor mij niet de vraag centraal staat 'mag dat of mag dat niet', maar de vraag: 'bouwt het op of breekt het af'.
Ik wil proberen drie basis fundamenten aan te geven. Daarop bouwend wil ik kort een aantal kenmerken noemen waar bij mij de rode lichtjes gaan branden.
Ik heb wat moeite de juiste woorden te vinden. Ik wil ook niet pretenderen dat ik diepgaande kennis heb op alle gebieden. Maar ik hoop dat ik voor degenen die verder willen groeien naar Hem toe (Ef 4:15) een paar aanzetpunten kan geven hier verder in te gaan. Sommigen die dit lezen zullen hier aanstoot aan nemen. Het zij zo. Ik ben er echter van overtuigd dat ze waar zijn en volop Bijbels, dus van God zelf. Wees als de mensen van Berea (Hand 17:11) en onderzoek de Schriften of deze dingen zo zijn.
Ik moet helaas op veel punten onvolledig blijven, het antwoord is zo al lang genoeg :-)

Ik begin bij de tweede vraag, het belang van de 10 geboden. De 10 geboden die God gaf aan Mozes voor het volk Israël bij de Horeb zijn deel van het verbond dat God met Israël sloot. Hier valt het een en ander over te zeggen maar ik wil daar nu niet op ingaan, maar ik het wat uitbreiden tot alles wat God ons heeft geopenbaard wat goed is, dus inclusief de 10 geboden die worden samengevat in: "heb God lief boven alles en uw naaste als uzelf". Ik durf met zekerheid te zeggen dat God ons Zijn geboden niet gegeven heeft om het ons moeilijk te maken, maar uit liefde voor ons. Ze zijn er niet voor Hemzelf. Hij heeft ze ons gegeven omdat dat het beste is voor ons. Als we zelf onze weg proberen te zoeken gaat het hopeloos de verkeerde kant op.

In Psalm 119 verteld David hoe groot hij de waarde hiervan inschat en ik schaar me van harte hier achter.
"Ik ben een vreemdeling op de aarde, verberg Uw geboden niet voor mij."
"Laat de weg van de leugen van mij wijken, schenk mij genadig Uw wet."
"Door Uw bevelen krijg ik inzicht, daarom haat ik elk leugenpad."
"Uw woord is een lamp voor mijn voet en een licht op mijn pad."

Het gaat niet om een houden van regels, het gaat om een van harte zoeken van al wat eerbaar is, al wat rechtvaardig is, al wat rein is, al wat lieflijk is en al wat welluidend is (Fil 4:8). Jezus zegt bijvoorbeeld: wees de dienaar van allen. Dit is niet een regel dat je moet volgen, dit is aan aanwijzing naar wat echt rijk maakt. De 'regels' van de hemel zijn perfect en zorgen voor een perfecte samenleving, welke er zal zijn op de nieuwe aarde waar God zelf Koning zal zijn. Deze 'wet' zal dan in ons hart zijn, nu al in het hart van onze nieuwe mens alhoewel nu nog de oude mens zich daar heftig tegen verzet. Dus ik zoek Gods wil, niet (alleen) omdat het 'moet', maar omdat ik geloof dat dat het betere is. Hij weet veel beter dan ik wat goed voor mij en voor anderen is.

Dat is het eerste fundament: God heeft ons geopenbaard hoe te leven en verteld wat belangrijk is en wat niet belangrijk is.

Ten tweede ben ik ervan overtuigd ik dat ieder mens leeft vanuit een bepaald geloof (ook atheïsten), een verzameling van impliciet aangenomen veronderstellingen (presupposities) waarop hij of zij verder bouwt. Ieder mens heeft een assortiment van aannames die hij of zij niet kan bewijzen, maar voor waar aanneemt. Als je vraagt waarom, is een typisch argument: "nou dat is gewoon zo, dat weet toch iedereen". Soms is het traditioneel bepaald, soms wordt gebouwd op de 'expertise' van een bepaalde persoon, ook vaak op een abstract iets ('bv de wetenschap zegt, de kerk zegt, het leven leert, de ervaring leert, etc., terwijl deze abstracte dingen helemaal niet praten kunnen, het zijn bepaalde mensen die bepaalde dingen zeggen die ook weer bouwen op hun presupposities).
Deze presupposities hangen per definitie in de lucht tenzij ze zijn gefundeerd in een eeuwig, onveranderlijke God. Anders zijn het slechts meningen, het maakt dan niet uit of het de mening is van één persoon van of van 6 miljard personen. Deze meningen kunnen 'per ongeluk' goed zijn bijvoorbeeld als ze uit een goede (Bijbelse) oorsprong komen. Maar dan nog kunnen deze meningen niet op zichzelf als fundament gelden. De God van de Bijbel is de enige die dit fundament kan zijn. Dit te onderbouwen is een apart hoofdstuk maar voor het moment wil ik het alleen aangeven als mijn positie.
Buiten God kan geen betrouwbare waarheid gevonden worden. Iemand die God niet kent kan mij niets betrouwbaars leren over de waarden van het leven. Natuurlijk kan een automonteur mij wel iets vertellen over hoe een auto werkt, maar ik heb het over de levensbeschouwelijke vragen: wat betekent het leven, wat is de waarde ervan, hoe zal ik leven.
Deze mensen kunnen best heel aardig zijn en behulpzaam, ze zijn zo waardevol in Gods ogen dat Hij ook voor hen Zijn Zoon in de wereld heeft gestuurd, maar ze zijn dwalen (Ps 58:4, 1 Petr 2:25, Ef 4:14-15). Apostel Judas noemt ze dwalende sterren (Jud 1:13). Sterren werden gebruikt voor navigatie. Hoe onbetrouwbaar zijn dwalende sterren voor navigatie!
Ik heb zelf 26 jaar zonder God geleefd. Ik dacht dat ik de dingen allemaal heel goed wist. Ik dacht meer na over de dingen dan de veel van mijn leeftijdgenoten. Maar ik wist niets. Ik navigeerde op zelf uitgezette boeien in een stormende zee, richtingsloos. Ook ik zei ook wel eens wat goeds per ongeluk. Ik papagaaide dingen na van anderen die mij wel goed leken. Ik een samenleving die een tijd heeft gehad dat Bijbelse waarden nog min of meer het uitgangspunt waren kan dat gebeuren. Maar het werd ook bij mij vermengd met van alles en nog wat, bovenal eigen inzichten, die niet te vertrouwen zijn (Spr 3:5, Ez 13:2).
De Bijbel noemt degene die zegt dat er geen God is dwaas (Ps 14 en 53). Dat is niet als scheldwoord, dat is een kenmerk van deze persoon. Rom 1:21 zegt: "Omdat zij, God kennende, Hem als God niet hebben verheerlijkt of gedankt; maar zijn verijdeld geworden in hun overleggingen en hun onverstandig hart is verduisterd geworden" (kennen hier is dat ze weten in hun hart dat er een God is, maar ze weigeren naar Hem te luisteren). De enige weg naar God is via Jezus en Jezus heeft ons de Vader geopenbaard. Daarom wie Jezus niet kent weet niets en begrijpt niets. Hij kan bepaalde dingen zien en waarnemen, en tot op zekere hoogte werken met de dingen die hij ziet, maar hij kan niet tot waarheid komen en kan geen belangrijke vragen beantwoorden.

Dat is het tweede fundament: Iemand die Jezus niet kent heeft mij eigenlijk niets nuttigs te leren in de vraag 'hoe te leven' (een vraag die veel muziek, films en geschriften typisch willen beantwoorden, impliciet of expliciet). Hij of zij kan bepaalde observaties doen, maar is blind voor de samenhang van de dingen. Dat hij of zij in sommige dingen 'toevallig' het juiste zegt doet daar niets van af. Het blijft onbetrouwbaar.


Ten derde leven we in een wereld waarin een geestelijke strijd gaande is. (Ef 6:12). Paulus maakt vaak de tegenstelling, leven uit de Geest of leven naar het vlees. Ik denk dat je dat kunt vertalen met: leven naar de 'hemelse waarden' or leven naar de 'vleselijke waarden'. Rom 8:5 zegt: "Immers, zij die naar het vlees zijn, bedenken de dingen van het vlees, maar zij die naar de Geest zijn, de dingen van de Geest.". En Paulus zegt in Rom 12:2 "En word niet aan deze wereld gelijkvormig, maar word innerlijk veranderd door de vernieuwing van uw gezindheid om te kunnen onderscheiden wat de goede, welbehaaglijke en volmaakte wil van God is." Dit is een constante strijd. Naar het vlees leven is makkelijk, daar hoeven we niets voor te doen, dat komt automatisch. Naar de Geest leven vraagt strijd, inzet, keuzes maken. Hebr 12:1 vergelijkt het met een wedloop.
Bovendien leven we uit geloof. De rechtvaardige zal uit geloof leven. We leven niet in aanschouwen, maar uit geloof. Ik houdt me vast aan de beloften van God, die ik slechts van verre zie in geloof en begroet, en ik beleid dat ik een vreemdeling en bijwoner ben op aarde (zie Hebr 10 en 11). Hier is niet mijn thuis. Mijn thuis is bij mijn Heere Jezus en bij de Vader. Ik zie Hun niet en hoor Hun niet en voel Hun niet, maar ik geloof de beloften zie Zij hebben gegeven. Paulus zegt in Kol 2:8 "Pas op dat niemand u als buit meesleept door de filosofie en inhoudsloze verleiding, volgens de overlevering van de mensen, volgens de grondbeginselen van de wereld, maar niet volgens Christus." In het NT wordt vaak opgeroepen tot waakzaam te zijn en nuchter te zijn. Dit alles duidt op een strijd die we hebben te voeren. Hoofdzaak daarbij is onze oriëntatie goed te houden. Jer 40:30-31 zegt: "Jongeren zullen moe en afgemat worden, jonge mannen zullen zeker struikelen; maar wie de Heere verwachten, zullen hun kracht vernieuwen, zij zullen hun vleugels uitslaan als arenden, zij zullen snel lopen en niet afgemat worden,zij zullen lopen en niet moe worden."

Dat is het derde fundament: De wereld en mijn vlees trekken voortdurend aan mij om mijn gedachten weg te halen van mijn schat in de hemel, van de erfenis die voor mij klaar ligt, van mijn toekomst die zeker en eeuwig is, van mijn hoop en verwachting, mijn troost en mijn reden tot vreugde in alle omstandigheden, hoe ellendig en moeilijk het soms ook mag zijn hier op aarde. (Fil 4:4).
Als ik niet actief mij richt op de Bijbel, op wat God leert, verdwijnt het langzaam maar zeker uit mijn gedachten.


De reden dat ik deze drie fundamenten heb genoemd is omdat het voor mij de basis van levensinzichten. Heel veel schrijvers, filmmakers en muziekschrijvers willen hun levensinzichten etaleren. Dat is niet in 100% van de gevallen zo maar wel in een grote meerderheid, in het bijzonder in popmuziek, romans, speelfilms, tijdschriften en blogs.
Dus in deze gevallen ben ik extra alert. Ik consumeer ze niet voor mijn vermaak. Als ik ze al kijk of luister of lees ben ik alert.
Ik ga niet uit de wereld, maar ga er ook niet in op.

Niet alles is zo, een blad over modeltreinen bevat waarschijnlijk weinig levensinzichten. Een kookboek evenmin. Sommige films, in het bijzonder vroegere films, zijn niet zo sterk doordrenkt er mee als andere. Ik denk dat Charlie Chaplin films bijvoorbeeld relatief onschuldig zijn. Ik heb laatst de nieuwe Kuifje film gezien en ik denk dat daar ook niet zoveel in zit. Toch blijft het daar ook oppassen. Een modeblad zal vermoedelijk minder neutraal zijn.

In welke tijd iets is gemaakt kan ook een rol spelen omdat deze dingen ook vaak de tijdsgeest weerspiegelen en zelfs een beetje vooruit gaan. Francis Scheafer toonde aan in zijn serie 'Hoe zullen wij dan leven' en in 'De God die leeft' hoe filosofie voorop gaat, de kunst volgt en de wereld dan volgt (en uiteindelijk ook de theologie van degenen waar het niet verankerd is in de Bijbel er achter aan komt).
Ik denk dat je muziek uit bijvoorbeeld de Barok (Bach, Vivaldi etc.) waar God meestal centraal stond goed kunt luisteren. Classicisme (Beethoven, Mozart, Haydn) kwam op na de verlichting, dus waar de mens centraal kwam de staan in plaats van God. In Romantiek (Mendelssohn, Wagner) komt de emotie steeds centraler te staan. Na die tijd wordt het steeds fragmentarischer. De westerse mens heeft zichzelf centraal gezet en heeft de weg verloren. De samenhang verdwijnt, alelen nog maar flarden hier en daar. De moderne klassieke muziek kenmerkt zich door chaos.
Ik ben geen klassiek muziek kenner dus ik vindt het moeilijk wat specifieks te zeggen verder, waar ik weet alleen dat de Barok over het algemeen in goede waarden is gegrond.
Natuurlijk is de tijd niet alleszeggend. Vaak worden dingen van vroeger hergebruikt en worden stijlen vermengd.

Tot slot nog wat kenmerken waar levensinzichten worden geëtaleerd en waar bij mij de rode lichtjes gaan branden. De lijst is onvolledig maar ik hoop een startpunt om verder uit te bouwen

Dingen die openlijk spotten met God of met Jezus hoef ik ze niet.

Dingen die contrasteren met waarden uit de Bijbel (= van God) zijn voor mij geen vermaak. Bijvoorbeeld:
- seksualiteit dat tot iets pervers wordt gedegradeerd, zelfs al is het alleen maar in het woorden
- misbruik, verachting en bespotting van mensen op wat voor manier dan ook (op een grove manier in geweldfilms of op een 'leuke' manier in comedie). Ik weet dat het gebeurd in de wereld. Ik ga dat niet nog eens bekijken voor mijn vermaak.
- cynisme (dit is wat anders dan ironie): in het bijzonder de laatste 30 jaar is de samenleving enorm cynischer geworden. Cynisme is afbraak van waarden. De meeste cabaretiers zijn enorm cynisch. Veel moderne films hebben ook een flinke dosis cynisme. Het is vaak juist afbraak van wat goed is en niet van wat slecht is.
- extensionalisme: veel mensen tegenwoordig hebben een extensionalistische levenshouding: de waarde van hun leven zit er in wat ze hebben ervaren. Hoe meer ze hebben ervaren of meemaken hoe 'zinvoller' of 'rijker' het leven is. Dit is niet Bijbels. Een zinvol leven is een leven met God. Een leven zonder God is zinloos hoeveel je ook meemaakt
- geïdealiseerde liefde. De popmuziek draait hierop voor het grootste deel, en ook zijn er veel boeken films die hier over gaan. Bijvoorbeeld die films die gaan over de ware liefde vinden en eeuwige trouw gespeeld door acteurs of muzikanten die in hun derde scheiding liggen en er geen maand voorbij gaat dat ze niet vreemd gaan. In de popmuziek wemelt het van de liedjes die over liefde gaan, een verheerlijkte liefde, een verloren liefde, een zwelgen in zelfmedelijden. Ik denk bijvoorbeeld aan de film Titanic en 'My Heart will go on' van Celine Dion. Mooi gemaakt, zonder meer, maar het brengt een vals evangelie. Dit is niet de liefde van 1 Cor 13
- alles wat linken legt naar de 'duistere' wereld wil ik ook niet. Zelfs niet een grappig bedoelde comedie over 'haloween'. De reden is dat ik denk dat je hier niet mee moet spelen. Het maakt je vertrouwd met de geesteswereld, het verlaagd de drempel. Ik zie het als zoiets als glaasje draaien, het begint onschuldig maar als je niet oppast wordt het telkens attractiever en raak je verstrikt. Bovendien kunnen deze beelden je achtervolgen en vroeger of later weer naar boven komen. Hoe vaak heb ik niet gehoord van mensen dat ze spijt hebben dat ze bepaalde dingen hebben gekeken en ze ze niet meer van hun netvlies kunnen krijgen en die dingen terug komen in de nacht of wanneer dan ook. Ik vindt het niet stoer dat te kijken, ik vindt het dwaas. Ook voor muziek geldt dat. En ook voor boeken van bijvoorbeeld Steven King. Ook voor computer spelletjes overigens die heel veel deze kant op gaan.

Ik geloof niet dat als je een bepaalde film ziet, bepaalde muziek of een bepaald boek leest, je gelijk besmet hoeft te zijn. Ik zie geen Bijbelse voorbeelden van een 'magische beïnvloeding' door iets te luisteren te zien of te horen. Het is meer dat het je denken vertroebeld. En je krijgt telkens minder onderscheid. Je krijgt verkeerde waarden mee. Als je er voor open stelt ga je er telkens verder in mee. Bedenk heel goed wat voor gevoelens en idealen dit soort films, muziek, boeken of bladen bij je oproepen. Die kunnen soms erg meeslepend zijn.

Zo, wie het tot hier heeft volgehouden mijn complimenten ;-)
Als iemand vragen heeft ga ik er graag op verder op in. Als iemand op twist uit lijkt te zijn: ik heb die gewoonte niet (1 Kor 11:6)

@ Gerard

Goeiemorgen zeg, was je vrij vandaag! :-) Maar bedankt voor je complimenten, ik heb het volgehouden. :-)

Nou denk ik dat je precies het verschil tussen ons hebt aangegeven. Ik pak uit beide reacties wat voorbeelden die dat duidelijk maken. Je zegt: "Dat de woorden uit de Bijbel komen maakt het niet goed". Dáár zit hem de kneep. Jij hebt het (naar mijn mening vooringenomen) standpunt dat popmuziek slecht is, zo slecht dat zelfs Gods Woord het niet goed kan maken. Ik zeg dat Gods Woord goed is, zo goed dat geen enkele muzieksoort het slecht kan maken.

Met je tweede antwoord ga ik heel ver mee. Ik denk niet dat je onzin verkoopt, ik vind ook dat nu je zegt dat je niet gelijk besmet hoeft te zijn bij het kijken van een film, je je veel genuanceerder uitdrukt dan tot nu toe. En ik moet zeggen, het punt dat ik wil maken is dat er in de bijbel geen voorbeelden zijn van "magische" beïnvloeding door muziek. Want, zeg ik steeds, er niets wat mij kan scheiden van de liefde Gods, ook muziek kan dat niet.

Helemaal op het eind zeg je het weer: "Als je er voor open stelt ga je er telkens verder in mee". Dat is inderdaad een voorwaarde. Je moet jezelf er voor openstellen. Ik vind dan ook dat je nou net precies dát niet moet doen. En dan is het schild van het geloof dat ik al eerder aanhaalde stevig genoeg om alle aanvallen, ook die van je eigen vlees, af te slaan. En dán, kun je als je het mij vraagt in volle vrijheid christelijk genieten. Maar als je als voorwaarde stelt dat het opbouwend moet zijn is er nog maar heel weinig dat je mag accepteren, dan kun je je beter bij de amish voegen. En daarom zegt Paulus dat als je dat wilt, je beter uit deze wereld kunt gaan. Nee, laat mij dan maar af en toe lekker ontspannen luisteren naar de tamboerijnen en snaren, om vervolgens God daarvoor te danken.

Ik zie dat ik je niet zal overtuigen. Onthoud je er dus van en dank God, dan luister ik ernaar en dank God ook.