Professor, bestaat God?

Gertjan de Jong | 6 reacties | 05-06-2014 | 10:52

‘Bestaat God? Anco (7) vraagt universiteit het antwoord.’ Ik las deze aankondiging zaterdag in dagblad Trouw en mijn aandacht was gelijk getrokken. Spannend! Gelooft de ‘universiteit’ tegenwoordig nog in een opperwezen?

 

 


Vroeger was dat min of meer vanzelfsprekend. Godsgeloof heeft zelfs een belangrijke impuls gegeven aan de wetenschap. Onlangs wees Oxford-professor John Lennox erop dat veel universiteiten zijn opgericht door christenen. Door mensen die in God geloofden en niet tegen wetenschap of denken waren. Integendeel, het geloof stimuleerde hen juist om na te denken. Zo is het motto van de Harvard Universiteit ‘Veritas’. Dat is een afkorting van ‘Veritas pro Christo et Ecclesia’: waarheid voor Christus en de kerk.
Maar goed, Anco wil weten hoe de universiteit nu over God denkt. Hij had zijn vraag opgestuurd naar de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), die dit jaar haar 400-jarige jubileum viert en, om de feestvreugde te verhogen, de serie ‘400 vragen aan de RUG’ in het leven riep. Anco’s vraag belandde op het bordje van Peter Barthel, hoogleraar sterrenkunde.

Spirituele tik

Zijn antwoord bevat een paar leuke feiten en doordenkertjes. Wist u bijvoorbeeld dat veel astronauten een ‘spirituele tik’ aan hun ruimtevaart overhouden? Zo’n ruimtevaart gaat je niet in koude kleren zitten, zo maakt Bartel duidelijk: ‘Er zijn gevallen bekend van ruimtevaarders die een tijdje het klooster in gaan, ter bezinning. Hun verwondering over de plaats van de mens in het heelal is sterk toegenomen. (…) Plotseling is de aarde geen stevige basis meer, maar een klein deel van een veel groter geheel.’

De hoogleraar gelooft niet dat atheïsten als Herman Philipse en Richard Dawkins het bij het rechte eind hebben. Er is ‘meer’, een werkelijkheid die ons denken overstijgt: ‘Onderzoek onder professoren aan Amerikaanse elite-universiteiten liet zien dat hooguit een kwart zich als atheïst omschrijft. Ruim driekwart denkt dat er meer is tussen hemel en aarde. Logisch, want de ratio tot norm uitroepen is kortzichtig en arrogant.’

Nuttig idee

Tot zover kan ik Bartels betoog volgen. Er moet ‘meer’ zijn. Maar in zijn omschrijving van dat ‘meer’ raak ik de draad kwijt. Zo schrijft Bartels over God: ‘Hij kan niets en doet niets, maar hij bezielt mensen en houdt hen de vraag voor: wat is wijs, wat is goed voor mij, voor de anderen, voor de wereld? Het doel van deze wereld is mijns inziens dat haar bewoners tot hun recht komen. En wij zijn daarbij de handen van God.’ Kortom, God is niet zozeer een realiteit, maar meer een idee. Een nuttig idee, dat wel. Door het idee ‘God’ wordt je aan het denken gezet over zaken als naastenliefde en gerechtigheid.

‘God kan niets en doet niets’, ik vind het ook wel een forse uitspraak voor een wetenschapper. Is het intellect van deze sterrenkundige tot dusdanige proporties gegroeid dat hij de Eeuwige kan beoordelen op Zijn macht of onmacht? En hoe meet je Zijn activiteit eigenlijk? Hebben ze daar in Groningen speciale apparatuur voor uitgevonden? Wellicht kan Anco dat ook eens navragen.

Mij heeft Anco niets gevraagd, maar ik kan het toch niet laten om een antwoord te geven: Ja, God bestaat! En Hij belooft je dit: ‘Wie Mij vroeg zoeken zullen Mij vinden.’
 

Gertjan de Jong op 05-06-2014, 10:52
6 reacties
Willibrord
05-06-2014 / 18:40
leuke genuanceerde reactie van Peter Barthel. Het is inderdaad een forse uitspraak voor een wetenschapper, maar als hij gezegd zou hebben dat God, dat kan en dat doet, en verantwoordelijk is voor dat en dat, zou dat net zo fors zijn, minder genuanceerd en mateloos arrogant.
MvR
06-06-2014 / 13:44
@ Willibrord: waarom zou het minder genuanceerd geweest zijn als de professor gezegd had dat God wél wat kon? Als je zegt: 'Hij kan niets', dan lijkt mij dat niet direct een schoolvoorbeeld van genuanceerdheid. In feite is het gemakkelijker om aan te wijzen wat Hij wel kan, dan wat Hij niet kan. Een bekend wetenschapsfilosofisch voorbeeld: het is veel gemakkelijker om te zeggen: 'er bestaat een witte raaf' (als dat althans zo is), dan om te bewijzen 'er bestaat op de hele wereld geen witte raaf'. Dan moet je immers een totaaloverzicht hebben!
Willibrord
06-06-2014 / 13:56
MvR: hij doet wel wat volgens Peter, namelijk hij bezielt mensen waar ik het helemaal mee eens ben. Maar is riskant om te zeggen of aan te wijzen wat God wel of niet doet. Is een natuurramp waar duizenden mensen het leven laten, het werk van God en zo niet waarom laat God dit dan gebeuren. Ach, allemaal oude vragenkoek, maar toch
mortlach
09-06-2014 / 12:18
Tja, vanuit wetenschappelijk oogpunt is God of Gods invloed niet aan te wijzen. Er is geen onderscheid te maken tussen een universum mét of zonder God. Zo is de wetenschappelijke methode nu eenmaal opgezet. Dat is denk ik wat de professor bedoelt met "God kan niets"

Verder vind ik het een mooi antwoord. Beter, als ik eerlijk ben, dan de oneliner van De Jong.
MvR
10-06-2014 / 10:11
@ Willibrord: toch zegt die professor: 'Hij doet niets'. Daarmee bedoelt hij, m.i. dat er wel een soortement bovenmenselijke 'kracht' is (die we dan God noemen), maar niet zoiets als een persoonlijke God, Die zelfstandig werkt. Dus het 'doen' (namelijk het bezielen) is dan wel een ernstige reductie. Als ik in de tuin met de schoffel onkruid verwijder, dan 'doe' ik iets, namelijk welbewust onderscheid maken tussen onkruid en ander kruid. Ik kan echter ook gif spuiten; daarvan kun je ook zeggen dat het iets 'doet' (dus: het gif is niet krachteloos); maar de manier waarop dat gif iets 'doet' en waarop ik iets 'doe' is bepaald verschillend. Kunnen we God slechts vergelijken met iets als een gif (of juist als een meststof)? Of is Hij ook persoonlijk? En als je dat laatste ontkent, op welke gronden doe je dat dan?

@ mortlach: het is natuurlijk wel een specifieke opvatting over wetenschap. Het is inderdaad prima mogelijk om af te spreken: wetenschap = onderzoek doen met a priorisch uitsluiten van bovennatuurlijke invloeden. En zo werkt het inderdaad doorgaans. En in zo'n wereldbeeld is het inderdaad onmogelijk om iets zinnigs te zeggen over god/God. Maar de vraag is, of dat ook theoretisch de enige mogelijke manier is van wetenschap bedrijven. Me dunkt van niet. Net zomin als een psycholoog klaar is als hij uitgeplozen heeft welke neurotransmitters (en andere stofjes) in de hersenen uit balans zijn, en een recept heeft uitgeschreven voor de juiste psycho-farmaca. De mens valt niet samen met zijn (chemische) brein. En de werkelijkheid valt niet samen met materie.
Overigens, als je wel zo'n wetenschapsvisie aanhangt, dan kun je niet zeggen: 'Hij kan niets en doet niets'. Hooguit kun je dan zeggen: 'Ik weet niet of Hij iets kan en iets doet'.
mortlach
10-06-2014 / 12:18
@MvR: het is inderdaad zo dat de wetenschap systematisch God uitsluit als verklaring voor zaken. Of het in theorie ook anders kan? Wellicht, maar dat hangt er vooral van af wat je met wetenschap wilt bereiken. Voor mij is wetenschap een sneeuwbal van toenemende kennis en een toenemend begrip van de natuurlijke wereld.

Als je God toelaat, stopt dat proces. Immers, op ELKE vraag is dan het antwoord "Omdat God dat zo wil/doet" een sluitend antwoord zonder vervolgvragen (hooguit Waarom wil God dat zo dan?) En dat antwoord voegt niets toe aan onze kennis. Het is een stoplap. Tenzij je aanneemt dat God alles via natuurwetten laat verlopen, maar dat zie ik weinig verschil tussen jouw wetenschapsvisie en de mijne. En dat geval is immers een werkelijkheid mét God niet van een zonder te onderscheiden.

Daarbij komt dan natuurlijk ook nog dat het woordje God alleen al met een enorme bak theologische connotatie komt. Welke God? Die van de Bijbel! Welke vertaling dan? De Statenvertaling uiteraard! Hoe letterlijk? Héél letterlijk, etc, etc. Allemaal vragen waar je nooit over uitkomt. Je kunt immers niet aan anderen aantonen waarom je gelijk hebt met jouw persoonlijke geloofshouding, en dat is toch een kritisch onderdeel van de moderne wetenschap.
Je kunt niet (meer) reageren op dit bericht. De reactiemogelijkheid is niet geactiveerd of de uiterste reactietermijn van 1 maand is verstreken.

Lees ook deze columns

Het niet ergeren van de broeders

Terecht wordt de draak gestoken met de ‘Barneveldse’ verontwaardiging over het woord ‘donders’. Heidense streken! En misschien ook burgerlijkheid: het streven naar zogenaamde beschaving vanuit –oorspr...
17 reacties
02-06-2014

Barnevelders op de bres voor Donar

Een schare Barnevelders is in actie gekomen om naamsmisbruik van de Germaanse dondergod Donar te voorkomen. Alle krachttermen en verbasteringen worden met pek en veren het dorp uit gebonjourd. Aanleid...
14 reacties
30-05-2014

Opschorten van je oordeel

De Stichting Heartcry kondigde onlangs een debat aan tussen de vertegenwoordigers van twee verschillende visies op de kinderdoop. “Een debat”, aldus de uitnodiging, “tussen broeders.” “Er zijn verschi...
8 reacties
26-05-2014
website-ontwikkeling door webdevelopment by Accendis
design website door design website by Mooimerk
hosting website door hosting website by STH Automatisering