Mooie liederen en een begrijpelijke vertaling

dr. J. van Beelen | Geen reacties | 25-12-2003| 00:00

Waarom denken we zo vaak dat God het wil zoals we het doen in onze erediensten? Waarom geen mooie liederen en een begrijpelijke vertaling?

Je stelt hier verschillende vragen waarover al heel veel is gezegd en geschreven. Ik wil proberen in een niet al te lang antwoord recht te doen aan je vragen.

Wij denken heel vaak dat God wil wat wij denken en doen. Een bijbels voorbeeld is Petrus, die zijn Meester bestraft omdat hij niet van lijden en sterven wil horen. Ook in de eredienst kunnen we onze gedachten en manieren beschouwen als Gods wil en daarmee iedereen die het anders doet, veroordelen, want dat kan toch niet goed zijn.

Er is ook nog een andere kant. Je groeit op met een bepaalde vorm van kerkdiensten en hoe ouder je wordt, des te meer je eraan gewend bent. Als iemand dan vraagt, kan het niet anders? is al gauw het antwoord: vind je dat we onbijbels bezig geweest zijn? Maar eigenlijk is het: zo zijn we het gewend. Toen in de Rooms-Katholieke Kerk de diensten niet langer in het Latijn werden gehouden, waren er mensen die zeiden: dit is geen kerkdienst meer. Ze verstonden van het Latijn niets, maar ze wisten precies welk woord op welk moment gezegd werd. Ook bij Protestanten kan het veranderen van woorden in meer hedendaagse al het gevoel geven dat je iets vertrouwds kwijt bent.

De Bijbel zegt weinig over de vorm van de kerkdiensten. God geeft wel een paar richtlijnen. Bijvoorbeeld:
- orde en eerbied (zie bijv. 1 Korinthe 14:40, "Laat alle dingen eerbaar en met orde gebeuren")
- een centrale plaats voor de prediking (Galaten 3:2, "hebt gij de Geest ontvangen uit de werken van de wet of uit de prediking van het geloof?"; Handelingen 17:2 in de synagoge van Thessalonica legt Paulus drie sabbatten lang, dus drie zaterdagen, het Oude Testament uit).
- het zingen van lofzangen (in de tempel, Psalm 134 en 135 bijv.; in de gemeente Handelingen 2:47 "en prezen God")
- samen bidden (Hand 2:42 ze volharden "in de gebeden"; zie ook 1 Timotheüs 2:1-4).
De Bijbel laat ons zien, dat God in het Oude Testament heel veel voorgeschreven heeft voor de dienst in de tempel, maar in het Nieuwe Testament is de vorm blijkbaar veel minder belangrijk. Een vorm is nodig, anders wordt het een chaos en praat en zingt iedereen door elkaar heen.

Waarom geen mooie liederen? Wat is mooi? De één houdt van langzaam zingen, want dan kun je goed nadenken over wat je zingt. De ander houdt van snel zingen, want anders moet je teveel keren tussendoor ademhalen en kun je je aandacht er niet bij houden.

De oude berijming van de psalmen kent veel verouderde woorden. Een nieuwe, bijbelgetrouwe berijming zou niet verkeerd zijn. Er zijn woorden bij, die thuishoren in de 18e eeuw. Maar als zo'n "ouderwetse" psalm je een keer geraakt heeft en je geholpen heeft toen je het moeilijk had, vind je het elke keer fijn, als die psalm weer gezongen wordt en komen de herinneringen aan Gods hulp weer terug.

In de tijd van de Reformatie waren de meningen ook al verdeeld. Luther koos voor het vrije lied, al berijmde hij ook psalmen. "Een vaste burcht" is zijn berijming van Psalm 46. Calvijn en anderen kwamen zoveel onbijbelse vrije liederen tegen, zodat zij ervoor kozen om alleen berijmingen van bijbelgedeelten te zingen en dan vooral de psalmen. Het zingen van de psalmen verbindt ons ook met Gods volk Israël.

Kan het niet anders? Luther laat zien dat het ook anders kan en de melodieën hoeven niet per se te zijn wat wij in onze kerkdiensten kennen. Er zijn mooie geestelijke liederen met een goede bijbelse inhoud. Maar zowel tegen degenen, die zeggen: we moeten ze gaan zingen in de kerkdiensten, als tegen degenen, die zeggen: we moeten alleen maar psalmen zingen, zeg ik: waar staat dat in de Bijbel? Er staat: "leert en vermaant elkaar met psalmen en lofzangen en geestelijke liederen, zingende de Heere met aangenaamheid in uw hart" (Kolossenzen 3:16). En dan zegt de één: dat zijn drie soorten psalmen; en de ander zegt: dat zijn psalmen en twee andere soorten liederen. Ik denk zelf het laatste, maar je zult velen tegenkomen die voor de eerste uitleg kiezen.

Wat in ieder geval in de Bijbel staat: houdt rekening met elkaar (o.a. Romeinen 12:18; 14:1-23). Zo gebeurt het met zingen in de kerk waar ons gezin 's zondags is. In de dienst worden alleen de psalmen gezongen (niet ritmisch), maar bij bijzondere diensten, met Kerst of opening jeugdwerk, worden andere liederen (ritmisch) vooraf gezongen. Het is een compromis, maar zo wordt wel met jongeren en ouderen en hun gevoelens rekening gehouden. Heel vaak gaat het om gevoelens en gewoonten. Als het alleen gaat om de melodie, dan is het goed eraan te denken dat we in de eredienst niet zingen om onszelf bezig te houden maar allereerst om God te loven; het is een eredienst.

Je vraagt naar een begrijpelijke vertaling. Dat ben ik meteen met je eens. Een vertaling moet vertaling zijn en niet in een verouderde taal die soms een geheimtaal is. Geen mens gebruikt buiten de kerk nog een woord als "iegelijk", terwijl "een ieder" of "iedereen" precies hetzelfde betekent. Ik moet ook denken aan een catechisatieles waarbij één van de catechisanten las: "hij nam zijn bed - deken op" in plaats van "zijn beddeke" = bedje, matje. Zelf probeer ik bij het voorlezen uit de Statenvertaling zoveel mogelijk oudere woorden te vervangen door woorden, die we wel gebruiken. Het lukt niet altijd, omdat er woorden zijn, die horen bij de bijbelse boodschap en die je niet door andere vervangen kunt.

Vertalen is moeilijk. Je merkt dat al bij talen die op elkaar lijken. De manier van zeggen in het Engels kan bij een letterlijke vertaling heel raar klinken. Wij zeggen niet, dat het katten en honden regent, maar pijpestelen. Voor ons woord "gezelligheid" heeft men geen woord. Zo is het ook uit het Hebreeuws en Grieks, en die talen staan veel verder van het Nederlands af.

Wie letterlijk vertaalt, krijgt geen goed Nederlands. Wie in goed Nederlands vertaalt, raakt dikwijls te ver af van wat er in de grondtaal staat. Dat is het geval met Het Boek. Het leest gemakkelijk, maar het is niet altijd een vertaling; soms worden er dingen gezegd, die in de oorspronkelijke tekst niet staan. Ik hoop zelf dat de herziening van de Statenvertaling, waarmee men bezig is, de tekst begrijpelijker maakt en je helpen zal.

God is volmaakt; wij niet. Al wat wij doen, zal gebreken hebben. Zelfs als het het vertalen van de Bijbel is, het zingen van psalmen of andere liederen, en het houden van kerkdiensten. God wil ons zo wel leren te blijven bidden om de leiding van Zijn Heilige Geest.

Veenendaal, dr. J. van Beelen

Dit artikel is beantwoord door

dr. J. van Beelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven