Is de Jongeren Bijbel verkeerd om te gebruiken? (...) Ik vind hem erg duidelijk.

Ds. P. van der Kraan | Geen reacties | 21-08-2006| 00:00

Is de Jongeren Bijbel verkeerd om te gebruiken? Ik weet dat er als het over God of Jezus gaat, geen hoofdletter gebruikt wordt bij de woorden hij/hem/zijn. Dat vind ik erg jammer. Maar die Bijbel helpt me wel om dingen beter te begrijpen. Ik vind hem erg duidelijk.

De Jongerenbijbel is in feite niets anders dan de NBV (= Nieuwe Bijbel Vertaling), die sinds 2004 wordt uitgegeven. Het bijzondere aan de Jongerenbijbel zijn de vele extra's die een uitlegkundige betekenis hebben. De bezwaren tegen de Jongerenbijbel zijn daarom dezelfde als die tegen de NBV omdat het dezelfde vertaling betreft. En tegen de manier waarop die vertaling is ontstaan, moeten we bezwaren hebben.
 
Ik kan er niet omheen om nu enkele technische termen te gebruiken: “brontaalgetrouw” en “doeltaalgericht”.
 
Brontaalgetrouw wil zeggen dat de vertaler zoveel mogelijk recht doet aan wat er in de brontaal, dat is de oorspronkelijke taal, staat. Ook al levert dat in z'n vertaling kromme zinnen op. Hij heeft echter zoveel respect voor degene die in de oorspronkelijke taal heeft gesproken dat hij het eenvoudig niet in zijn hoofd haalt om de vertaling aan te passen. Nogmaals: ook al levert dat een wat kromme vertaling op. Als hij noodzakelijk iets toe moet voegen omdat de zin anders echt loopt/niet te begrijpen is, geeft hij dat weer door bijvoorbeeld dat woord/die woorden schuin te laten drukken. Een voorbeeld van brontaalgetrouw vertalen is de Engelse uitdrukking “It' s  raining cats and dogs” te vertalen in: “Het regent honden en katten”.
 
Als een vertaler doeltaalgericht vertaalt, richt hij zich helemaal op de verstaanbaarheid van de vertaling. Die moet maximaal zijn. Ook al moet hij hier en daar water bij de wijn van de vertaling doen, dat wil zeggen, al moet hij woorden of begrippen uit de bron- of grondtaal anders weergeven, dan doet hij dat omdat de verstaanbaarheid in de doeltaal (dat is de taal waarin hij vertaalt) maximaal moet zijn. Als je “It's  raining cats and dogs” vertaalt in “Het regent pijpenstelen” heb je wel de bedoeling van die Engelse uitdrukking maximaal weergegeven, maar niet wat er in de bron- of grondtaal staat. Dat is precies het probleem van doeltaalgericht vertalen: de vertaler geeft weer wat de bedoeling is, maar niet wat er oorspronkelijk staat. Hij is er eerst zelf tussen gaan zitten en heeft gedacht: in de oorspronkelijke taal betekent het zus of zo en zo geef ik het ook weer in het Nederlands. De vertaler is hier dus tegelijk uitlegger. En dat is gevaarlijk. Want vanuit welke geest legt hij uit wat hij in de bron- of grondtaal heeft gelezen. Je kunt hem alleen maar narekenen als je zelf de grondtalen van de Bijbel kent. Als je die niet kent, moet je de vertaler/uitlegger op zijn woord geloven. Maar nogmaals: vanuit welke geest vertaalt hij/legt hij uit? Als je tot een reformatorische kerk behoort, komt er geen vrijzinnige dominee of rooms-katholieke pastoor bij jullie op de preekstoel. Waarom niet? Omdat zij een andere leer brengen die ermee samenhangt dat ze de Bijbel anders uitleggen! Het gevaar bestaat dat de vertaler van de NBV dat ook heeft gedaan en dat hij al vertalende woorden of zinsdelen weergeeft op een manier dat je wel goed kunt begrijpen wat je leest, maar het intussen kan afwijken van de betekenis die de H. Geest in het geïnspireerde Woord van God heeft gelegd. Dat maakt de NBV en dus ook de Jeugdbijbel tot een gevaarlijke boek. Intussen is aangetoond dat sommige vertaalde gedeelten van de NBV niet weergeven wat de eigenlijke bedoeling ervan is in het Hebreeuws of het Grieks.
 
Je begrijpt intussen dat de SV (Statenvertaling) heel sterk brontaalgetrouw is vertaald. De Statenvertalers hebben zoveel eerbied voor de oorspronkelijke Bijbeltekst in het Hebreeuws en Grieks gehad dat ze daar niets aan hebben willen wijzigen, ook al leverde dat niet altijd zo'n vlotte en begrijpelijke vertaling op. Ze hebben er daarom de Kanttekeningen bijgevoegd, waarin ze bij de vertaling hun verklaring geven (en ik voeg toe: het is nooit hun bedoeling geweest dat er bijbels in de Statenvertaling zouden verschijnen ônder kanttekening, zoals nu vaak gebeurt; de Statenvertalers hebben op hun manier dus al een ‘Jongerenbijbel’ uitgegeven: met uitleg en zelfs kaarten en illustraties!). Als je de kanttekening raadpleegt, weet je meteen: dat is geen vertaling meer, maar een toelichting. In de vertaling staat in het Nederlands (eventueel met cursief gedrukte, bijgevoegde woorden als het echt nodig is) wat er in de grondtekst stond. De Statenvertalers wilden God als het ware in de Nederlandse taal tot ons laten spreken. Dat is de reden dat zij zo heel dicht bij de grondtalen. In de Kanttekening staat de mogelijke betekenis, uitleg ervan.
 
Het is waar dat de Nederlandse taal de laatste 15/20 jaar geweldig veranderd is. Toen ik zo'n 30 jaar geleden als predikant begon, was het niet zo problematisch om een catechisant uit de SV te laten lezen. En de meeste begrepen ook wel wat ze lazen. Vanaf zo'n 15 jaar geleden werd dat lezen en begrijpen in toenemende mate problematisch. Dat gegeven brengt mee dat we er niet aan ontkomen om de SV (die in zijn taal toch wel verouderd begint te raken) te herzien. Daarom ben ik blij dat er binnenkort een Herziene Statenvertaling komt (HSV), ook al dreigt die een tweespalt te gaan brengen in de gereformeerde gezindte. Helaas!
 
Je begrijpt nu dat het probleem van de Jongerenbijbel veel dieper gaat dan alleen maar het ontbreken van hoofdletters in de bezittelijke en/of persoonlijke voornaamwoorden bij de Godsnaam. Het uitgangspunt van deze vertaling deugt niet. Als je toch de Jongenbijbel wilt lezen, raad ik je sterk aan om hem te lezen naast de SV, als een toelichting bij de SV. Net zoals de parallelbijbel, waarin naast de SV, Het Boek is afgedrukt (Het Boek is trouwens helemaal geen vertaling, maar een 'vertelling', d.w.z. een weergave van wat er bedoeld wordt; ook daar is de vertaler tegelijk uitlegger). In geval van twijfel raad ik je aan om de KT van de SV erbij te betrekken, want die geven doorgaans een heldere uiteg van wat er wordt bedoeld. Als je zo bezig bent, zul je zien dat je al studerende de boodschap van de Bijbel beter zult gaan verstaan. De Bijbel is een boek dat bestudeerd wil worden en niet alleen zonder al te veel inspanning gelezen wil worden. Ga er zo biddend mee aan de slag en je zult ontdekken hoe rijk de Bijbel is.

Ds. P. van der Kraan

Dit artikel is beantwoord door

Ds. P. van der Kraan

---

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven