Grenzen van genetische modificatie

Steef de Bruijn | Geen reacties | 01-10-2001| 00:00

Ik doe een opleiding waar je veel met biotechnologie te maken hebt. Nu is mijn vraag: waar liggen grenzen in wat mogelijk is met genetische modificatie? Misschien voert dit te ver voor deze site, maar heeft u dan tips voor me om aan goede/duidelijke informatie hierover te komen?

Ik denk dat de vraagsteller bedoelt: waar liggen de grenzen in wat toegestaan is met genetische modificatie. De mogelijkheden van genetische modificatie zijn veel groter en zijn nauwelijks aan te geven. Overigens spreek ik liever over genetische manipulatie dan over modificatie. Dat laatste woord vind ik wat eufemistisch, verbloemend. Vanouds is altijd over manipulatie gesproken.

Het is behoorlijk lastig om de grenzen van genetische manipulatie aan te geven. Ook onder christenen wordt daar verdeeld over gedacht. Een goede handleiding kun je vinden in het boekje "Toetsen en Begrenzen", een uitgaven van de wetenschappelijke instituten van GPV en RPF, dat vorig jaar onder redactie van dr. H. Jochemsen is verschenen. Geen eenvoudige kost, wel doorwrocht en de moeite waard.

Ik kan me goed vinden in de uitgangspunten van deze studie. Kort samengevat komt het hierop neer: bij de beoordeling van biotechnologische experimenten spelen diverse criteria een rol. Dat zijn:

1. Welk soort handeling voer je uit? Dat kan variëren van een eenvoudige kruising tot het kloneren van mensen. Daartussen liggen zaken als kunstmatige inseminatie, het uitschakelen van genen, het inbrengen van genen van de ene plant in de andere, of van bacteriën in een mens.

2. Wat is het doel? Gaat het om het behandelen van een dodelijke ziekte? Of om verbetering van het milieu? Of om er geld mee te besparen/verdienen? Of alleen om onze behoeften/lusten te bevredigen?

3. Om welk organisme gaat het? Een bacterie, plant, dier of mens?

4. Wat zijn de risico's? Klein, onbekend of groot?

5. Wat zijn de gevolgen voor de gezondheid en het welzijn van dat organisme? Positief of juist ongunstig?

6. Zijn er alternatieven? Is er geen enkel alternatief, of zijn ze moeilijk te vinden of kostbaar, of eenvoudig te vinden?

Je ziet dat er bij deze criteria telkens een schaal is, van positief tot negatief. Voor de uiteindelijke beoordeling moeten al deze criteria meegewogen worden. Zo ontstaat een schaal aan de hand waarvan je iets al of niet wilt toestaan.

Misschien vind je dit allemaal erg vaag. Ermee werken in de praktijk is ook niet gemakkelijk. Ik zal een voorbeeld geven.

1. Er is een medicijn voor de behandeling van een dodelijke spierziekte, de ziekte van Pompe, dat gewonnen kan worden uit de melk van genetische gemanipuleerde konijnen. In de konijnen is een menselijk gen gebouwd, waardoor ze een enzym produceren dat de patiëntjes kan genezen.

a. De handeling is redelijk ingrijpend. Je beïnvloedt de genen van een konijn door er genen aan toe te voegen.

b. Het doel is goed: het genezen van een dodelijke ziekte.

c. Het organisme betreft een konijn, maar het gen komt uit een mens. Je overschrijdt dus de soortgrens tussen mens en dier.

d. Het risico is gering. Het geproduceerde medicijn is goed te onderzoeken en wordt uitvoerig getest.

e. De gevolgen voor het konijn zijn gering. Voorzover bekend merkt het dier er niets van. De gevolgen voor de maatschappij zijn groter: het versterkt het idee dat een dier een fabriek kan zijn voor medicijnen.

f. In eerste instantie was de gedachte dat er geen alternatieven waren. Dat bleek later toch het geval: het medicijn wordt nu gemaakt uit hamstercellen.

Zo kun je allerlei biotechnologische experimenten wegen, en er een oordeel aan verbinden. Je kunt er niet simpelweg een zwart-wit oordeel over vellen. Naast het ethische kader is er nog de maatschappelijke acceptatie. In principe hoort dat geen rol te spelen, in de praktijk doet het dat wel. Insuline, dat op grote schaal door gemanipuleerde bacteriën gemaakt wordt waarin een menselijk gen is aangebracht, is maatschappelijk aanvaard, terwijl er in principe wel alternatieven zijn, namelijk het winnen uit de alvleesklier van varkens. Gensoja is in Europa niet erg geaccepteerd (in de VS wel); die beoordeling is meestal niet gebeurd aan de hand van bovenstaande criteria maar gebaseerd op vermeende risico's voor de consument.

Kortom: een evenwichtig oordeel vergt best wat studie. Eigenlijk hoort dat onderdeel van je opleiding te zijn, maar ik vrees dat daar in de praktijk niet veel tijd voor ingeruimd wordt.

Steef de Bruijn

Dit artikel is beantwoord door

Steef de Bruijn

• Kerkelijke gezindte:
  Onbekend
• Woon/standplaats:
  -
• Status:
  Inactief

2 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven