Gedachte over holocaust

drs. C.D. (Constant) van den Heuvel | Geen reacties | 17-04-2006| 00:00

Ik was verbijsterd toen ik met iemand, die zwaar gelovig was, sprak over dat God niets deed tegen de holocaust, terwijl het zijn eigen volk is volgens de bijbel. Die persoon antwoordde letterlijk: "Dan hadden ze Jezus maar niet moeten vermoorden". Is dit een heersende gedachte bij orthodoxe gelovigen?

Beste scribent(e),

Aangezien ik niet weet of u een jongere of oudere bent, spreek ik in de u-vorm. Ik kan me voorstellen dat u verbijsterd was, toen u het genoemde antwoord kreeg. Schijnbaar is het een gedachte die men toch onder orthodoxe gelovigen tegenkomt, anders had u dit niet gehoord. De vraag is natuurlijk of het die gedachte breed gedragen wordt en of het de leer van bepaalde protestante kerken is. Ik interpreteer uw aanduiding als “zwaar-gelovig” en “orthodox-gelovig” tenminste maar even als orthodox-protestant.

Voor zover ik weet, is dit nergens een officieel punt in de geloofsleer. Wel kan ik u melden dat juist in het orthodox-protestantisme (de zogenaamde Nadere Reformatie in Nederland en het Puritanisme in Engeland) er in de 17e eeuw veel aandacht was voor Gods weg met het Joodse volk. Een aantal predikanten zei en schreef op grond van de Bijbel dat er een massale bekering van de Joden tot Christus zou volgen. Het idee dat God zou hebben afgedaan met de Joden werd radicaal verworpen. Dat idee is onbijbels. In Romeinen 11:1 staat letterlijk: “Heeft God dan Zijn volk verstoten ? Dat zij verre...”

Maar waar komen zulke uitspraken, zoals u die hoorde dan toch vandaan ? Er zijn wel mensen, die Mattheus 27:25 als uitgangspunt nemen voor de mening dat de Holocaust (of Shoah, zoals de Joden zeggen) hun straf zou zijn. Daar wordt uitgeroepen door een woedende massa, die Jezus aan het kruis wil hebben: “Zijn bloed kome over ons en onze kinderen...” En een aantal christenen denkt dat de Holocaust daar een soort antwoord op is. In de jaren ’80 was er het echtpaar Goeree dat de gedachte verspreidde dat de Holocaust Gods straf was voor de Joden, omdat zij Jezus hadden verworpen. Vanuit orthodox-protestante kring is daar afwijzend op gereageerd. Zo schreef de latere voorzitter van de SGP, ds W. Chr. Hovius, het boekje “Zijn bloed kome over ons...” en hij wees deze gedachtegang ( terecht!) af.

Wellicht is het wel goed om een onderscheid te maken in anti-semitisme en anti-judaïsme. Anti-semitisme is een vorm van racisme, waarbij mensen vanwege hun afkomst worden gehaat. Anti-judaïsme is het hebben van kritiek en soms zelfs behoorlijk stevige kritiek op de Joodse godsdienst.  Sommige vinden dit een gekunsteld onderscheid, maar dat is het pertinent niet. In het orthodoxe christendom was er wel kritiek op de Joodse godsdienst. Een christen gelooft dat God Jezus Christus heeft gezonden om Zijn wet te volbrengen en daarna te betalen met Zijn leven voor mensen, die deze wet niet volbrengen. Een Jood daarentegen denkt dat hij het zelf met God in orde moet maken (of houden) door een aantal regels te houden. Die twee sluiten elkaar uit. Of Jezus Christus is de Verlosser, Die alles voor je doet bij God en er voor zorgt dat je weer in liefde met je medemensen gaat samenleven. Of je probeert om volmaakt te zijn in de liefde tot God en de naaste door allerlei regels te houden...

Omdat er echter altijd het gevaar is dat in het christelijk geloof weer allerlei eigen regels en prestaties een rol gaan spelen, is het Joodse principe van “zelf doen” iets waar tegen gewaarschuwd wordt. Het gaat de plaats van de Verlosser innemen en voordat je het weet word je weer krampachtig. Die waarschuwingen kunnen soms best heel krachtig verwoord worden. Het afwijzen van Jezus is het ergste wat iemand doen kan en helaas gebeurt dit ook in het Jodendom. Maar nogmaals; anti-semitisme en anti-judaïsme zijn niet hetzelfde. Het verschil bleek vooral in de Tweede Wereldoorlog; christenen hebben toen -met gevaar voor eigen leven- Joden verborgen voor de anti-semitische Nazi’s. Momenteel heb ik niet het idee dat de door u geschetste gedachte breed gedragen wordt bij de orthodox-gelovigen die ik in mijn omgeving tegenkom. Er wordt elke zondag in de kerken gebeden voor Israël.
 
Tot slot is er nog uw opmerking dat God niets deed tegen de Holocaust. Ik ben historicus en ik ben niet in staat om Gods handelen precies in kaart te brengen. Als we Gods handelen volgens onze ideeën en tijdslimieten in kaart willen brengen, komen we er niet uit. Maar als Gods handelen van een eigen orde is, die ik niet precies kan volgen, moeten we voorzichtig zijn in het stellen dat God niets deed. In het bijbelboek Exodus lijdt het volk Israël heel zwaar in Egypte. Ze kermen, maar er gebeurt naar hun waarneming veertig jaar niets. In de tussentijd is God al tachtig jaar bezig om een verlosser voor te bereiden, die door zijn eigenwijsheid ook nog voor veertig jaar vertraging zorgt... Maar als God dan ook werkelijk de verlossing begint, is dat een totale verlossing, die ze nooit hadden kunnen bedenken. Er zijn historici en theologen, die denken dat juist Gods bevrijdend handelen in de holocaust zichtbaar wordt in de stichting van een eigen joodse staat in 1948. Dat was meer dan 1500 jaar een absolute onmogelijkheid geweest en op 29 november 1947 besloten de Verenigde Naties dat ze een eigen land moesten krijgen... Bijna hetzelfde thema als in Exodus; door de zwarte nacht heen volgt een onverwachte morgen...

Er zijn de nodige verschillen tussen christen en joden, maar er is in ieder geval een overeenkomst. Als het goed is bidden ze samen om vrede voor Jeruzalem. Laten u en ik ons daarbij aansluiten.

Drs. C. D. van den Heuvel

Dit artikel is beantwoord door

drs. C.D. (Constant) van den Heuvel

• Geboortedatum:
  28-07-1967
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Veenendaal
• Status:
  Inactief

13 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven