Tweede Vaticaanse Concilie

Ik ben een jongere uit de Gereformeerde Gemeenten en ik probeer de laatste tijd wat meer te begrijpen van de bredere kerkgeschiedenis. Zo ben ik ook gaan lezen over het Tweede Vaticaanse Concilie. In sommige boeken en filmpjes hoor ik dat de Rooms Katholieke Kerk toen meer nadruk legde op de Bijbel en het geloof dichter bij gewone mensen wilde brengen. Dat klinkt als iets goeds, een grotere nadruk op het Woord van God. Tegelijk hoor ik van onze kant dat dit juist ook een gevaarlijke ontwikkeling is geweest, omdat de kern van de Rooms-Katholieke leer (zoals het gezag van de paus en de leer over de rechtvaardiging) niet veranderd is. Nu vraag ik me af of er in de conciliebesluiten dingen staan die we als gereformeerden mogen waarderen, of dat we het in zijn geheel moeten afwijzen?

Een zoekende jongere.

Beste jongere,

De afgelopen weken zijn er in de krant hierover weer verschillende artikelen gepubliceerd in verband met hervormingsdag. De relatie tussen protestanten en Rooms-katholieken blijft een veelbesproken thema.

Het historische standpunt van de reformatie was dat de paus of het pausdom als de antichrist werd gezien. Vooral twee gebeurtenissen hebben voor bezinning gezorgd. De eerste aanleiding waren de publicaties van de gereformeerde Prof. G. C. Berkouwer, die als waarnemer het concilie heeft bijgewoond en daar verschillende publicaties over heeft geschreven. Berkouwer was positief over een meer bijbels gefundeerde theologie, grotere nadruk op de gemeente als volk van God, en meer aandacht voor de rol van leken in de kerk. Ook waardeerde hij de grotere oecumenische openheid. Ondanks de positieve toon wees Berkouwer op belangrijke punten van onopgeloste spanning, namelijk de blijvende dogmatische status van het pausdom (het leergezag van de paus); de ongewijzigde leer over Maria en het offerkarakter van het avondmaal bleven onverminderd bestaan. Hij signaleerde een zekere dubbelheid in taalgebruik: ruimte voor bijbelse noties, maar geen afwijzing van oudere dogma's. En naast ruimte voor bijbelse notities kwam er ook meer ruimte voor liberale inbreng. De hervormingen werden als ontoereikend ervaren.

De tweede gebeurtenis waar ik op doel was de bekering van de Rooms-katholieke priester H. J. Hegger, die later predikant in de gereformeerde kerken werd. En het oprichten van de stichting In de Rechte Straat, die werd opgericht om uitgetreden priesters op te vangen en om het evangelie onder Rooms-katholieken te verbreiden. Deze stichting heeft bijgedragen om het negatieve beeld van de Rooms-katholieke kerk in stand te houden.

Ds. G. Boer (voorzitter van de gereformeerde Bond in de Nederlands Hervormde Kerk) noemde Vaticanum II ooit "een grote misleiding", omdat de kern van het rooms-katholicisme onveranderd bleef. De Waarheidsvriend het blad van de Gereformeerde Bond schreef kritisch over de “vals-oecumenische” toenadering van Rome. Er werd gewaarschuwd tegen protestanten die “zich lieten meeslepen” door de veronderstelde vernieuwing binnen Rome. Dit laat zien dat de reformatorische kerken het Vaticaanse concilie niet als een wezenlijke stap vooruit zagen.

Later is wel wat publiciteit gekomen over geestelijke herkenning tussen reformatorische predikanten en Rooms-katholieke leiders, zoals door dr. W. J. op ’t Hof. Op ethisch gebied, bijvoorbeeld abortus, is er soms samenwerking tussen behoudende katholieken en reformatorischen. 

Je vraagt je af of er in de conciliebesluiten dingen staan die we als gereformeerden mogen waarderen, of dat we het in zijn geheel moeten afwijzen.
 
Ik vind je vraag eigenlijk te vaag. Waarom zou je kleine veranderingen ten goede niet mogen waarderen, omdat de Roomse leer niet werkelijk verandert? Of bedoel je dat we vanwege de vernieuwingen nu wel lid van de Rooms Katholieke Kerk kunnen worden?  Als ik een filmpje van het concilie bekijk en de praal en pracht daarvan zie, dan krimpt mijn hart samen: is dit hoe de Heere Jezus wilde dat we kerk zouden zijn? De Rooms-katholieke kerk is een miljoenenkerk, die zich in veel landen heeft verbonden met de regering en een politieke macht is geworden.
 
De Rooms-katholieke Kerk is een erg behoudende kerk waar kernen van het evangelie van verzoening door voldoening, van Gods drie-eenheid, in bewaard zijn gebleven, al worden die kernen misschien op de achtergrond gedrongen door allerlei tradities en dwalingen. De drie sola’s van de reformatie zijn nog steeds voluit actueel. Ik ben bang dat veel katholieken op een valse grond gerust zijn, omdat ze op de kerk vertrouwen in plaats van op het volbrachte werk van Christus alleen.

Maar wat betekent een kerk/een concilie in zijn geheel afwijzen? Moeten we niet veelmeer voor deze kerk bidden, zoals we ook voor onszelf bidden, dat God bekering aan deze kerk geeft, zodat ze haar leden geen valse rust meer belooft, maar opwekt om vergeving van onze zonden te zoeken in het bloed van Jezus Christus alleen? 

Probeer niet te zwart-wit te denken, alsof de lijn tussen ware en valse kerken gemakkelijk te trekken is. Zoals Paulus schrijft dat Gods roeping van de joden onberouwelijk was, ondanks hun volharden in ongeloof, zo geloof ik dat de Heere voorzover Zijn Woord doorklinkt in de Rooms-katholieke kerk, dat Woord ook niet ledig laat wederkeren, maar laat doen wat Hem behaagt. 

Ook wij hebben onze zorgen, daar velen die de reformatorische leer belijden, tegelijk in hun leven laten zien dat ze niet de Heere, maar de wereld liefhebben. Laten we bidden om het werk van de Heilige Geest in alle kerken en voor deze wereld in nood.

Drs. N. van Steensel