John Mark Comer

G. Slurink | 4 reacties | 31-03-2025| 10:05

De boeken van John Mark Comer zijn ontzettend populair onder jongeren. Hoe zouden jullie zijn theologie duiden?

Bedankt voor jullie website! Het helpt me enorm om gevormd en gevoed te worden in het geloof.

Beste vraagsteller,

Ik ben heel blij te horen dat de antwoorden op Refoweb je helpen gevormd en gevoed te worden in het geloof en andere panelleden zijn dat vast ook. Dank je ook voor die bemoediging!

De boeken van John Mark Comer zijn inderdaad erg populair op het moment. Verschillende ervan zijn bestsellers. Ook de cursussen “De radicale uitbanning van haast” en “De Weg volgen” worden wel aangeboden door verschillende kerken. Daarin kunnen de methoden van de gelijknamige boeken worden aangeleerd. John Mark Comer roept zijn lezers op om actieve discipelen van Jezus te worden. Hij volgt hierin zijn leermeester Dallas Willard die dit ook altijd sterk benadrukte. Klinkt goed nietwaar, actieve discipelen van Jezus te worden. Maar wat bedoeld hij daar precies mee? Welke denkbeelden zitten daar achter?

John Mark Comer was de oprichter en pastor van de Bridgetown Church in Portland, Oregon, totdat hij in 2021 aftrad om zich te richten op “Practicing the Way”. Hij zegt over zichzelf: “Mijn passie is het snijvlak van spirituele vorming en de post-christelijke cultuur. De vragen die mij 's ochtends uit mijn bed krijgen zijn: hoe ervaren we een dieper leven met God? En hoe veranderen we onszelf zodat we meer op Jezus gaan lijken? Om die reden lees ik regelmatig de woestijnvaders en -moeders, oude heiligen en obscure contemplatieven, moderne psychologen en sociale wetenschappers, filosofen zoals Dallas Willard en opiniestukken van de New York Times.” 

Dit vind je inderdaad terug in wat hij zegt. Wat hij onderwijst is voor een groot deel gebaseerd op een mengsel van oude mystici en menselijke inzichten. Hij put uit een brede groep denkers en beoefenaars die afkomstig zijn uit Rooms-Katholieke, Oosters-orthodoxe en Quaker-achtergronden en die voornamelijk verenigd zijn door hun mystiek. Dit omvat mensen als Richard Foster, Henry Nouwen, Eugene Peterson, Broeder Laurentius, enzovoort. Maar bijvoorbeeld ook personen zoals Richard Rohr, een Rooms-Katholiek mysticus, pantheïst en New Ager (ook een geliefd schrijver van The Chosen director Dallas Jenkins overigens), Rob Bell, Gregory Boyd (advocaat van open theïsme), en Jezuïtische spirituele leiders (naast Ignatius van Loyola) waarvan hij zegt dat die hem hebben gevormd. (Terzijde: de Jezuïetenorde werd opgericht om de leringen van de Reformatie tegen te gaan en het protestantse geloof te bestrijden). Hij gebruikt Bijbelse begrippen, maar deze begrippen hebben bij hem nogal eens een andere inhoud gekregen en er zitten andere grondgedachten achter.
 
Niet alles wat John Mark Comer zegt is onjuist. Zijn analyses en kritieken op de hedendaagse cultuur en zijn diagnoses van het moderne gehaaste leven zijn soms best raak. En op zichzelf staan er ook wel nuttige zaken in zijn boeken als ze in een juiste Bijbelse context zouden staan. Wat dat betreft is het heel begrijpelijk dat hij geliefd is bij veel jongeren; jongeren die op zoek zijn naar een alternatief voor de hedendaagse cultuur en mogelijk ook jonge christenen die op zoek zijn naar manieren om hun geloof meer handen en voeten te geven. Maar doordat het in fundamentele zaken scheef zit, zie ik ze als heel gevaarlijke boeken. Ik wil een paar belangrijke zaken noemen.

Het begint al met het discipel van Jezus te zijn. John Mark zegt dat hij eigenlijk niet van de term discipel (volgeling) houdt, hij geeft de voorkeur aan leerling (apprentice). Leerling betekent voor hem om te leren net zoals Jezus te worden. Hij noemt dit ‘Following the Way’. Zijn motto is: “Wees bij Jezus, word zoals Hij en doe wat Hij deed.” Hij stelt dat dit mogelijk is als we bereid zijn om ons leven in te richten volgens de praktijken en levenspatronen waar Jezus zich (volgens hem) aan hield. Dat zal dan ons leven openen voor Gods kracht om te veranderen. Zonde, zo zegt hij, is je doel missen. Dat klopt op zich, maar de vraag daarbij is natuurlijk welk doel. Hij geeft daar een mystieke, gnostische invulling aan. Het doel is, zo zegt hij, de vereniging met God en genezing van je ziel door deelname aan het innerlijke leven van de Drie-eenheid. Laat deze zin goed tot je doordringen! Vereniging met God, genezing van je ziel, en dit te bereiken door deelname aan het innerlijke leven van de Drie-eenheid. Door de praktijken te beoefenen die John Mark leer in zijn boeken. Dit is mystiek en gnostiek!

Hij zet zich ook af tegen de leer van Gods soevereiniteit, wat volgens hem een dwaling is die werd geïntroduceerd door Augustinus en Calvijn. God heeft niet alles in de hand en past Zich aan aan de veranderende omstandigheden (open theïsme), zo zegt hij. God is alleen soeverein in de zin dat Hij kan doen wat Hij wil, maar niet in de zin dat Hij de ultieme controle heeft over alle dingen. De mens heeft een vrije wil en is vrij om het goede of het verkeerde te kiezen. In zijn preken geeft hij een misrepresentatie van de leer van Gods soevereiniteit om daar vervolgens de spot mee te drijven. Hij haalt alleen (gedeelten van) teksten uit de Bijbel aan zoals die in zijn straatje passen maar negeert de teksten die juist weerspreken wat hij beweert. Jezus heeft weliswaar het kwaad overwonnen, maar wij moeten dat zelf ook nog doen om de wereld verder te veroveren op het kwade. God nodigt ons uit om daarin met Hem samen te werken, zo zegt hij.

John Mark legt bij het lijden en sterven van Jezus het zwaartepunt vrijwel volledig op de Christus Victor (Christus Overwinnaar) leer, ten koste van het plaatsvervangend lijden en sterven. Dit is vrijwel hetzelfde wat bijvoorbeeld Reinier Sonneveld in Nederland zegt. Jezus heeft de wereld vrijgekocht van de satan, zo zegt hij. Het evangelie is volgens hem dat Jezus de ultieme kracht in het universum is en dat het leven met Hem nu voor iedereen beschikbaar is. Door Zijn geboorte, leven, leringen, wonderen, dood, opstanding, hemelvaart en gave van de Geest heeft Jezus de hele schepping gered, doet dat nog steeds en zal dat doen. En door leerling te zijn van Jezus kunnen we het koninkrijk en het innerlijke leven van God zelf binnengaan. In feite komt dit neer op een soort van zelfverlossing door een eigen werkheiligheid, gefundeerd in gnostiek en mystiek. De kerk is dit evangelie kwijtgeraakt en hij heeft dit teruggevonden bij de woestijnvaders, oude heiligen en contemplatieven. Geloof is niet genoeg, het gaat om een leven van leerlingschap op te bouwen dat bevorderlijk is voor een diepe innerlijke genezing en algehele transformatie van lichaam en ziel, zo zegt hij. En dit doe je door de Sabbat te houden en door (contemplatief) bidden, vasten, meditatie en verdere zaken.

Jezus is voor hem de geneesheer van de schepping, niet de plaatsvervanger die in mijn plaats mijn straf droeg en voor mijn zonden stierf. John Mark lijkt de persoonlijke verzoening van 2 Korinthe 5:20 dan ook niet nodig te hebben. Er is ook geen bekering nodig in Bijbelse zin. Zonde is voor hem niet iets tegen een heilig God, waarvoor wij straf hebben verdiend en waarop we geoordeeld zullen worden. Het is voor hem meer een algemene kwaal waar de schepping aan lijdt. Een soort gebrokenheid van de wereld, een term voor zonde die je ook elders vaak hoort in onze tijd. John Mark erkent dat we dingen verkeerd doen, maar daar hoeven we ons niet schuldig over te voelen of voor te schamen, we moeten er alleen op reageren met nederigheid. Het is een gevolg van de gebrokenheid veroorzaakt door het kwade dat in de wereld is gekomen, maar Jezus heeft dat genezen en overwonnen. Nu wij nog. Merk op dat met deze uitleg hetgeen de Bijbel zonde noemt, niet meer als zonde wordt gezien. 

John Mark beveelt Bijbel lezen en meditatie aan, maar het gaat daarbij niet echt om het inhoudelijk begrijpen van wat de Bijbel zegt. Het gaat niet om informatie maar om vorming zegt hij (“not information but formation”). Hij speelt deze twee tegen elkaar uit. Het klopt dat het bij ons Bijbellezen om meer moet gaan dan alleen informatie tot ons te nemen en dat wat we lezen en gaan begrijpen ons ook moet veranderen en vormen. Maar dat is niet wat John Mark bedoelt. Hij bedoelt niet vorming door een beter begrijpen, maar vorming door mystieke beleving en subjectieve interpretatie. Hij beveelt de boeken van Eugene Peterson aan. Voor Eugene Peterson (schrijver van o.a. ‘The Message’ Bijbelinterpretatie) gaat het bij het Bijbellezen niet zozeer om te begrijpen wat de schrijver van het Bijbelboek wil zeggen, maar meer om wat de lezer er zelf uithaalt. En dat kan dan voor iedereen wat anders zijn. 

Opmerkelijk is dat terwijl hij de lezers oproept om actieve discipelen van Jezus te worden, hij vrijwel niet ingaat op het onderwijs van de Heere Jezus. Dat is voor hem ook niet van belang. Het gaat om de mystieke beleving en wat je er zelf uit haalt. “Bij Jezus zijn” betekent voor hem de praktijken van mystiek te beoefenen, zoals afzondering, vasten en meditatie. En Lectio Divina, waarbij het niet gaat om het begrijpen van de inhoud van de tekst in de directe en grotere context van de Bijbel en de boodschap ervan, maar om wat jij erbij voelt en ervaart en wat jij denkt dat de losse woorden of zinnen of tekstgedeelten voor jou betekenen. En luisterend (contemplatief) bidden waarbij het gaat om je gedachten leeg te maken en dan bepaalde losse woorden of korte zinnen tientallen of zelfs honderden malen te herhalen in gedachten, om zo Gods tegenwoordigheid te gaan ervaren. Of bidden zonder woorden en je richten op mindfullness.

Deze en al dergelijke dingen is wat hij bedoelt met “De weg volgen” en “De radicale uitbanning van haast.” Het gaat bij dit alles dus niet om Bijbelse inhoud, maar om de mystieke en subjectieve ervaring en als een manier om tot hogere staat te komen. Dit zijn volgens hem de dingen die Jezus deed en die de vroege heiligen deden. En door dit na te doen kunnen we het koninkrijk en het innerlijke leven met God binnengaan. Dat is wat hij bedoelt met “Wees bij Jezus, word zoals Hij en doe wat Hij deed.”

Dit alles is niet de Bijbels boodschap. De Bijbelse boodschap is dat wij hebben gezondigd tegen onze Schepper, tegen een heilig God, en van Hem vervreemd zijn (Jesaja 59:2, Efeze 2:12). Dat wij vijandig gezind zijn tegen deze God (Kolossenzen 1:21) en ons eigenlijk niet echt aan Hem willen onderwerpen en altijd weer opstandig zijn. Dat er daardoor een scheiding is tussen ons en God (Jesaja 59:2). En dat alle ellende en moeite en ziekte een gevolg daarvan is (Genesis 3:17-19). En dat ons het oordeel wacht (Hebreeën 9:27), het oordeel over alles wat we verkeerd hebben gedaan en gedacht en al het onrecht dat we hebben gedaan tegenover God en onze medemens of hebben nagelaten goed te doen. Die berg met schuld is veel groter dan we misschien beseffen. En wij staan allemaal persoonlijk schuldig voor onze misdaden. 

De Bijbelse boodschap is ook dat God dit enorme schuldprobleem dat wij hebben, en zelf niet kunnen oplossen, voor ons heeft opgelost en daarvoor zijn eigen Zoon heeft gegeven om te sterven aan het kruis, als een smetteloos offerlam en daardoor verzoening teweeg heeft gebracht (1 Petrus 1:18-19, 2 Korinthe 5:19 ). Jezus stierf in jouw en in mijn plaats. Eigenlijk hadden wij daar moeten hangen aan dat kruis. Maar Jezus nam onze schuld op zich en droeg deze weg. 
Jezus was zowel de Hogepriester als het Offerlam die ons verzoende, waarover we veel kunnen lezen in de Hebreeën brief. En het offer van Izaäk door Abraham (Genesis 22) , de Grote Verzoendag (Leviticus 16) en het Pascha (Exodus 12) zijn allemaal zaken die vooruitwezen naar dit offer van de Heere Jezus. En we vinden vele verdere verwijzingen hier naar toe, zowel in het Oude Testament (bijvoorbeeld Jesaja 53) als in het Nieuwe Testament (bijvoorbeeld 1 Korinthe 5:7, Romeinen 3:25, Kolossenzen 1:14, Kolossenzen 1:20, 1 Petrus 1:19, Johannes 1:29, Markus 14:24). En in Openbaring wordt de Heere Jezus 24 keer het Lam genoemd (bijvoorbeeld Openbaring 5:12).

Jezus is ook overwinnaar, dat is ook duidelijk. Maar door het evangelie daar toe te beperken gaan we voorbij aan ons belangrijkste probleem. Ons kernprobleem is niet de gebrokenheid die we om ons heen en in ons zelf zien. Ons werkelijke probleem is onze zonde waar deze gebrokenheid uit voort komt, en die ons scheidt van God en die ons schuldig stelt voort God. Daar is Jezus voor gekomen, om deze schuld te dragen en verzoening teweeg te brengen. Ons doel is ook niet een gnostieke éénwording met de Drie-eenheid maar een kind van onze hemelse Vader te zijn en eeuwig bij Hem te zijn in een nieuwe schepping (Openbaring 21:7, Johannes 1:12). 

Velen hebben het over het Evangelie te brengen, maar de vraag wat iemand daar precies onder verstaat wordt maar weinig gesteld. En veel mensen lijken maar slecht te begrijpen wat het Evangelie nu eigenlijk is en waar het om gaat, met alle gevolgen van dien. En daar komen dan allerlei andere dingen voor in de plaats. Ik zou willen aanraden om de Hebreeën brief goed te bestuderen. Dat is geen makkelijke brief maar ik raad het iedereen aan deze goed te bestuderen om gewapend te zijn tegen de alomtegenwoordige aanvallen die de verzoeningsleer ondermijnen en deze vervangen voor iets anders waarbij geen verzoening meer nodig is. 

Jezus is gekomen voor zondaars, niet voor mensen die menen geen zondeprobleem te hebben (Markus 2:17, Romeinen 5:8, 1 Timotheüs 1 :15, Lukas 15:7, 1 Johannes 1:10). Maar door het onpersoonlijk maken van zonde en schuld, door dit gebrokenheid te noemen, verdwijnt het besef van schuld. En met een Christus-Overwinnaar-leer met een universeel herstel, verdwijnt de noodzaak van persoonlijk berouw, bekering en geloof. Want er is dan geen schuld meer die betaald moet worden, er is geen verzoening met God meer nodig en er is geen bloed meer nodig waardoor we gereinigd moeten worden (1 Johannes 1:7, Hebreeën 1:3). Wat dan rest is een aan het werk te gaan voor een eigen werkheiligheid en dat desgewenst aan te vullen met vormen van (mystieke) beleving waar soms ook gnostieke elementen uit bijvoorbeeld de New Age aan worden toegevoegd. En wat God betreft blijft er dan niets over dan dat God liefde is. Dat is wat we ik veel zie gebeuren buiten maar ook binnen allerlei kerken. En John Mark Comer brengt dit in een nieuwe verpakking voor een volgende generatie en velen lopen ermee weg.

Verzoening door voldoening echter impliceert schuld die betaald moet worden en vijandschap die verzoend moet worden. En dat dit is wat de Heere Jezus heeft gedaan. Dit is het hart van het evangelie en zonder dat heb je geen evangelie, alleen een vals evangelie. Er bestaat hierbij een misrepresentatie waarbij gedaan wordt alsof de Vader de Zoon straft in onze plaats om zijn woede te koelen of iets dergelijks. Dat is niet zo. God gaf zelf het Offerlam en zorgde zelf voor het bloed dat moest vloeien want zonder het vergieten van bloed vindt er geen vergeving plaats (Hebreeën 9:22). God betaalde zelf voor onze zonde (Genesis 22:14). God stierf voor God. Hij vernederde Zichzelf daartoe en werd mens en nam mijn en jouw schuld op Zich. Er is geen grotere liefde dan dat. En als we daarvan doordrongen worden dan gaat dat ons vormen in liefde tot God en onze naaste. De Weg volgen is Jezus te volgen, niet door je met mystieke praktijken bezig te houden, maar door Hem te geloven, je vertrouwen op Hem te stellen en op Zijn offer, en naar Zijn onderwijs te luisteren, omdat Hij de Weg, de Waarheid, en het Leven is, en niemand tot de Vader komt dan door Hem (Johannes 14:6). 

In dit geloof moeten we blijven en volharden en niet afdwalen naar een ander geloof waarbij we het Offerlam niet langer nodig hebben en menen te kunnen bouwen op een eigen religiositeit. Want bij het oordeel is het enige dat uiteindelijk van belang is: schuil je achter het bloed van het Lam (Openbaring 5:12, Openbaring 7:14) of niet. Wat telt is of je bent opgeschreven in het boek des levens van het Lam (Openbaring 21:27). En hoe wordt je daar in opgeschreven? Door te geloven in de Heere Jezus en in de verlossing door Zijn bloed en Zijn verzoenend offer. Binnenkort is het weer Goede Vrijdag en Pasen. Een goed moment om hier bij stil te staan.

Ik hoop dat dit antwoord je helpt.

Een hartelijke groet,
Gerard Slurink 

Dit artikel is beantwoord door

G. Slurink

• Geboortedatum:
  12-02-1963
• Kerkelijke gezindte:
  Reformatorisch
• Woon/standplaats:
  Lahti, Finland
• Status:
  Actief

171 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven