Dispensationalisme en millennialisme

prof. dr. M.J. Paul | Geen reacties | 12-02-2025| 11:51

Waarom is in de huidige tijd de Nederlandse kerk op eschatologisch gebied zo sterk beïnvloed door dispensationalisme? Zelfs binnen de reformatische gezindte zie ik veel invloed van het dispensationalisme in eschatologie. En helaas hoor ik hier vrijwel niks van het postmillennialisme waar ondere andere de puriteinen zo in geloofden. Nu de vele decennia aan mislukte wederkomstvoorspellingen en opnameverwachtingen sinds de oprichting van de staat Israel in 1948 achter ons liggen, wordt het dan niet eens tijd om weer serieuze op de Bijbel gebaseerde eschatologie te volgen in plaats van eschatologie gebaseerd op krantenartikelen?

Ik respecteer historisch premillennialisme en amilennialisme en begrijp hun argumenten, maar van het populaire dispensationalisme kan ik niet begrijpen hoe iemand die de Bijbel leest daar op uit komt en het lijkt mij meer aangeleerd en vervolgens op de tekst geforceerd dan werkelijk uit de Bijbel gehaald.

En waarom krijgt het postmillennialisme zo weinig aandacht? Het oogt mij veel bijbelser dan het dispensationalisme wat zo populair is.

Beste vraagsteller,

Je veronderstelt de gebruikte termen als bekend, maar voor de andere lezers van deze rubriek zal ik ze kort toelichten.

In Openbaring 20 is sprake van een duizendjarige periode waarin de satan gebonden is. Het woord millennium is een aanduiding van die periode. In de vroege kerk was de overtuiging aanwezig dat het millennium in de toekomst zou aanbreken. Bij Augustinus komt er een omslag en breekt de visie baan dat de kerk in het duizendjarige vrederijk leeft en dat er geen toekomstig millennium meer is. Dit standpunt noemen we het amillennialisme (a = zonder) en dat is in de westerse kerkgeschiedenis de gangbare visie geworden.

Uitgaand van een toekomstig millennium zijn er twee mogelijkheden: Christus komt terug uit de hemel naar de aarde voorafgaande aan het duizendjarig rijk en Hij zal die periode zichtbaar op aarde regeren. Dat noemen we het premillennialisme (pre = voor). De andere mogelijkheid is dat er een bloeiperiode van de kerk komt in het toekomstige rijk en dat daarna Christus zal terugkomen. Dit is het postmillennialisme (post = na), wat inhoudt dat Christus wel duizend jaar zal regeren, maar vooral door een geestelijke invloed.

Ten slotte het dispensationalisme, ook wel bedelingenleer genoemd. Deze leer is vooral in de 19e eeuw opgekomen en in Amerika populair geworden. Deze opvatting gaat uit van een strikte scheiding tussen Israël (het Joodse volk) en de kerk en deelt de geschiedenis in onderscheiden tijdperken in, overeenkomstig de zeven brieven in Openbaring 2-3. Ook gaat men uit van een opname van de gemeente, terwijl anderen op aarde achterblijven.

De bovenstaande uitspraak dat de Nederlandse kerk sterk beïnvloed is door het dispensationalisme, verbaast mij. Hier en daar komen we deze opvatting wel tegen, vooral op internet en in bepaalde romans, maar volgens mij is er in de meeste kerken weinig invloed te merken. Je schrijft: “Nu de vele decennia aan mislukte wederkomstvoorspellingen en opnameverwachtingen sinds de oprichting van de staat Israel in 1948 achter ons liggen.” Maar mijn vraag is: waar kom of kwam je die dan tegen? Toch niet in de gevestigde kerken? En ook niet in de reformatorische gezindte. Daarbij ga ik af op preken, meditaties, boeken (bijbelcommentaren) en artikelen. Mij valt juist op dat veel predikanten en voorgangers behoorlijk terughoudend zijn geworden om zich bezig te houden met de toekomstverwachting. Ik neem meer verwaarlozing van het onderwerp waar dan de genoemde eenzijdigheid. Dus dat is een verschil in waarneming. Maar misschien behoor je bij een gemeente waarin voorgangers het wel vaak hierover hadden.

Ook valt het mij op dat in het dispensationalisme verschuivingen optreden. De grote scheiding tussen Oude en Nieuwe Testament, tussen de bedeling van Israël en de gemeente, wordt minder scherp geformuleerd. Iemand als dr. Willem Ouweneel presenteert zich al vele jaren als een gematigde aanhanger van de bedelingenleer.

In de periode van de Nadere Reformatie kwam het postmillennialisme op. Dit had te maken met de visie dat Israël een aparte plaats inneemt in de Schrift en met de verwachting van de toekomstige bekering. Toch schrokken de aanhangers terug voor een sterk aards-concrete verwachting van de regering van Christus gedurende duizend jaar. Vandaar dat men die regering vooral geestelijk opvatte. Ook kan men dan gemakkelijker vasthouden aan één wederkomst. Waarom krijgt deze laatste visie in verhouding weinig aandacht? Dat heeft te maken met de zwakke kanten van deze visie en met de aanwezigheid van de andere visies.

Het voert te ver om de vier genoemde opvattingen in deze vragenrubriek met elkaar te vergelijken en ze exegetisch te wegen. Er zijn vele boeken over geschreven en de visies berusten op de uitleg van tientallen Bijbelteksten.

Wat mij opvalt is dat de vier visies bij de aanhangers vaak een systeem worden waarin alle Bijbelteksten een plaats moeten krijgen. De werkelijkheid is dat wij in de Bijbel vooral losse uitspraken en profetieën hebben die in een bepaalde richting wijzen, maar die nooit concreet genoeg zijn om er een systeem van te maken. De nadruk ligt in de Bijbel op andere zaken: op aansporing, vermaning, vertroosting en volharding. Het functioneren van de teksten in ons leven is belangrijker dan de uitgewerkte leeropvattingen. Isaac da Costa (19e eeuw), die nadrukkelijk de toekomstige bekering van Israël verwachtte, zei reeds dat we voor de tijd van de vervulling nooit alle bijzonderheden te weten zullen komen. Dat moet ons bescheiden maken in de pogingen de Schriften te verstaan. Speculaties zijn gevaarlijk en vlugge verbindingen met krantenberichten zijn vaak na korte tijd al weer achterhaald. Concentratie op de hoofdzaken is echter van groot belang! Dat kan ons ook helpen bij het christen-zijn in deze tijd. Een christen blijft niet staan in het hier en nu, maar ziet uit naar de grote toekomst die geopenbaard zal worden. Maranatha!

Prof. dr. M. J. Paul

Dit artikel is beantwoord door

prof. dr. M.J. Paul

• Geboortedatum:
  13-03-1955
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Oegstgeest
• Status:
  Actief

273 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven