Christelijk geloof voor rationeel persoon

Ik ben een student die veel twijfels heeft over wat ik moet geloven. Hoe meer onderzoek ik doe, hoe meer ik overtuigd raak dat er geen christelijke stroming te vinden is waartegen geen fundamentele bezwaren te vinden zijn. Dit maakt mij niet alleen hopeloos, maar ook sceptisch en het heeft een negatieve invloed op mijn geloofsbeleving. Hoe ga ik hiermee om?

Ik ben opgegroeid in een conservatieve gemeente uit de gereformeerde gezindte. Tijdens mijn jeugd kon ik het al niet laten vragen te stellen bij het christelijke geloof en de gereformeerde theologie. Dit doe ik niet expres, het gaat automatisch. Door mijn omgeving en door de kerk werd en wordt dit echter niet gewaardeerd. Men heeft ofwel niet de kennis om mij te helpen of is niet bereid buiten de muren van de eigen overtuigingen te denken. Dit vind ik jammer, maar ik blijf altijd respectvol omgaan met mensen die minder intellectueel zijn of niet op deze manier om willen gaan met hun geloof.

De vragen waarmee ik bleef zitten waren echter een aanleiding voor mijn interesse in theologie en filosofie. In mijn persoonlijk leven ben ik continu bezig met deze vragen. Ik ondervind alleen enkele problemen in mijn zoektocht:

1. Ik ben iemand die zelden overweldigende emotionele ervaringen heeft. En als ik deze wel heb, doen ze vrij weinig aangezien ik ze toch kan rationaliseren. Ik heb dus het gevoel dat er voor mij niets anders over is dan intellectueel overtuigd te raken van de waarheid van het christelijk geloof/een christelijke stroming. Toch hoor, zie en lees ik dat geloven meer is dan een intellectuele overtuiging (staat uiteraard ook in Jakobus). Is het wel voor mij weggelegd als het medium van het geloof mij vreemd is?

2. De Bijbel spreekt herhaaldelijk negatief, haast laatdunkend, over (aardse) wijsheid. Allereerst weet ik dit lastig te plaatsen. Over welke wijsheid hebben we het precies? Is een theoloog die zich specialiseert in christologie ook hoogmoedig en dwaas? Hebben deze verwijzingen überhaupt wel betrekking op kennis over het christelijk geloof? En hoe moet een persoon die geschapen is met talenten op dit gebied hiermee omgaan, moet ik mijzelf opzettelijk dom houden?

3. Als zondig mens wordt ons gedachtenproces onvermijdelijk beïnvloed door de zonden. De kracht van een argument wordt dus altijd geïnterpreteerd door een zondige ik die (volgens Calvijn e.a. tenminste) een grondige hekel heeft aan God. Hoe kan ik weten dat ik zuiver aan het nadenken ben en mij laat leiden tot de waarheid als dit het geval is? Ik heb het hier bijvoorbeeld ook over gedachten als: 'misschien ben ik het niet helemaal eens met hoe er hier in de kerk gepreekt wordt, maar het is zo sociaal onhandig om de waarheid ergens anders te zoeken dus blijf ik lekker hier…

Samenvattend heb ik dus vooral epistemologische vragen: als twijfel een gegeven is, mijn rationaliteit bevlekt is met zonden, ik geen emotionele indrukken ontvang, wat moet ik dan nog doen?

Beste student,

Dank voor je vraag, waarin je iets laat zien van je innerlijke worsteling hoe je -als rationeel ingesteld persoon- moet omgaan met de betekenis van het christelijk geloof. Omdat er achter al de gestelde vragen veel dieperliggende (filosofische) levensvragen schuilgaan, is het niet mogelijk om daar uitvoerig op in te gaan. In mijn antwoord beperk ik me tot vijf overwegingen.

1. Het is niet verkeerd om na te denken over de inhoud en de betekenis van het christelijk geloof. Bekend is de uitspraak van Anselmus van Canterbury (1033-1109) dat het geloof zoekt naar een redelijk inzicht (“fides quaerens intellectum”). Voel je dus niet schuldig over jouw verlangen dat je wil weten wat je gelooft. Het christelijk geloof is een ‘redelijke godsdienst’ (denk aan het hoofdwerk van Wilhelmus à Brakel) en gebaseerd op belangrijke (heils)feiten. Wellicht dat het prachtige boekje van John Piper “Gebruik je verstand” je kan helpen in je zoektocht, welke plaats het verstand inneemt in de christelijke theologie. Persoonlijk heeft het mij erg geholpen dat de Heere Jezus zegt dat wij God óók moeten liefhebben met ons verstand (Lukas 10:27). God schakelt ons verstand dus niet uit, maar juist in. Verdieping zoeken in de betekenis van het christelijk geloof, betekent heel concreet gehoorzaam zijn aan dit gebod van Jezus Christus Zelf. Ook Hij stelde -als twaalfjarige jongen- vragen aan de Joodse leraren en Hij geeft antwoorden op de vragen die zij aan Hem stellen (Lukas 2: 46-47). Zo neemt Jezus toe in de wijsheid bij God en de mensen (Lukas 2:52). Het is dus onterecht om per definitie een kritische houding aan te nemen richting de theologische wetenschap. Heb je wel eens de kanttekening gelezen bij de Statenvertaling van Kolossenzen 2:8? Daar wordt heel waarderend gesproken over de filosofie die daar “een gave van God” genoemd wordt en “een instrument en een middel is om Gods Woord beter te verstaan en te verklaren.” 

2. Er zijn inderdaad teksten in de Bijbel te vinden, die de indruk geven dat er vrijwel geen ruimte is voor het verstand. Zo dankt de Heere Jezus Zijn Vader (Mattheüs 11:25) dat Hij deze dingen voor de wijzen en verstandigen heeft verborgen en het aan de kinderen openbaart. De spreukendichter zegt dat we moeten vertrouwen op de HEERE met ons hele hart en niet moeten steunen op ons verstand (Spreuken 3:5). Het verrassende is dat diezelfde Spreukendichter ons óók vele keren aanspoort om wél gebruik te maken van ons verstand. “Verkrijg wijsheid, verkrijg verstand”, staat er in Spreuken 4:5 en 7. Hoe moeten we dit zien? Het is belangrijk om te beseffen, dat door de zondeval het menselijk zodanig verduisterd is geworden, dat wij als zondige mensen niet meer vanuit onszelf de (geestelijke) dingen in het juiste perspectief zien. Wij zijn op onszelf gericht en niet op God. We zoeken niet de dingen die boven zijn, waar Christus is, maar we richten ons het tijdelijke, het aardse, het vergankelijke. Wat gebeurt er als God werkt in ons leven? Dan wordt ons verstand verlicht. We krijgen “verlichte ogen van het verstand” (Efeze 1:18) waarbij de Vader van onze Heere Jezus Christus ons de Geest van de wijsheid en de openbaring van Zijn kennis geeft waardoor wij de rijkdom zien van de erfenis voor alle heiligen. Maar hoe krijg ik nu verlichte ogen van het verstand? Dat kan een reële vervolgvraag zijn. Door gebruik te maken van hét middel waardoor God Zichzelf aan ons mensen openbaart, namelijk Zijn Woord. We mogen (vooral op zondag) de Heilige Geest in ons laten werken zodat we gaan inzien, waar het écht in het leven om gaat. En wat is de kern? Het eeuwige leven is het kennen van de Vader en van de Zoon (zie Johannes 17:3). Het is mijn hartelijke verlangen dat je verstand ook zó verlicht wordt dat je éérst het Koninkrijk van God zoekt waarna alle andere (aardse en tijdelijke) dingen je toegeworpen worden. Heel praktisch nog: dat jij als persoon geen grote emoties kent is voor God geen enkele belemmering om je tot het ware geloof in Christus te brengen.

3. Je gedachten dat al ons denken zondig is, kan ik volgen. Je stelt -terecht- dat alle mensen hiermee te maken hebben. Maar consequent doorredenerend zou dit echter betekenen dat álles wat door mensen gezegd en geschreven is, door God afgekeurd zou moeten worden. Het gevolg hiervan zou zijn dat ook de psalmdichters of de evangelisten zondige woorden hebben opgeschreven en dat daarmee Gods Woord per definitie een ‘zondig’ boek is. Je voelt wel aan dat we deze kant niet op moeten gaan. God kan blijkbaar ook onze gedachten reinigen en onze zondige manier van denken vergeven. Paulus zegt dat wij elke gedachte gevangen moeten nemen om die te brengen tot de gehoorzaamheid aan Christus (2 Korinthe 10:). Vanuit Christus, Die ook onze gedachten kent (Psalm 139:23), mag jij je wetenschappelijke studie doen en mag elke christen in deze samenleving een zoutend zout zijn. Het lijkt me onjuist om te stellen dat élke gedachte van de mens en alle vormen van (wetenschappelijk) nadenken per definitie zondig zijn en door God afgekeurd zouden worden. 

4. Aan het begin van je vraag vertel je eerlijk dat er eigenlijk geen mensen in jouw directe omgeving zijn, die je verder kunnen helpen met de vragen waarmee je worstelt. Ik hoop dat je begrip kan opbrengen voor het feit dat niet iedereen dezelfde intellectuele capaciteiten heeft zoals jij die hebt ontvangen. Zelf ben ik dankbaar voor het feit dat God ook heel praktisch ingestelde mensen heeft geschapen, die -technisch gezien bijvoorbeeld- dingen kunnen doen of maken waartoe zelfs de meest intellectuele professor niet in staat is. Kijk dus niet neer om mensen die minder intellectuele gaven hebben. Ik raad je aan om actief op zoek te gaan naar mensen die zich herkennen in jouw vragen. Als je als student lid wordt van een christelijke of reformatorische studentenvereniging (CSFR, Depositum Custodi), dan zul je ontdekken dat je niet de enige bent die worstelt met deze vragen. Vooral raad ik je aan om je te verdiepen in de gereformeerde theologie. Met name in de 16e en 17e eeuw hebben zeer bekwame theologen grondig over soortgelijke vragen nagedacht. Je verdiepen in hun opvattingen, is de ‘gemeenschap van de heiligen’ beoefenen (Efeze 3:18). 

Als laatste wil ik ingaan op de door jouw gemaakte opmerking “dat er geen christelijke stroming te vinden is, waartegen geen fundamentele bezwaren te vinden zijn.” Zou dat écht zo zijn? Is het christendom een vergissing? Omdat ik niet precies kan achterhalen aan welke fundamentele bezwaren je denkt, geef ik enkele overwegingen mee. Vanuit de wetenschap (denk aan de aanhangers van de evolutie) worden er inderdaad bezwaren genoemd richting het christelijk geloof. Toch zijn er ook oprechte, christelijke wetenschappers die niet meegaan in de door jou genoemde bezwaren. Als je met de “christelijke stroming” denkt aan de diversiteit van kerkgenootschappen en evangelische groeperingen, dan kun je bij elke stroming inderdaad sterke en zwakke kanten aanwijzen. Een volmaakte kerk is er niet op aarde. Maar bedenk wel dat de kerk niet van mensen is, maar van Christus. Ben je een levend lidmaat van de heilige, algemene, christelijke kerk (Heidelbergse catechismus vraag 54)?

Ds. W. J. van den Brink

Dit artikel is beantwoord door

Ds. W.J. van den Brink

• Geboortedatum:
  04-11-1972
• Kerkelijke gezindte:
  Hersteld Hervormd
• Woon/standplaats:
  Scherpenzeel (Gld)
• Status:
  Actief

2 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven