Orthodoxe Kerk

Aan een NGK-dominee. Wat vindt u ervan als een jongere (twintiger) op zondag naar de Nederlandse Gereformeerde Kerken gaat maar ook lessen volgt in een andere kerk? Nou is die andere kerk voor mij De Orthodoxe Kerk waar ik de Bijbellessen voor jongeren bezoek die volgens mij echt objectief vanuit de Bijbel worden gegeven. Kan dit op termijn voor verwarring zorgen of is het juist mooi om het op deze manier te combineren? (Dit wil overigens niet zeggen dat ik eens ben met al hun standpunten.)

Misschien vraagt u zich af wat de reden is voor deze situatie. We zijn hier via een ontmoeting ergens ‘toevallig’ terechtgekomen waardoor ik denk dat dit misschien Gods weg was. Daarnaast wil ik al een tijdje op meerdere manieren bezig zijn met de studie van Gods Woord en het liefst met leeftijdsgenoten. Ik verwacht ook niet dat ik Orthodox ga worden, maar ze zijn erg gastvrij en er zijn veel jongeren die mooi in het geloof staan. Daaraan gerelateerd een vraag: hoe kan het dat ze zo streng zijn met de Bijbel (met name Oude Testament) maar wel aan heiligenverering (vooral Maria), beelden en biechten doen?

1. Biechten is mooi, maar Jezus is onze enige Middelaar, dus is het dan nog geoorloofd om te biechten en de priester “vader” te noemen?
2. In de tien geboden staat er toch dat je geen beelden mag maken en die aanbidden? Is het misschien omdat de oriëntaals Orthodoxe Kerk deze verzen gewoon anders interpreteert? Hoe kan dat terwijl ze zo streng zijn met regels van het Oude Testament?
3. Ze zeggen dat ze heiligen niet aanbidden maar vereren. Maar hoe heet het als je Maria om voorspraak vraagt?
4. En waarom vinden ze ons, de protestanten en zelfs sommige andere orthodoxen, ketters en hebben ze het over bekering die wij moeten ondergaan?

Maar ik ben vooral bang dat ik verward raak. Gebeurt zoiets? Heeft u ooit zoiets meegemaakt? Het voelt voor mij nu als dubbel zoveel Bijbelstudie, wat ik wel tof vind, maar wat dan op lange termijn? Het voelt soms alsof ik me nergens helemaal thuis voel, dat vind ik erg jammer. Ik wil wel graag zo veel mogelijk over het geloof weten en verschillende kerken begrijpen.

Het lijkt me mooi om op deze manier kennis te maken met een heel andere geloofstraditie en je te verdiepen in de Bijbel aan de hand van lessen die bij deze kerk gegeven worden. Je zegt dat deze lessen “objectief vanuit de Bijbel” gegeven worden. Ik weet niet precies wat dit betekent. Objectief is geen mens, altijd zul je de Bijbel lezen vanuit je eigen leerschool en geloofsachtergrond. Gereformeerden lezen de Bijbel anders dan Rooms-katholieken, om maar eens een voorbeeld te noemen. Echter, dat hoeft geen probleem te zijn, als we ons dat altijd goed bewust zijn. Bijbellessen vanuit de Orthodoxe kerk zullen dan ook altijd vanuit die traditie ingekleurd zijn. In hoeverre dat tot een (heel) andere uitleg leidt, kan ik niet beoordelen. In de praktijk zal dat ten aanzien van vele Bijbelpassages mogelijk geen grote 'verschillen' geven.

Ook lijkt me van belang, dat de grote heilsfeiten, leven, sterven en opstanding van Jezus Christus de kern zijn van het geloof. Als dat zo is, wordt de hele Bijbel vanuit dat evangelie uitgelegd. Christus als het hart van de Bijbel. Het Oude Testament lezen als boek van Gods beloften, die toewerken naar de komst van zijn Zoon in de wereld, het Nieuwe Testament als het boek van de vervulling van die beloften in Jezus Christus.

In hoeverre deze lessen voor verwarring zouden kunnen zorgen, kan ik evenmin beoordelen. Als je een stevige geloofsbasis hebt en goed geworteld bent in je eigen kerkelijke leer en traditie, is het alleen maar verrijkend en verdiepend als je kennis neemt van hoe andere geloofstradities met de Bijbel omgaan. Welke “standpunten” je bedoelt, die zij zouden hebben, kan ik dan ook niet goed beoordelen.

Heel basaal is er een andere omgang met de drie-eenheid van God. De Heilige Geest wordt als min of meer zelfstandige Verlosser gezien naast de Zoon, Jezus Christus. Of je dat altijd heel prominent zult kunnen zien, is echter de vraag. Deze differentiatie zit al vanouds in de Oosterse traditie, dit was precies het leerpunt waarop de Oosterse en Westerse Kerk uiteen gingen in 1054 (het Grote Schisma). Daardoor groeide er een andere spiritualiteit, meer gericht op het aanbidden van God via de beelden (iconen) als poort naar God zelf, een 'tweede route' naast die van de Middelaar Jezus Christus. Maar nogmaals, ik ben te weinig thuis in die tak van de kerk om dit goed te kunnen inschatten. Mogelijk weet je hiervan zelf al meer vanuit de praktijk in de Oosterse Kerk.

Dat je zo in deze kerk kwam, zie je als mogelijk Gods weg. Dat lijkt me heel persoonlijk, daar kan ik op geen enkele manier over oordelen (en dat wil en doe ik ook niet). In het algemeen zeg ik wel, dat we terughoudend moeten zijn om aan de hand van ontmoetingen en ervaringen in ons leven al te stellig te zeggen dat dit Gods weg of iets dergelijks is. Wel zeg je ook dat je al een tijdje van plan was om vanuit verschillende geloofstradities bezig te kunnen zijn met Gods Woord. Dat is mooi en goed, lijkt me. Ik vind altijd dat we te veel in onze eigen kerkelijke kringetjes blijven, en dan alles door die 'bril' gaan bekijken. Maar het is bijzonder leerzaam, verhelderend en verrijkend om ook vanuit andere perspectieven naar de Bijbel te leren kijken.

Dat men in deze kerkelijke kringen bijzonder gastvrij is, kan ik zeker beamen. De Oosterse Kerken ademen de sfeer van het Oosten en Midden-Oosten en kennen een cultuur van familieverbanden, samen eten en vieren, en daarbij veel andere mensen welkom heten. Ze hebben vaak hechte gemeenschappen, maar nooit exclusief naar anderen toe. Al kan het soms ook wel enige moeite kosten om daar 'tussen' te komen, je moet dan toch vaak enige contacten hebben met personen in die kerkelijke gemeenschappen.

Je zegt dat ze 'streng' zijn met de Bijbel, met name het Oude Testament. Bedoel je daarmee, dat ze mogelijk veel belang hechten aan Bijbelse geboden en regels? Kan het zijn, dat ze de Oosterse wereld die we tegenkomen in het Oude Testament herkennen als deels hun eigen cultuur? Daarin spelen waarden als gastvrijheid, zorgen voor je familie en voor hulpbehoevenden, maar ook min of meer strikte regels op het gebied van relaties, seksualiteit en huwelijk een grote rol. Ten aanzien van het huwelijk is bijvoorbeeld ongehuwd samenwonen taboe voor velen. De strikte oudtestamentische regels sluiten dan op dit punt naadloos aan bij hun eigen cultuur en tradities. Het is altijd verleidelijk om de eigen cultuur terug te lezen in de Bijbel, of in te lezen moet je misschien zelfs zeggen. Dan gaat men eigen gewoontes vereenzelvigen met Bijbelse wetten en geboden. Voor enige nuancering daarvan of voor het plaatsen van die regels in het licht van de vervulling in Christus (Mattheüs 5:17) is dan mogelijk minder oog.
 
Over biechten:
Ook de apostelen zeggen “belijd elkaar uw zonden” (o.a. Jakobus 5). Onze zonden belijden is zeker nodig. Dat is veelal iets persoonlijks tussen de gelovige en God, in het gebed. Maar het kan ook nodig zijn je zonden te belijden voor mensen. Dat zijn wij als gereformeerden wat verleerd, mogelijk door de inwerking van de individualisering. We leggen dan sterk, misschien zelfs wat eenzijdig, de nadruk op onze 'persoonlijke verantwoordelijkheid'. Soms wordt dat een uitvlucht: niemand heeft iets te maken met mijn persoonlijke verantwoordelijkheid tegenover God. Dat laatste is echter niet per se waar. Als we een medemens hebben gekwetst zullen we daarvan rekenschap moeten geven, tegenover die persoon allereerst, en dan ook tegenover God (zie ook Mattheüs 18).

Biechten kan dan een manier zijn om de last van je schuld en zonden kwijt te raken. Dat kun je soms ook met een geestelijke leider in de kerk doen. Ouderlingen en predikanten zijn zielzorgers, die mensen mogen helpen hun zonden te belijden en in het reine met God te komen, als er zonden tussen God en hen in staan. Het is vind ik dan ook prachtig om de priester (zoals ze die kennen in de Orthodoxe Kerk) een 'vader' te noemen, dat is zeer Bijbels. Het gaat immers om je geestelijke leider, je geestelijke vader, zoals Paulus dat voor Timotheüs was, die hij dan ook zijn kind in de Heere noemt.
 
Beelden:
Beelden van God maken om die te aanbidden is een zonde die door het tweede gebod van de Decaloog wordt verboden. Blijkbaar wordt dit gebod in deze kerkelijke traditie anders geïnterpreteerd inderdaad. De Heidelbergse Catechismus (zondag 35) leert dat het tweede gebod niet het maken van beelden op zichzelf verbiedt maar wel het vereren ervan of het daardoor aanbidden van God (vraag en antwoord 97). Zelfs was men in de 16e eeuw van mening, dat ze ook als boeken der leken niet mochten gebruikt worden, d.w.z. als didactische middelen om het volk dat niet lezen kon (dus ook niet in de Bijbel) en geen Latijn verstond (de mis werd niet gevierd in de volkstaal) te onderwijzen. Beelden en afbeeldingen in de Rooms Katholieke Kerk waren en zijn vaak een middel om het volk de verhalen en personen uit de Bijbel te onderwijzen. De Catechismus stelt, dat we "niet wijzer moeten willen zijn dan God", die ons leert dat we alleen door de "levende verkondiging van zijn Woord" onderwezen worden. Tegenwoordig denken we hier iets genuanceerder over, bijvoorbeeld door het gebruik van audiovisuele media in de kerk, iets wat je zou kunnen vergelijken met plaatjes in de Kinderbijbel.

Het aanbidden van beelden is en blijft echter beslist onbijbels. Ook de verering of aanbidding van heiligen, zoals Maria, is tegen wat de Bijbel ons leert. Al valt ook hier nog wel meer van te zeggen (zoals blijkt in het boek van dr. Arnold Huijgen over Maria). Maria om voorspraak vragen: sommige gereformeerde leraars menen dat dit wel degelijk een mogelijkheid is, maar het komt er nogal op aan hoe je dat doet. Je moet beseffen dat alle heiligen die ons zijn voorgegaan (alle gelovigen) mensen zijn die voor Gods troon staan. En zo mag je tot God bidden, ook in het besef dat we in geloof met hen verbonden zijn. Maar ze zelf aanbidden of om hulp vragen, ik zou het niet doen.

Inderdaad is er verschil tussen aanbidden en (ver)eren (zie de publicaties van Huijgen, en ook van Bram van de Beek). Voorspraak vragen, nogmaals, is niet Bijbels.
 
Andere kerken/christenen ketters? Tja, dat is vooral het leven binnen de eigen bubbel van eigen gelijk, ben ik bang. Deze gemeenschap is hecht en gesloten, de normen en waarden, ook de geloofsleer, is exclusief en zelfs excluderend (ze sluiten anderen uit). In de praktijk en in de omgang valt dit doorgaans niet zo op en kun je prima met ze omgaan (denk aan hun gastvrijheid), is ook mijn eigen ervaring.
 
Verwarring:
Ja, je moet oppassen voor die verwarring denk ik. Het contact is vaak zo positief, dat je er makkelijk in meegenomen wordt. Ik vind zelf dat je zulke avonturen best kunt ondernemen, mits je zelf stevig in je eigen geloofsschoenen staat. Verder is het van belang je ervaringen met anderen te delen, er goed over door te praten. Vaak kom je dan vanzelf al wel bij die onderdelen en thema's waar je toch wel grotere of kleinere vraagtekens bij kunt plaatsen. Als je het zo aanpakt, kan het verrijkend zijn. Laat je je er geheel door meeslepen, kritiekloos, of zonder afstand te nemen, dan is het inderdaad al snel verwarrend. Wees dus voorzichtig, neem op gezette tijden even weer wat afstand, denk er goed over na ook door er met anderen over te spreken, etcetera.

Over het algemeen is veel willen weten mooi en tegelijk moet je het zorgvuldig doseren. Niet te veel tegelijk, ruimte om te overdenken en 'tegenstudies' te doen, enzovoorts. Het toetsen van aangereikte kennis is in je eentje bijna niet te doen. Het lijkt allemaal mooi, maar kan juist daarom verwarrend werken. Veel willen weten is mooi, maar zorg voor betrouwbare bronnen. Niet alles wat 'mooi' lijkt, is het ook (dat bedoel ik als algemene uitspraak, niet als oordeel over de Orthodoxe kerk, begrijp me goed).

Je moet ook geen theologie gaan studeren om te groeien in geloof. Dat zou een valkuil zijn. Theologie betekent wetenschappelijke reflectie op geloof, Bijbel, kerk en geloofsleer. Dan neem je enigszins een verstandelijke positie in, je leert ook over andere richtingen en opvattingen en interpretaties. Dat kan een jonge theologiestudent al gauw in verwarring brengen. Je doel moet niet zijn om 'beter te geloven' of zoiets. Nee, je moet een sterk geloof hebben om zoveel kennis en verschillende interpretaties te kunnen overwegen, zonder dat die je onmiddellijk van je eigen geloofsstandpunt afbrengen. Dus wijsheid en voorzichtigheid zijn geboden. Je thuis voelen kun je alleen als je zelf een sterke basis in het geloof hebt en een hechte gemeenschap waartoe je behoort en waar je jezelf ook toe rekent. In die gemeenschap is hopelijk voldoende ruimte voor je vragen en zoeken, alsmede een betrouwbaar klankbord voor wat je aan kennis vergaart.

Er is meer te zeggen, het is al lang genoeg, ik sluit af. Ga met God en Hij zal met je zijn.
 
Ds. K. van den Geest,
predikant binnen de Nederlandse Gereformeerde Kerken

Dit artikel is beantwoord door

Ds. K. van den Geest

• Geboortedatum:
  12-10-1957
• Kerkelijke gezindte:
  Nederlandse Gereformeerde Kerken
• Woon/standplaats:
  Deventer
• Status:
  Actief

124 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven