Kritische vragen rond wederdoop

Ds. H. Korving | Geen reacties | 14-03-2024| 15:40

In gesprek met iemand over wederdopen kwamen er vragen op waar ik niet zo snel een antwoord op heb. Ik kan het ook niet echt in de Bijbel terugvinden. Wel in geschriften en formulieren, maar deze zijn natuurlijk niet de Bijbel zelf. De persoon met wie ik het gesprek had, onderschrijft de formulieren niet.

1. Waar in de Bijbel wordt de wederdoop afgewezen? Enkel Handelingen 19 lijkt te spreken over twee keer dopen. Het lastige is dat er veel verschillende uitleggingen zijn, waarbij het onduidelijk is of er nog daadwerkelijk twee keer gedoopt is, en zo ja: of de eerste doop wel geldig was. Handelingen 19 is sowieso geen afkeuring van wederdopen. Zijn er meer situaties in de Bijbel beschreven waarin de vraag komt om nogmaals gedoopt te worden?

2. Efeze spreekt over “Eén Heere, één geloof, één doop.” Dit vers gaat echter vooral over het zijn van een eenheid. En als er maar één doop is (verbondsdoop), maakt dit de doop op grond van geloof dan per definitie niet onwettig?

3. Waar kan ik in de Bijbel een criterium vinden van wat een wettige doop is? Ik lees alleen de opdracht dat er gedoopt moet worden in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Hierbij wordt niet vermeld wanneer een doop wel of niet geldig is. Vanuit de kerk weet ik dat een doop geldig verklaard wordt wanneer: a. De doop heeft plaatsgevonden in een officieel erkende kerk, met getuigen; b. de doop is uitgevoerd door een bevestigde ambtsdrager; c. er gedoopt wordt in de naam van de Drie-eenheid. Zoals eerder gezegd kom ik punt c. in de Bijbel tegen, maar de andere twee punten niet. Sterker nog, de Moorman/kamerling wordt onderweg gedoopt. Er komen hier geen kerk of getuigen aan te pas.

Zijn de regels rondom een 'wettige doop' een instelling van de kerk om het switchen tussen kerk(verbanden) bij bijvoorbeeld huwelijk of verhuizing, makkelijker te laten verlopen, of is het idee van een onwettige doop daadwerkelijk gebaseerd op de Bijbel? Zegt de Bijbel iets over een onwettige doop en wanneer een tweede doop wel of niet overdopen betreft?

Zijn de drie regels die ingesteld zijn, regels die de kerk hanteert om een doop wel of niet te erkennen, of zijn het regels die God hanteert om iemands doop wel of niet te erkennen? Want dat laatste lijkt mij vooral van belang wanneer je stelt dat overdopen onbijbels is. Dan stel je dus of er wel of niet aan Gods voorwaarden voldaan zijn en die voorwaarden vind ik niet terug in de Bijbel.

Ik merk dat ik zelf met bepaalde denkbeelden ben opgevoed, waardoor deze best een diepe overtuiging hebben bij mij, maar ik deze in een gesprek niet kan herleiden in de Bijbel.

Beste vraagsteller,

Dank voor je (complex van) vragen. Ik wil proberen ze van een beknopt antwoord te voorzien.

Allereerst een opmerking vooraf. De vooronderstelling van je vragen is, als ik het goed lees, dat in de Bijbel klip en klaar antwoorden te vinden moeten zijn op je gestelde vragen. Zo simpel is het echter niet. Er is enig nadenken nodig om, volgens goed Bijbels en gereformeerd inzicht, Schrift met Schrift te vergelijken en zo tot een ‘totaalplaatje’ te kunnen komen. Op deze manier zijn allerlei geloofsartikelen geformuleerd, waaronder bijvoorbeeld de Apostolische Geloofsbelijdenis die de Drie-eenheid belijden, nog uitvoeriger uitgewerkt in de Belijdenis van Athanasius. Dat doe je toch ook niet af met een vraag als: waar vind ik in de Bijbel een tekst die de Drie-eenheid noemt? Ook inzake de vragen over de betekenis van de christelijke doop gaat het niet slechts om enkele teksten, maar dienen we recht te doen aan Bijbelse verbanden en grondpatronen. 

1. Waar in de Bijbel wordt de wederdoop afgewezen?
 
Ik begin met een tegenwerping: waar in de Bijbel wordt wederdoop aangeprezen? Waar hebben we in de Bijbel voorbeelden van mensen die tot geloof in Christus waren gekomen en die gedoopt werden (soms met hun gezin en huisgenoten samen) en van wie we weten dat diezelfde mensen op een later tijdstip nogmaals de christelijke doop hebben ontvangen? Het antwoord is: geen enkel voorbeeld. Het komt in de Bijbel niet voor. Het is ook ondenkbaar als je begrijpt dat de doop het teken is van de inlijving in Christus’ kerk, in het Koninkrijk van God of hoe je het verder ook maar wilt noemen. Dat hoeft niet twee keer te gebeuren. 

Het verschijnsel dat wij tegenwoordig wederdoop/herdoop noemen betreft de specifieke situatie van mensen die als kind in een (protestants-)christelijke kerk zijn gedoopt maar later onder invloed van bepaalde kringen en literatuur anders over de kinderdoop zijn gaan denken en vervolgens van mening zijn dat de kinderdoop geen echte Bijbelse doop genoemd kan worden. Dus waren ze volgens hen met de kinderdoop niet echt gedoopt en nu willen ze zich alsnog laten dopen als volwassene. Dus in hun visie worden ze niet voor een tweede keer gedoopt, zij worden nu pas echt gedoopt. Hun volwassendoop impliceert dus volstrekte ontkenning van de waarde van de kinderdoop. 

De kerken die op Bijbelse gronden de kinderdoop voorstaan, zeggen natuurlijk: ja maar die eerste doop als kind was wel degelijk geldig, dus nu laat je je voor de tweede keer dopen. Maar de Bijbel kent geen tweede christelijke doop, geen aanvullende doop, geen herhaling van de doop. Dat roept dus vragen op. 

Het voorbeeld wat je aanhaalt uit Handelingen 19 is hier ook niet één-op-één op van toepassing. Bij de uitleg van dit gedeelte moet je rekening houden met de zogenaamde heilshistorische voortgang in de Bijbel. De mensen in Efeze waren gedoopt met de doop van Johannes. De doop van Johannes de Doper ging, zoals je weet, vooraf aan het lijden en sterven van de Heere Jezus, aan Zijn opstanding, Hemelvaart en aan Pinksteren. Zijn doop had net als zijn prediking een voorbereidend karakter. De doop van Johannes is niet hetzelfde als de christelijke doop. De Heere Jezus heeft ná Zijn volbrachte werk de apostelen opdracht te geven -niet om te gaan dopen met de doop van Johannes, maar- om te dopen met de doop die verwees naar Zijn volbrachte werk, in de Naam van de Vader, de Zoon en de Geest. Díe doop hadden de mensen in Efeze nog niet ontvangen en die doop werd nu bediend. Het werd op een bepaalde manier Pinksteren in Efeze, de Heilige Geest werd uitgestort. Er is hier dus geen sprake van wederdoop in de zin dat dezelfde christelijke doop voor een tweede keer werd bediend aan dezelfde mensen.

2. Efeze 4:5 belijdt één Heere, één geloof, één doop. En als er maar één doop is (verbondsdoop), maakt dit de doop op grond van geloof dan per definitie niet onwettig?

De doop in Efeze 4 mag je niet beperken tot verbondsdoop. De doop wordt zelfs in dit vers juist in direct verband geplaatst met het geloof. Doop en geloof horen onlosmakelijk bij elkaar. Ook kerken die de kinderdoop toepassen, kennen en erkennen de geloofsdoop. Zij kennen die zelf: mensen die van buiten de kerk tot geloof komen worden als volwassenen na geloofsbelijdenis gedoopt. Daar hebben we ook een doopformulier voor. En iemand die in een evangelische of baptistengemeente werd gedoopt en later wil overgaan naar een protestantse kerk, hoeft niet opnieuw gedoopt te worden: zij erkennen deze geloofsdoop als wettig. Als het gaat over ‘verbondsdoop’ en ‘geloofsdoop’ moeten we niet dat niet als een óf-of’ stelling zien, maar als ‘en-en'. In de Bijbelse voorbeelden van bijvoorbeeld Lydia en de cipier in Filippi (Handelingen 16) die gedoopt werden (geloofsdoop) met hun gezinnen en huisgenoten (verbondsdoop) gaan deze twee ‘soorten’ dan ook hand in hand. 

Doop en geloof horen bij elkaar, alleen de volgorde kan verschillen: eerst doop, dan geloof; of eerst geloof en dan doop. Het geloof is echter beslissend, zeggen ook zij die de kinderdoop bedienen. Markus 16:16 en 17 laat dit duidelijk zien. 

3. Waar kan ik in de Bijbel een criterium vinden van wat een wettige doop is?

Hierbij noem je het voorbeeld van de doop van de kamerheer uit Ethiopië (Handelingen 8: 26v.). Als het gaat om de criteria dan voldoet deze beschrijving alleen aan het punt dat een erkende ambtsdrager de doop moet bedienen. Daar mogen we Filippus de evangelist toch wel voor houden? Er is echter nog een criterium wat  je niet hebt genoemd, en dat is dat de doop met water moet zijn bediend. Inderdaad zijn deze criteria in de Bijbelse geschiedenis nog niet op die manier als in een ‘kerkorde’ vastgesteld, maar ze zijn in de loop van de kerkgeschiedenis opgesteld omdat dat nodig was vanwege vreemdsoortige praktijken. Want wat te denken van een doopbediening in de naam van geloof, hoop en liefde? Of van God, deugd en onsterfelijkheid? Of met olijfolie, of zonder water? Of een doop die in een opwelling door een excentriek vrouwtje werd toegediend in een soort opgezweepte emotionele privésfeer, waar meer decibellen dan evangelie viel te beluisteren? Dat soort praktijken dwingt de kerk om na te denken over de vraag: wat kan als een rechtmatige doop worden erkend? Want juist in de kerk wil men ook niet lichtvaardig iemand opnieuw dopen die toch al eerder in zijn leven was gedoopt. Vandaar: aangezien de doop te maken heeft met de inlijving in de christelijke kerk, moet het in een kerkelijke context hebben plaatsgevonden, door een in die kerk/gemeente erkende dienaar, met water en in de naam van de Drie-enige God. 

4. Zijn de regels rondom een 'wettige doop' een instelling van de kerk om het switchen tussen kerk(verbanden) bij bijvoorbeeld huwelijk of verhuizing, makkelijker te laten verlopen?
 
Nee, dat is niet de motivatie. De motivatie is zoals hierboven beschreven, om wanorde te voorkomen. Switchen tussen kerkverbanden komt trouwens in de Bijbel al helemaal niet voor…!! Het is om te huilen hoe makkelijk mensen dat soms doen. 

5. Zijn de drie regels die ingesteld zijn, regels die de kerk hanteert om een doop wel of niet te erkennen, of zijn het regels die God hanteert om iemands doop wel of niet te erkennen?

Allebei: God is een God van orde (1 Korinthe 14:33). Het is Góds kerk, niet de mijne. En maak hier dus ook geen tegenstelling van, alsof de kerk er niet toe doet en je die wel kunt vergeten, als jij maar in je eentje in God gelooft. Dat is volstrekt onbijbels. Je kunt niet in je eentje geloven: geloven doe je in de kerk, samen met alle heiligen (Efeze 3:18) om Hem te dienen en te loven. In de hemel zul je ook niet in je eentje zijn... 

6. Want dat laatste lijkt mij vooral van belang wanneer je stelt dat overdopen onbijbels is.

Hierboven heb ik al uitgelegd dat het tweemaal (of nog vaker...) dopen van mensen met de christelijke doop in de Bijbel niet voorkomt. Het is dus onbijbels en tegen Gods wil. 

De enige reden waarom in baptistenkringen mensen gedoopt worden die vroeger al de kinderdoop hebben ontvangen is dan ook dat zij die kinderdoop als onwettig en onbijbels beschouwen. Ook zij zeggen dus niet: je moet nog een keer gedoopt worden, maar zij zeggen: je bent nog niet echt/goed gedoopt en nu word je pas voor de eerste keer met de Bijbelse doop gedoopt op grond van je geloof.

Tot slot: kerken die de kinderdoop hanteren erkennen wel de doop die in baptistenkringen plaatsvond. Er zou een wereld gewonnen zijn wanneer andersom ook de doop erkend werd van hen die als kind zijn gedoopt en dit nu met hun geloofsbelijdenis bekrachtigen. Doop en geloof, geloof en doop horen immers bij elkaar, daarover zijn we het eens. Uiteindelijk is de volgorde van die twee niet van beslissende betekenis. 

Ik hoop zo je vragen te hebben beantwoord.

Met vriendelijke groet en Gods zegen,
Ds. H. Korving

Dit artikel is beantwoord door

Ds. H. Korving

• Geboortedatum:
  01-12-1954
• Kerkelijke gezindte:
  Christelijk Gereformeerd
• Woon/standplaats:
  Urk
• Status:
  Actief

199 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven