Kerkvader Hieronymus

Ik ben me wat meer gaan verdiepen in kerkvaders. Naast de bekende namen als Augustinus en Ambrosius, kwam ik ook Hieronymus tegen. Deze kerkvader had erg veel kennis van de grondtalen van de Bijbel. Daarbij heeft hij ook de Bijbel opnieuw vertaald in het Latijn. Hij had de visie van sola scriptura hoog in het vaandel staan (mede, omdat hij zo’n grote fascinatie had voor de grondtalen van de Bijbel), ook al bestond die term uiteraard toen nog niet. Ook zag hij, net als wij, geen Goddelijk gezag in de deuterocanonieke boeken. We hebben dus redelijk wat raakvlakken met deze kerkvader, net als bij bijvoorbeeld Augustinus.

Nu is mijn vraag: wat was de theologische visie van Hieronymus? Heeft dat ook raakvlakken met ons gedachtengoed en waarom horen we vaak zo weinig van deze kerkvader?

Beste vragenstel(st)ler,

Het is in elk geval wel duidelijk dat je je in deze geleerde kerkvader en Bijbelvertaler hebt verdiept voordat je met jouw specifieke vragen kwam. Allereerst is het inderdaad zo dat zijn zeer omvangrijke vertaalwerk voor de kerk van latere tijden van zeer grote betekenis is geweest.

Hieronymus (347-420 AD) was een tijdgenoot van Augustinus (354-430 AD). En ze lagen met elkaar overhoop over Hieronymus’ interpretatie van Galaten 2:11. Hieronymus zei daarover dat Paulus Petrus niet echt had bestraft, maar dat hij de heidenen zo beter wilde onderwijzen over het verschil tussen de Joodse besnijdenis en de christelijke belijdenis, die voortkomt uit Gods genade. Met dat laatste kon Augustinus wel instemmen, maar niet met de door Hieronymus beschreven en veronderstelde motieven van Paulus voor deze bestraffing van Petrus. Augustinus verweet Hieronymus daarin onzorgvuldigheid en een gebrekkige kennis van de oudere Griekstalige theologische geschriften over deze kwestie. Terwijl de anders zo nauwgezette en ijverige Hieronymus op zijn beurt Augustinus muggenzifterij verweet.

In tegenstelling tot Origenes (185-254 AD), wiens gedachtegoed hij op bepaalde punten fel bestreed, hechtte Hieronymus weinig waarde aan wat hij als ‘speculatie’ beschouwde. Origenes, hoewel christen en kerkvader, was nogal beïnvloed door het neo platonische denken van zijn heidense Egyptische land- en tijdgenoot Plotinus (ca. 205-270 AD), die er in zijn geschriften sterk aan het Boeddhisme herinnerende speculatieve opvattingen op na hield; iets waar Hieronymus zich absoluut niet in kon vinden. In plaats daarvan hechtte Hieronymus grote waarde aan de inhoud van de Bijbel als gids en leidraad voor het leven. In die zin heeft zijn denken inderdaad raakvlakken met het veel latere Sola Scriptura van het gereformeerde protestantisme. 

Hierin zijn ook lijnen naar Augustinus te onderkennen, die het wezen van de genadeleer van Paulus echter beter had begrepen dan Hieronymus (zie boven). Op deze augustijnse, en aan de apostel Paulus ontleende, christelijke genadeleer heeft de toenmalige augustijner monnik (sic! )Maarten Luther later het feitelijke historisch-theologische fundament onder de reformatorische leer van het Sola Gratia gelegd.

De voornaamste verbindende historische schakel, tussen het denken en de geschriften van Hieronymus en de reformatie, was Erasmus (1466-1536 AD), die de geschriften van Hieronymus corrigeerde van latere taalkundige fouten en ze liet drukken. Hierdoor raakten ze wijd verspreid en kreeg deze destijds al bijna vergeten kerkvader opnieuw bekendheid en waardering; ook binnen de Reformatie.

Waarom wij tegenwoordig zo weinig meer van Hieronymus horen is dat hij binnen kringen van de zgn. nadere reformatie, in de 17e en 18e eeuw, werd beschouwd als de hoofdverantwoordelijke voor het binnen deze kringen verfoeide Rooms Katholieke kerklatijn en zijn Latijnse Bijbelvertaling van de Vulgata. Augustinus was minstens zo ‘rooms’ als Hieronymus. Maar hij heeft, als historische en theologische bron waaruit zowel Luther als Calvijn hebben geput, een veel grotere bekendheid en ook een grotere waardering binnen onze kerken gekregen dan Hieronymus.
 
Ik kan hier meer over schrijven, maar dit is wel genoeg.

Hartelijke groeten,
Drs. W. H. Hoorn