Zelfwaardering bij laag zelfbeeld

dr. J. van der Wal | Geen reacties | 21-02-2023| 12:45

Hoe kun je op een christelijke manier van jezelf houden? Ik hou veel van mijn man en kinderen, maar weet niet goed hoe ik dit tonen moet. Als ze baby zijn knuffel ik ze plat, maar vanaf een jaar of 2-3 wordt het steeds minder, dan lukt het me niet meer. Ik doe veel voor hen en zoek naar waar ze van houden, maar dat zien kinderen misschien niet?

Mijn man zegt dat ik dan niet (genoeg) van mezelf hou. Ik heb inderdaad een laag zelfbeeld en dat wordt er niet beter op met scheldende pubers... Ik wil er alleen geen hulp voor, dat vind ik zo beladen. Ik kan mezelf totaal niet uiten ook. Is er niet iets wat online kan?

In uw vraag kom ik de volgende elementen tegen: 

1. “Ik houd veel van mijn man en kinderen, maar ik weet niet goed hoe ik dit moet tonen.” Aan het einde komt dat met andere woorden terug: “Ik kan mezelf totaal niet uiten.”
2. Volgens uw man komt dat doordat u niet genoeg van uzelf houdt. U koppelt dat zelf aan een laag zelfbeeld.
3. Scheldende pubers doen daar volgens u nog een schepje bovenop.
4. Uw beginvraag: “Hoe kun je op een christelijke manier van jezelf houden.” Kennelijk volgt dit uit wat bij punt b. staat.
5. Hulpvragen vindt u te beladen en u vraagt of er online hulp beschikbaar is voor uw probleem.
Per onderdeel ga ik hierop in. Vooral over uw beginvraag is veel te zeggen. 

1. Uiten van liefde
U zegt dat u veel van uw man en kinderen houdt. U doet veel voor ze en zoekt naar waar ze van houden. Toch vindt u dat u tekortschiet omdat u niet goed weet hoe u uw liefde moet tonen. Daar zit een tegenstrijdigheid in. U doet veel voor ze en houdt rekening met hun wensen. Dat zijn toch concrete blijken van liefdevolle inzet en aandacht? Dat roept bij mij de vraag op wat u onder liefde verstaat. Waarin schiet u tekort? En volgens wie? 

Volgens 1 Korinthe 13:4-7, blijkt liefde concreet uit geduld, vriendelijkheid, niet jaloers zijn, niet pronken, niet gewichtig doen, je niet ongepast gedragen, niet je eigen belang zoeken, niet verbitterd zijn, geen kwaad denken, niet blij zijn over de ongerechtigheid, maar blij zijn met de waarheid, alle dingen bedekken, geloven, hopen en verdragen. In het huwelijk komen daarbij de hulp en zorg voor elkaar als man en vrouw, trouw en seksualiteit. En in de opvoeding bieden van zorg, bescherming, aandacht, raad en het voorgaan in een christelijke levensstijl. (U begrijpt dat ik zeer beknopt moet zijn.)   

Ik kan niet doorvragen, stel u zelf daarom de vraag op welk van de hiervoor genoemde kenmerken van de liefde het volgens u beter kan. Doe daarbij wel het hele palet van de liefde recht en beperk het niet tot het tonen van fysieke en emotionele affectie. Uit het weinige dat u schrijft blijkt immers dat u in andere opzichten wel degelijk liefde toont! U schrijft daarbij dat de kinderen dat misschien niet zien. Daar mogen u en uw man ze dan best wel op wijzen. Liefde moet immers van twee kanten komen. 

2. Mogelijke oorzaken: te weinig zelfliefde en een laag zelfbeeld
Op zelfliefde kom ik bij 4. terug. En bij een laag zelfbeeld is het nodig om goed te weten wat dit inhoudt en welke factoren daaraan mogelijk hebben bijgedragen. Dat vraagt onderzoek. Op de website project-zelf.nl vindt je een artikel “Jezelf uitspreken – 8 tips om je gevoelens te uiten”. Daarin staan ook mogelijke oorzaken van een lage zelfwaardering. Zie ook '11 stappen om emoties uiten'. Overigens is er inderdaad vaak een verband tussen moeite om jezelf te uiten en een laag zelfbeeld. 

3. Scheldende pubers
Het is een bijzin in uw vraag. Maar wel belangrijk. Voor zover dit speelt, is het goed en nodig dat u en uw man uw kinderen op dit punt duidelijk aanspreken en begrenzen. Dit gedrag kan de sfeer in huis negatief beïnvloeden en uw pogingen om te werken aan uw zelfwaardering ondermijnen. Kappen daarmee! Zie ook bij punt 1. aan het eind. 

4. Hoe kun je op een christelijk manier van jezelf houden?
Het idee van zelfliefde is in sommige christelijke kringen binnengekomen via bepaalde psychologische opvattingen. Het staat ook centraal in het Boeddhisme. Kort gezegd gaat het daarbij om zelfacceptatie, breken met schuldgevoelens, los komen van negatieve gedachten over jezelf en jezelf waarderen om wie je bent en wat je kunt. Dit als voorwaarde om anderen lief te kunnen hebben. Want als je geen vrede hebt met jezelf, kun je er niet voor anderen zijn. Sommige christenen zien steun voor deze gedachten in het gebod de naaste lief te hebben als zichzelf. Men vat dat op als een dubbelgebod: je naaste én jezelf liefhebben. In de genoemde psychologische visie gaat zelfliefde zelfs voor de liefde aan anderen, het is een voorwaarde om anderen lief te kunnen hebben. 

We voelen wel aan dat hier iets knelt en daar moeten we goed over nadenken. Met de hiervoor genoemde zelfliefde zou er geen gelijkenis van de barmhartige Samaritaan zijn geweest. 

a. Het eerste probleem betreft de uitleg van de genoemde tekst. De uitdrukking “liefhebben als zichzelf” is geen gebod, maar een constatering. Je ziet dit duidelijk in Romeinen 13:9: “Want dit: U zult geen overspel plegen, u zult niet doden, u zult niet stelen, u zult geen vals getuigenis geven, u zult niet begeren, en welk ander gebod er ook is, wordt in dit woord samengevat, namelijk hierin: U zult uw naaste liefhebben als uzelf.” Met andere woorden: je weet hoe je door anderen behandeld wil worden, behandel anderen dan ook zo.

b. In Efeze 5:28-29 wordt dat duidelijk verwoord in de relatie man-vrouw. “Zo moeten de mannen hun eigen vrouwen liefhebben als hun eigen lichamen. Wie zijn eigen vrouw liefheeft, heeft zichzelf lief.” De genoemde constatering staat daar expliciet achter: “Want niemand heeft ooit zijn eigen vlees gehaat, maar hij voedt en koestert het, zoals ook de Heere de gemeente.” Uit dit hele prachtige gedeelte blijkt dat zelfliefde hier niet aan de orde is, maar juist het jezelf geven aan de ander, ziende op wie Christus is voor de gemeente. Dat staat niet in de weg dat je op een verantwoorde manier voor jezelf zorgt. Je mag jezelf niet haten en niet verwaarlozen, je mag jezelf wel “voeden en koesteren.”

c. Waar zelfliefde in de Bijbel voorkomt, is dat niet positief. Zie slechts 2 Timotheüs 3:1-5. De genoemde psychologische opvatting gaat voorbij aan het feit dat we zondaars zijn. Een eerlijke blik in onszelf dwingt tot de conclusie dat we geen perfecte mensen zijn. Ook al zouden we nog zo vaak ons best doen om te zeggen dat we oké zijn, de praktijk van het leven leert ons op een harde manier dat dat geen stand houdt. Dagelijks komen we erachter dat we falen, soms heel ernstig. En als we dan alleen op onszelf zijn aangewezen, kunnen teleurstelling en zelfs wanhoop toeslaan.

d. Negeren of goedpraten van onze zonden is zelfbedrog en sluit de weg af naar het belijden daarvan voor Christus en naar elkaar en het ontvangen van vergeving. Christus nodigt daartoe met liefde, op grond van Zijn volmaakte offer voor onze zonden. Maar Hij wil niet dat we blijven wie we vanuit onszelf zijn. We moeten onze oude natuur afleggen (Efeze 4:22), Hij wil niet een verbeterde versie van onszelf, maar dat we ons heiligen (1 Thessalonicenzen 4:3).

e. Het belangrijkste: zelfliefde staat in de weg dat we leven van de liefde van God in Jezus Christus. Galaten 2:20: “Ik ben met Christus gekruisigd; en niet meer ik leef, maar Christus leeft in mij; en voor zover ik nu in het vlees leef, leef ik door het geloof in de Zoon van God, Die mij heeft liefgehad en Zichzelf voor mij heeft overgegeven.” De uitdrukking ‘met Christus gekruisigd’ lijkt het einde van onszelf. Tegelijk komen in geen andere bijbeltekst de woorden ‘ik’ en ‘mij’ zo vaak voor als hier, wel acht keer. We mogen onszelf vernieuwd terugvinden in Christus en geborgen weten in Zijn eeuwige liefde. Als we die liefde ervaren hebben we geen zelfliefde meer nodig. De Bijbel zegt het veel krachtiger dan we zelf ooit zouden kunnen doen: “Wees niet bevreesd, want Ik heb u verlost, Ik heb u bij uw naam geroepen, u bent van Mij” (Jesaja 43:1). ”Met eeuwige liefde heb Ik u liefgehad, daarom heb Ik u getrokken met...” (Jeremia 31:3). “Ik ben gekomen, opdat zij leven hebben en overvloed hebben” (Johannes 10:10). Er is niets dat “ons zal kunnen scheiden van de liefde van God in Christus Jezus, onze Heere” (Romeinen 8:38).

f. Als God zo met ons wil zijn, bewaart dat ook voor een ongezonde zelfkritiek. Wat God liefheeft en geeft, mogen wij niet haten. Daar horen we Hem juist voor te danken. God gaf ons waardigheid toen Hij ons schiep naar Zijn beeld. Psalm 139: “Ik loof U omdat ik ontzagwekkend wonderlijk gemaakt ben...” David eert zichzelf niet om wie hij is, maar God. Als je tobt met een lage zelfwaardering, kijk niet naar binnen, maar naar boven en overdenk Gods schepping en Christus liefde voor zondaren.

g. De Heilige Geest wil ook belemmeringen om ons te uiten helpen overwinnen. Lees en overdenk 2 Timotheüs 1:7, Efeze 5:17-21, Efeze 4:30, Kolossenzen 3:16. Ik bedoel dit niet als een instrument dat wij naar onze hand kunnen zetten, maar als geloofsvertrouwen.

h. Het voorgaande geeft ook de grond en de bron voor de liefde aan onze naasten, zoals ik bij punt 1 kort noemde. We moeten onszelf afvragen of we onszelf al voldoende “voeden en koesteren” door eerlijk te zijn over onze zonden en Gods liefde in Christus in geloof aan te nemen.

5. Is er online hulp, want hulp vragen vind ik te beladen
Bij Eleos kunt u terecht voor online hulp bij zelfwaardering. Hopelijk stimuleert u dat om na verloop van tijd hulp te vragen en verder te komen dan in uw eentje mogelijk is. U kunt daar ook online over communiceren. Als u zelf zegt “Ik kan mezelf totaal niet uiten”, dan vermoed ik dat dit te absoluut is gesteld. Alleen al de inhoud van uw vraag en het feit dat u dit zo opschrijft, doet anders vermoeden. Tegelijk geeft dit wel aan dat het de moeite waard is om daaraan te werken. Doen! 

Dr. J. van der Wal

Dit artikel is beantwoord door

dr. J. van der Wal

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven