Oden van Salomo

G. Slurink | Geen reacties | 24-10-2022| 11:59

Kun je als christen zonder bezwaar naar de “Oden van Salomo”? Zijn deze Bijbels?

Beste vraagsteller,

Als achtergrond: de Oden van Salomo zijn 42 lofzangen of lofdichten die vermoedelijk dateren uit het begin van de tweede eeuw. Er zijn manuscripten van gevonden in het Grieks, in het Koptisch en in het Syrisch (Syrisch is een dialect van het Aramees). De meningen zijn verdeeld over in welke taal ze origineel zijn geschreven, in het Grieks of in het Syrisch, maar de manuscripten met de grootste verzameling zijn in het Syrisch. (Dit is klassiek Syrisch dat niet veel te maken met het huidige Syrië, waar voornamelijk Arabisch wordt gesproken.) Deze oden worden ook wel in verschillende vroege geschriften genoemd of aangehaald. Er waren al een aantal manuscripten gevonden in vroegere eeuwen, maar een bijna complete verzameling in het Syrisch is gevonden in 1909.

In deze oden wordt veel beeldspraak gebruikt die soms lastig te begrijpen is en die op ons soms een beetje vreemd overkomt. Ik heb Nederlandse, Engelse en Duitse vertalingen bekeken van taalkundigen die hebben geprobeerd om de originelen zo nauwkeurig mogelijk te vertalen en hun commentaren erbij gelezen, en het wordt daaruit wel duidelijk dat het vertalen ervan niet eenvoudig is, met name ook wegens deze beeldspraak. Wat opvalt is dat Gods Drie-eenheid vaak terugkomt. Ook is er veel nadruk op Gods liefde, waardoor wel een sterk verband met het evangelie van Johannes wordt gezien. Er zijn duidelijke verwijzingen naar onder meer de schepping, naar de maagdelijke geboorte van de Heere Jezus, naar de kruisiging en naar de doop. Ook de onverdiende genade en de toegerekende gerechtigheid zitten er in verweven. Wat ook opvalt is dat de Heere Jezus zelf regelmatig aan het woord lijkt te zijn, als de Zoon met een lofzang op de Vader. Er is dan ook wel de gedachte dat de naam Salomo in de titel eigenlijk verwijst naar de Heere Jezus. De naam Salomo komt verder nergens voor in de odes, maar Salomo was de zoon van David en wordt in de Bijbel ook wel als een voorafbeelding van Christus gezien wat bijvoorbeeld wijsheid, heerlijkheid, macht en vrede betreft. Het aantal van 42 oden zou kunnen verwijzen naar de 3 keer 14 geslachten tot de Heere Jezus zoals genoemd in Mattheüs 1:17.

Sommigen menen dat ze gnostische elementen hebben (een dwaling uit de eerste eeuwen waar Paulus bijvoorbeeld in Kolossenzen 2 ook naar lijkt te verwijzen, waarbij het draait om zogenaamde verheven kennis van ingewijden) maar anderen spreken dat tegen. Sommige oden zijn wel gebruikt door de gnostici maar dat kan ook zijn omdat ze er zelf hun denkbeelden in hebben gelegd, terwijl ze niet zo bedoeld waren.

Voor wie geïnteresseerd is, hieronder is een Nederlandse vertaling te vinden uit 1909. Het blijven werken van mensen, en zoals bij alles wat van mensen komt is het is altijd nodig de Bijbel er naast te leggen.

Nu gaat de vraag denk ik over het “Oden van Salomo” project en de bijbehorende concerten. Als eerste moet ik opmerken dat dit geen getrouwe vertalingen zijn maar vrije interpretaties die nogal eens heel wat stappen afstaan van het origineel. Ze schrijven zelf hier over: “De Oden van Salomo zijn liederen die door de eerste christenen in Syrië gezongen werden (+/- 100 na Chr.) en nu opnieuw op muziek zijn gezet“ maar dat geeft een vertekend beeld. Dit zijn duidelijk 21-eeuwse interpretaties, niet alleen qua muziek maar ook qua tekst. Ergens anders zeggen ze ook dat met name voor de derde CD de dichters een aantal odes konden kiezen die hun het meest aansprak en daar een eigen interpretatie van konden maken.

Als voorbeeld neem ik ode 30 welke refereert aan wat voorzegd is in bijvoorbeeld Jesaja 12:3 en Jesaja 55:1 en wat Jezus zegt in Johannes 4:14 en in Johannes 7:37.

Als ik dit aan hand van de verschillende vertalingen in hedendaags Nederlands probeer te overzetten staat er ongeveer dit in het origineel:

1. Schept u water uit de levende bron van de Heer, want zij is geopend voor u
2. Kom allen die dorstig zijn en drink, en rust aan de bron van de Heer
3. Want het is schoon en zuiver en geeft de ziel rust
4. Veel zoeter is Zijn water dan honing, en de honingraat van bijen is er niet mee te vergelijken
5. Want het gaat uit van de lippen van de Heer, vanuit Zijn hart en vanuit Zijn Naam
6. En het kwam, oneindig en onzichtbaar, maar men heeft het het niet gekend totdat het in ons midden was
7. Zalig zijn zij die ervan hebben gedronken en in haar rust hebben gevonden

In de versie van de “Oden van Salomo” luidt het echter:

Kom, haal hier water, water van God.
Hij geeft je leven, dus kom naar Zijn bron.
Kom, als je dorst hebt. Drink en rust uit.
Kom en ga zitten. Bij God ben je thuis.
Zuiver water van de Heer: Kom en proef het. Hij trakteert.
Overvloedig stroomt Gods bron. Les je dorst en wordt gezond.
Zuiver water, honingzoet: kom en proef het. God is goed.
Drink het water van Gods woord. Hij geeft leven. Geef het door.

Het mag duidelijk zijn dat dit op zijn minst nogal een verarming is. De verandering lijkt misschien subtiel, maar de essentie is vervangen door een andere. Hierin is ook geen sprake meer van een blijvende rust maar van even uitrusten. En de Heer trakteert. Het lijkt wel of er niet echt begrepen is waar de Heere Jezus het over heeft, wat de schrijver van origineel denk ik wel begrepen heeft: De Heere Jezus zelf is de bron en het levende water zijn Zijn woorden van verlossing en vrijspraak. Bij Hem moeten we zijn, bij Hem vinden we blijvende rust door het geloof in Hem, in wie Hij is, wat Hij heeft gedaan, wat Hij heeft gezegd en wat Hij heeft beloofd.

Of bijvoorbeeld ode 17:

De eerste verzen luiden in het origineel:

1. Ik nu ben gekroond door mijn God, mijn levende kroon is Hij
2. En ik ben gerechtvaardigd in mijn Heer; mijn onverderflijk Heil is Hij.
3. Ik ben losgemaakt van de ijdelheid en ik ben geen veroordeelde.
4. Mijn banden zijn doorgesneden door Zijn hand

In de versie van de “Oden van Salomo” luidt het dan:

God heeft een kroon voor mij gemaakt, een krans van groene takken.
God heeft mij schoon en vrij gemaakt, want wie naar adem snakken
geeft hij weer lucht en licht.
Wat zat ik vast! Ik leek heel wat, maar dat was schone schijn.
Hij maakt mij nieuw. Hij heeft gezien wie ik bij Hem kan zijn.
Hij geeft mij lucht en licht.

In het origineel is de Heere Jezus de kroon van de dichter. De rechtvaardiging en de redding zijn in Christus. In de nieuwe versie niet meer. Daar is de kroon niet meer de Heere Jezus maar een krans van groene takken. Rechtvaardiging, de verderflijkheid, de leegheid en het oordeel zijn uit beeld verdwenen. Wat overblijft is dat iemand die met zichzelf in de knoop zit een beetje wordt opgelapt en zo weer even verder kan. Ook hier weer is de essentie vervangen door een andere.

En dit patroon zag ik voortdurend terug. Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat bij deze vertalingen, net zoals in vele moderne liederen, de overheersende achterliggende grondgedachte lijkt te zijn: “Ik mag er zijn.” En alhoewel daar Bijbels gezien een kern van waarheid in zit, dreigt dat voorbij te gaan aan waarom de Heere Jezus moest lijden en sterven. Het is zo’n verarming van het evangelie, zal een geloof dat daarop bouwt standhouden? Dit is overigens niet alleen een probleem van deze odes, dat is een probleem dat veel breder heerst. En dat is erg jammer, het had ook anders gekund. Deze odes hadden juist als een tastbare getuigenis kunnen dienen van het geloof van de eerste christenen. In plaats daarvan is het een versie met een 21e eeuwse denkwijze in een 21e eeuwse uitvoering geworden.

Hiermee wil ik niets zeggen over de mensen die deze liederen mooi vinden en geen enkele drempel voor wie dan ook opwerpen om tot de Heere Jezus te gaan en Hem te vertrouwen, hoe onvolmaakt en scheef dat geloof ook mag zijn. Maar ik zou hen er wel op willen aandringen zich in te zetten om beter te leren te begrijpen wat God ons nu precies zegt in Zijn Woord, in het bijzonder wat de Heere Jezus betreft en waarom Hij aan het kruis moet sterven en wat dat allemaal omvat. Gods doel is niet om ons een beetje beter laat voelen met onszelf, God heeft Zijn Zoon voor ons gegeven met een doel dat veel ingrijpender en verstrekkender is dan dat.

Samenvattend zou ik zeggen:

-De originele Oden van Salomo zijn het zeker waard eens te lezen, natuurlijk altijd met de Bijbel er naast. De vertaling ervan is blijkbaar niet altijd eenvoudig.

-Deze “Oden van Salomo” van de CD’s en de concerten zijn geen getrouwe vertaling maar een vrije interpretatie waar nogal wat bij op te merken valt.

-Het zou een misvatting zijn te denken dat deze versie een getrouwe weergave zouden zijn van de liederen die door de eerste christenen gezongen werden.

-Enerzijds moeten we niemand beletten goed te spreken van de Heere (vgl. Mattheüs 9: 38-42, Lukas 9: 49-50 en Filippenzen 1:18) of beletten naar Hem toe te gaan (vgl. Lukas 18: 15-17, Mattheüs 18:3-6), anderzijds zijn de woorden van deze vertalingen een erg wankele basis om op te staan.

-Uiteindelijk moeten we nooit steunen op de woorden van mensen, van wie dan ook, maar alleen op het Woord van God. En hoe beter we dat Woord leren begrijpen, hoe beter we leren zien wat Bijbels is en wat er (net) naast zit. Liederen kunnen ons helpen het Woord van God vast te houden en weer in gedachten te brengen, maar pas nadat we hebben vastgesteld dat ze hetzelfde zeggen als wat Gods Woord zegt. De belangrijkste opdracht aan een ieder van ons is dan ook ons in te spannen om te leren begrijpen wat God ons nu precies zegt in Zijn Woord, in het bijzonder wat de Heere Jezus betreft.

Ik hoop en bid dat dit antwoord tot nut zal zijn.

Een hartelijke groet,
Gerard Slurink

Dit artikel is beantwoord door

G. Slurink

• Geboortedatum:
  12-02-1963
• Kerkelijke gezindte:
  Reformatorisch
• Woon/standplaats:
  Lahti, Finland
• Status:
  Actief

165 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven