Jeugd van misbruik en geweld herbeleven

dr. J. van der Wal | Geen reacties | 26-09-2022| 14:10

Ik ben nu 70 jaar. De laatste tijd droom ik veel over vroeger. Ik heb een jeugd van misbruik en fysiek geweld. Mijn moeder heeft mij nooit gewild. Ik droom vaak over confrontaties tussen mijn moeder en mij, de rest van de familie en over de confrontatie met de misbruikers op mijn huidige leeftijd, alsof ik als oudere de confrontatie zoek met oud zeer. Ik ben dan op oudere leeftijd terug in vroegere confrontaties die nooit plaats hebben gehad. Alles in de huidige tijd. Hoe komt dat?

Op uw leeftijd kom je in een fase waarin terugkijken op je leven meer en meer een plaats inneemt. Daarbij komen fijne, maar ook nare gebeurtenissen in herinnering. Met name de nare gebeurtenissen kunnen ons dan erg bezig houden. Vervelende gebeurtenissen zijn immers rustverstoorders. We hebben er geen vrede mee. Wegstoppen lukt daarom niet. 

U bent opgegroeid in een periode waarin de ouders van toen nog volop bezig waren met het verwerken van de gevolgen van de oorlog en de opbouw. Die houding hebben ze vaak overgedragen op hun kinderen. En dat betekende: niet klagen, maar aanpakken. Hulp vragen ligt dan niet voor de hand. Ik spreek nu in het algemeen. Voor u komen daar vreselijke ervaringen bij. U bent door meerderen misbruikt, hebt fysiek geweld meegemaakt, uw moeder heeft u nooit gewild en kennelijk ervaarde u ook weinig erkenning en veiligheid bij ‘de rest van de familie’. Als ik uw sobere weergave van de dingen die zijn gebeurd op me laat inwerken, roept dat gevoelens op van hevige onveiligheid, pijn en eenzaamheid. Het woord eenzaamheid herhaal ik nog eens, omdat isolement de gevolgen dubbel zo erg maakt. 

Tegen deze achtergrond wil ik eerst mijn respect uitspreken voor het feit dat u het opbrengt om uw vraag te stellen! Alleen al het opschrijven en versturen zal u niet gemakkelijk zijn gevallen. Niet alleen omdat dit uiteraard weer pijnlijke herinneringen oproept, maar ook omdat u het risico hebt genomen dat uw vraag wellicht niet goed wordt gehoord. Daarom ben ik er maar eens voor gaan zitten om er naar vermogen op in te gaan. Tegelijk beseffend dat ik met de beperkte informatie in uw vraag terughoudend om moet gaan. Hieronder wil ik eerst ingaan op de concrete vraag die u stelt. Vervolgens geef ik aandachtspunten om voor u zelf na te gaan of professionele hulp u goed kan doen. Als laatste en belangrijkste sta ik stil bij de vraag om hier als christen mee om te kunnen gaan. Daar ligt met meest rijke perspectief. 

In het voorgaande heb ik al een eerste antwoord gegeven op uw vraag hoe het komt dat u in uw dromen weer terug bent in de tijd en daarin situaties weer herbeleeft, alsof ze nu voorkomen. In uw leeftijdsfase denk je vaak terug aan vroeger en dringen met name vervelende gebeurtenissen waar je geen vrede mee hebt, zich op. Dat dit in dromen gebeurt, is normaal. Tijdens de slaap heb je bepaalde fases, waarin je onbewust bezig bent met ingrijpende gebeurtenissen. 

Een tweede antwoord is dat er in het heden allerlei dingen kunnen zijn, die niet alleen herinneringen oproepen aan de traumatische gebeurtenissen, maar zo krachtig zijn dat ze de gebeurtenissen laten herbeleven. U zou na kunnen gaan welke dingen dat zijn. Dat kan een foto zijn, een ontmoeting met of een bericht over iemand die destijds een rol speelde in de traumatische gebeurtenissen, maar ook een geur, een aanraking, of wat dan ook. Alleen al het minder krachtig en meer hulpbehoevend worden met het ouder worden, kan iets oproepen van je kwetsbaarheid vroeger en wat er toen met je gebeurde. Objectief kan dat iets heel kleins zijn en je kunt het effect daarvan dan ontkennen door tegen jezelf te zeggen dat je je niet moet aanstellen. Dat is goed als je op dat moment iets moet doen om te kunnen functioneren. Maar als dat een patroon wordt, waarbij je ook in rust jezelf niet toestaat om de gebeurtenissen en wat die met je doen op je te laten inwerken en te verwerken, blijven de ‘rustverstoorders’ terug komen. 

Dat brengt bij de vraag of er reden is om hulp te zoeken. Behalve dat u erover droomt, zegt u niets over andere gevolgen. Daarom een paar vragen om die voor uzelf na te gaan. Zorgen die dromen er voor dat u onvoldoende uitrust en daardoor uitgeput raakt? Hebt u behalve die dromen ook op andere momenten last van bij voorbeeld (ongecontroleerde) angst? Of van onbegrepen emoties, concentratieproblemen, het gevoel voortdurend op uw hoede te zijn, depressie, conflicten met anderen, of onbegrepen lichamelijke klachten? 

Apart noem ik de steun van anderen. Uit wat u schrijft, ontstaat bij mij de vraag hoe de contacten nu zijn met uw familie. Als u met hen over de gebeurtenissen kunt praten in een veilige sfeer, kan dat u helpen. Zij kennen u, de geschiedenis en de mensen die daarin een rol hebben gespeeld of nog spelen. Dat scheelt veel als het gaat om begrip. Maar ook buiten de familie kunnen er vrienden en vriendinnen zijn, door wie u zich begrepen en gesteund weet. Daar staat tegenover dat als u eenzaam bent, de klachten dubbel zo zwaar worden ervaren. 

Als u het gevoel hebt dat uw klachten uw leven ernstig belemmeren, dat u niet goed weet hoe u deze klachten kunt laten afnemen en daarbij onvoldoende steun hebt van anderen, dan adviseer ik u professionele hulp te zoeken. Denk niet dat u daar te oud voor bent, want ook voor ouderen is goede hulp beschikbaar bij deze klachten. Zoekt u wel hulp bij een instantie die gespecialiseerd is op dit gebied. Ik denk bij voorbeeld aan EMDR. Uw huisarts kan u daarover informeren en een verwijzing regelen. 

U hebt zeer ingrijpende en beschadigende traumatische gebeurtenissen meegemaakt. Afgaande op uw opmerkingen over de afwijzing door uw moeder en ‘de rest van de familie’ hebt u daarbij mogelijk weinig steun en erkenning vanuit de naaste omgeving meegemaakt. Ik formuleer voorzichtig. Alleen al het feit dat u spreekt van “een jeugd van misbruik en fysiek geweld” wijst op een lange duur op jonge leeftijd, kan alleen bestaan als de omgeving dat niet heeft opmerkt en/of niet wilde ingrijpen. Dat is buitengewoon beschadigend. Niet alleen in psychologisch en sociaal, maar ook in geestelijk opzicht. Er kan een verwrongen beeld van God ontstaan als deze dingen in een christelijk gezin en omgeving plaatsvinden. Is God nog te vertrouwen? Wil God mij nog aanvaarden? Waarom liet God dit toe? Wat moet ik met gevoelens van boosheid? Wat moet ik met de geboden om mijn ouders lief te hebben en te vergeven? Kan ik nog wel echt bidden? Ik stip de vragen maar aan; alleen u weet wat er wel en niet op u van toepassing is. 

In zoverre als deze dingen bij u aan de orde zijn, is mijn advies om hierbij pastorale hulp te zoeken. Tegelijk besef ik dat dit lastig kan zijn, omdat in uw situatie wel pastorale hulp nodig is die ook in staat is om u in deze moeiten bij te staan. Vraagt u daar naar bij uw predikant of ouderling. 

Nu gaat het er niet eerst om de hiervoor genoemde vragen te beantwoorden, om te denken dat u daarmee geholpen bent. Het eerste is de noodzaak van een veilige omgeving waarin u kunt delen wat u bezig houdt en zich daarbij gezien en aanvaard weet. Anders gezegd: veiligheid, nabijheid en bewogenheid zijn voor alles nodig. Geen ander dan Christus kan en wil dat bieden (Hebreeën 2: 18 en Hebreeën 4: 15). Zijn offer voor onze zonden weerspiegelt de diepte van onze val en tegelijk Zijn liefde om ons in dat alles gelijk te worden. Zijn opstanding opent het meest rijke perspectief om onze nood te boven te komen en Zijn heerlijkheid te verwachten (Romeinen 8: 18-39). We begonnen met de vreselijke dingen uit uw verleden. Die kunnen ons vast blijven houden. Het evangelie opent een deur naar een nieuwe toekomst, volkomen verlost van de zonden en de gevolgen daarvan. 

Dr. J. van der Wal

Dit artikel is beantwoord door

dr. J. van der Wal

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven