Oordeel en medelijden in Jesaja

Ds. B.M. Meuleman | Geen reacties | 23-08-2022| 09:59

Sta mij toe een vraag te formuleren bij Jesaja, de hoofdstukken 15 en 16. Deze hoofdstukken spreken over Gods oordeel over Moab. Wat mij opviel bij het lezen is dat in de Nederlandse vertalingen (SV, HSV, NBV21) het oordeel wordt uitgesproken door “Ik” met hoofdletter (Jesaja 15:9, Jesaja 16:4), maar alle medelijden wordt uitgesproken door “ik” met kleine letter (Jesaja 15:5; Jesaja 16:9-11). Anders gesteld: volgens onze vertalingen spreekt de Heere het oordeel uit en de profeet het medelijden. Alle beschikbare commentaren op het internet, en ook de kanttekeningen bij de Statenvertaling, lijken deze interpretatie te bevestigen.

Nu vroeg ik mij in de eerste plaats af of er in de Hebreeuwse tekst iets is dat deze interpretatie schraagt. Voor zover ik heb kunnen nagaan worden zowel oordeel als medelijden uitgedrukt in de eerste persoon enkelvoud. De werkwoordsvorm lijkt mij dus geen grond te bieden om soms met “Ik” en andere keren met “ik” te vertalen.

In de tweede plaats stel ik mij de vraag of er nog andere passages in Jesaja zijn waar de profeet plots ‘commentaar’ verschaft bij het oordeel dat hij van de Heere moet verkondigen.

Als het Hebreeuws er geen aanleiding toe geeft, en Jesaja nergens anders zelf medelijden uitspreekt of commentaar geeft bij het oordeel, stel ik mij in de derde plaats de vraag of onze vertalingen niet al te menselijk zijn. Denken we niet wat klein van de Heere als we menen dat oordeel en medelijden elkaar uitsluiten? Dat de Heere niet zowel oordeel kan verkondigen, als medelijden kan hebben met wie het oordeel moeten ondergaan? Is het misschien zelfs niet een beetje lasterlijk om het oordeel bij God te leggen, maar het medelijden bij de mens Jesaja? Ik hoop dat ik mij voorzichtig genoeg uitdruk.

In de marge had ik ook nog graag gevraagd of er bij het boek Jesaja betrouwbare (Nederlandstalige, Engelstalige, Duitstalige) commentaren zijn die dit soort vragen beantwoorden.

Beste vraagsteller,

Bedankt voor je interessante vraag. Het is vanuit de grondtekst inderdaad niet altijd meteen helder welke spreker aan het woord is. Uit het Hebreeuws is op de plaatsen die je noemt niet grammaticaal af te leiden of nu de Heere of Jesaja aan het woord is. Dat vraagt een zorgvuldige lezing waarbij uit de context moet worden afgeleid wie aan het woord is. Dat maakt dat iedere vertaling mensenwerk is, maar het maakt wel verschil welke vertaalprincipes gebruikt worden en wat onze visie op de Schrift is. Hierover is verschillende informatie op refoweb te vinden. 

Ik meen dat uit de context van de door jou genoemde passages wel is af te leiden wanneer de Heere spreekt en wanneer Jesaja zelf aan het woord is. Het is in ieder geval helder dat de uitvoering van een oordeel niet in handen ligt van Jesaja waardoor we wel een hoofdletter mogen gebruiken om aan te geven dat het de Heere is Die dit doet, zoals in Jesaja 15:9: “Ik zal Dimon nog meer toeschikken.” 

Nu is het zondermeer waar dat oordeel en medelijden van Godswege elkaar niet uitsluiten. Integendeel, Gods oordelen hebben als doel de bekering van land en volk. In het oordeel zoekt de Heere mensen tot Hem te bekeren. Toch lijkt mij uit de opbouw van het boek Jesaja helder dat er een literaire afwisseling plaatsvindt tussen het spreken van de Heere in Zijn oordeel en het uiten van jammerklachten door Jesaja. Dat een profeet grote ontferming voelt en zelfs bij de Heere kan pleiten om genade voor hen die onder het oordeel liggen, komen we vaker tegen in het Oude Testament. Denk bijvoorbeeld aan Mozes die voorbede voor het volk Israël doet en de profeet Jeremia die van de Heere te horen krijgt: “Al stond Mozes en Samuël voor Mijn aangezicht, zo zou toch Mijn ziel tot dit volk niet wezen; drijf hen weg van Mijn aangezicht en laat hen uitgaan.” En van Jesaja lezen we bijvoorbeeld de bange vraag: “Hoe lang, Heere?” (Jesaja 6:11) wanneer de Heere hem roept tot profeet om te spreken tot oordeel van het volk. 

Tot slot: voor een meer recent en betrouwbaar commentaar op het boek Jesaja kan ik je de StudieBijbel Online aanbevelen met daarop uitstekende artikelen en achtergrondinformatie evenals taalkundige uitleg.

Veel zegen bij al je Bijbelstudie,
Ds. B. M. Meuleman

Dit artikel is beantwoord door

Ds. B.M. Meuleman

• Geboortedatum:
  20-05-1972
• Kerkelijke gezindte:
  Hersteld Hervormd
• Woon/standplaats:
  Hoogeveen
• Status:
  Actief

67 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven