Pijnmedicatie onthouden vanwege geloofsovertuiging

J. Boeijenga | Geen reacties | 28-10-2020| 14:40

Door een vriendin ben ik doorverwezen naar jullie web om antwoorden te vinden op mijn vragen. Als zorgverlener, met veel liefde voor mijn vak, werk ik  al geruime tijd in de zorg. Sinds vier jaar werk ik als zzp’er en werk ik onder andere in huizen met een hervormde of gereformeerde achtergrond. Ik zelf ben van huis uit katholiek en kan het geloof in de zorg waarderen. Het geeft mijns inziens een extra dimensie aan de hulpverlening.

Ik heb nu in  verschillende huizen gewerkt en daar wordt in mijn ogen anders omgegaan met pijnbestrijding en/of onrustmedicatie. Ondanks dat er een advies is van een arts en ik als oudste in de dienst deze opdracht mag toepassen, heb ik meegemaakt dat het advies van de arts werd genegeerd in het verminderen van pijnmedicatie of onrustmedicatie. Het gaat hier om mensen die niet meer wilsbekwaam zijn. Het werd me door teamgenoten afgeraden de voorgeschreven hoeveelheid te geven, want dat kon niet i.v.m. hun geloofsovertuiging. Vaktechnisch moet je het advies van een arts opvolgen en kan je niet zomaar de hoeveelheid veranderen of niet geven.

Ook in een ander tehuis met dezelfde achtergrond was er een situatie waarbij een bewoner erg onrustig was en er een recept was voor onrustmedicatie. Ook hier werd me me ontraden om dit te geven. Dit was na een situatie waar ik deze medicatie op advies van de arts aan een bewoner had gegeven. Ook hier werd aangegeven dat zij vanuit hun geloofsovertuiging dit niet geven, ook al is er een recept. Ook hier gaat het om mensen die niet meer wilsbekwaam zijn. Deze afspraak was in geen zorgplan terug te vinden. Ik werd ook ontboden in het laatste tehuis omdat ik niet binnen hun visie van zorgverlenen paste.

De reden waar ik schrijf is niet met een vinger te wijzen naar het christelijk geloof, maar om te begrijpen waarom er vanuit het geloof zo gehandeld wordt. Ik handel volgens de wet, maar dat wordt zo niet gezien. Mijns inziens kan iemand die wilsbekwaam is zelf beoordelen of je wel of geen medicatie wil nemen als medicatiegebruik  gevoelens afzwakt m.b.t. het geloof. Maar hoe zit het met mensen die niet meer wilsbekwaam zijn en waar pijnmedicatie wordt onthouden en waar een groot fysiek of mentaal lijden ontstaat? Kunt u mij hier uitleg over geven?

Beste vraagstelster of vraagsteller,

Om te beginnen waardeer ik het dat je met deze vraag naar buiten komt, dat is beter dan er mee rond te blijven lopen en er mogelijk zelfs wat gedemotiveerd van te worden om in de genoemde instellingen je werk te doen. Werk, dat je gelukkig met veel liefde doet. Een zeer goede  grondhouding voor het verrichten van de werken der barmhartigheid.

Je kunt de rol die het geloof speelt (ik neem aan: als motiverende factor) in de zorg waarderen. Je bent van huis uit katholiek, ik weet niet of je daarmee wilt aangeven dat je die levensovertuiging nu niet meer hebt, maar hoe-dan-ook: het geeft kennelijk een stuk herkenning en de meerwaarde wordt door jou ook gewaardeerd. Dat is zonder meer positief.

Nu de kwestie waar je mee zit. Ik kan me je gevoelens van onbehagen goed voorstellen. In andere situaties zou een hulpverlener het niet in zijn hoofd halen om een eigen interpretatie te geven van het voorschrift van een medicus, en waarom dan wel in de situatie van pijnbestrijding of sedatie? Ik zal proberen dit enigszins te duiden.

In orthodox-protestantse (verpleeg-/verzorg)huizen is men huiverig voor het toepassen van (be)handelingen die mogelijk levensverkortend werken. Een huiver die, zeker tot voor kort, ook heerste in huizen van behoudend Rooms-Katholieke signatuur. En deze terughoudendheid komt niet uit de lucht vallen: al te vaak zijn onder het mom van pijnbestrijding of (palliatieve) sedatie middelen toegediend die wel degelijk hebben geleid tot het spoedig(er) overlijden van de patiënt. En gezien het voorschrift van de behandelend arts was hier dan ook dikwijls min of meer bewust op aangewerkt. Als op voorhand opklimmende doseringen worden voorgeschreven, zonder het effect van de vorige dosis af te wachten, wordt er bewust overgedoseerd en laten de gevolgen zich niet moeilijk raden. Dit strijdt met de Bijbelse gedachte dat God de mens niet voor de dood, maar voor het leven heeft geschapen. De dood is de koning der verschrikking en kan nooit een zelfgekozen oplossing zijn als verlossing uit het aardse lijden. God bepaalt ons moment van sterven en wij mogen Hem daarbij niet (met eerbied gesproken) voor de voeten lopen.

In bepaalde tehuizen wordt het medisch beleid voor een patiënt door de huisarts van die desbetreffende patiënt bepaald. Dat is een geneeskundige behandelovereenkomst die tussen zorgverlener en zorgvrager geldt. Echter, de behandelend geneeskundige heeft dikwijls een andere levensbeschouwelijke achtergrond dan het christelijke zorgpersoneel dat die behandeling moet uitvoeren. Het personeel voelt zich daarom bij de uitvoering van dat beleid geregeld voor het dilemma gesteld: moet ik uitvoering geven aan het beleid van de arts, dat tegen mijn geweten ingaat, of moet ik mijn eigen mening en geweten buitenspel zetten en klakkeloos uitvoeren wat mij opgedragen wordt?

In principe wordt van de zorgverlener niet gevraagd om hierin ‘eigen rechter’ te spelen en mag uitgegaan worden van de zuivere intenties van de voorschrijvend geneeskundige. Uiteraard mag men hierin wel kritisch zijn, maar daar moet zeer voorzichtig en afgewogen mee omgegaan worden. Zeker het naar eigen inzicht of op eigen initiatief wijzigen of zelfs weigeren van bepaalde doseringen getuigt van gebrek aan professionaliteit. Wanneer getwijfeld wordt aan de juistheid van een dosering, dient dit besproken te worden met de geneeskundige of op zijn minst met de leidinggevende. Het vereist ook een flinke dosis kennis en ervaring om de juistheid van de dosering te betwijfelen.

Ik ben dan ook geneigd om je verbaasdheid en twijfels te delen, zeker omdat hier kennelijk sprake is van een beleid dat nergens terug te vinden is. Dat kan ook moeilijk als dit zo subjectief wordt toegepast.

Vaak is huiver t.a.v. bijvoorbeeld pijnstilling terug te voeren op vooroordelen en mythevorming rond bepaalde middelen, met name morfine. Veel mensen associëren dit middel met verslaving en levensbekorting/levensbeëindiging. En dit zijn inderdaad voorbeelden van misbruik, maar dat wil niet zeggen dat er niet ook legio goede toepassingen zijn. Wanneer pijn op een goede wijze verlicht wordt, en dus niet zo uitputtend werkt als zonder adequate pijnbestrijding, is er zeker geen sprake van een levensverkortend effect, integendeel. Ook is morfine heel heilzaam bij het bestrijden van benauwdheid.

Feit is dat de toepassing vaak plaats vindt bij patiënten die terminaal ziek zijn, die zich dus al in hun laatste levensfase bevinden en die al een fragiele conditie hebben. Als er dan een verantwoord lage dosering morfine gegeven wordt, kan dit erg verlichtend werken. En mocht een patiënt vrij kort na het toedienen van het middel toch overlijden, dan kan het heel goed zijn dat de stress en pijn die de patiënt nog nèt in leven hielden, wegvallen door het verzachten van die negatieve levensprikkel, en er  onvoldoende levenskracht overblijft waardoor de patiënt een in feite natuurlijke dood sterft. 

Het vereist kennis van de werking van die medicijnen en inschatting van het ‘totaalplaatje’ om hier zinnige dingen over te zeggen. Het spreekwoord zegt niet ten onrechte: angst is een slechte raadgever. De vrees voor euthanasie mag nooit een adequate bestrijding van pijn en onrust in de weg staan.

Als laatste een opmerking over het feit dat je ontboden werd omdat je niet binnen de visie van het huis paste. In hoeverre was die visie vooraf gecommuniceerd en duidelijk geformuleerd t.a.v. de uitvoering van het medisch beleid? Je schrijft over “adviezen” en “er was een recept”, dat klinkt wel een beetje vrijblijvend. Het is wel nodig om voor jezelf duidelijk te krijgen wat een richtlijn is of een voorschrift / concrete opdracht. Dat maakt nog wel eens behoorlijk verschil.

Ik hoop dat je iets wijzer bent geworden. Schroom niet om op basis van je eigen kennis en ervaring het gesprek met je collega’s aan te gaan. Tenslotte gaat het iedereen, als het goed is, om het welzijn van de patiënt.

Nog iets meer achtergrondinformatie over gewetensbezwaren rond dit onderwerp kun je vinden op: www.gewetensbezwaar.nl/terminalepijnbestrijding en www.gewetensbezwaar.nl/terminalepijnbestrijding/bijbelsevisie 

Johan Boeijenga

Deze vraag werd ook behandeld in het programma 'Pastorie online':

Dit artikel is beantwoord door

J. Boeijenga

• Geboortedatum:
  26-05-1958
• Kerkelijke gezindte:
  Hersteld Hervormd
• Woon/standplaats:
  Nunspeet
• Status:
  Actief

72 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven