Rechtvaardiging actieve euthanasie

J. Boeijenga | Geen reacties | 14-05-2020| 14:54

Zijn er enkele uitzonderingen (voor bijzondere situaties) om actieve euthanasie in een laat stadium (Bijbels) te rechtvaardigen? Of is dit echt altijd fout te noemen? Zoals een ongeneeslijke ziekte in de laatste levensfase, waarbij die zonder interventie op een onvermijdelijk zeer heftige wijze zal komen te overlijden (stikken etc.) doordat de lichamelijke functies stoppen en waar geen genezing of verbetering nog mogelijk is. Mag je dan iemand uit zijn/haar ‘lijden’ verlossen wanneer zo’n punt is bereikt?

Beste vragensteller,

Wat kan het soms heerlijk eenvoudig lijken om niet te geloven in een hiernamaals. Dat bij de dood alles ophoudt. Vanuit zo’n hier-en-nu gedachte, en die vat in onze maatschappij steeds meer post, is het dan ook logisch om te voorkomen dat iemand aan het einde van zijn levensweg nog een lijdensweg moet afleggen. Dan is een zelfgekozen moment van levensbeëindiging een logisch gevolg.

Echter, ‘wij’ (en dan bedoel ik Bijbelgetrouwe christenen, naar ik mag aannemen zo’n beetje de achterban van de Refowebvragenstellers en -beantwoorders) geloven wèl in een hiernamaals. En dat bepaalt in sterke mate ons handelen en beslissen tijdens ons bestaan, en ook zeker tijdens onze laatste levensfase. We hebben ons  voor en boven alles te toetsen aan wat Gods Woord hierover vermeldt.

De dood is een gruwelijke werkelijkheid. Dat gegeven is één van de rode draden die door de Bijbel heen lopen. Door de zonde is de dood in de wereld gekomen, en tot de herschepping zal die dood er altijd zijn. Het paradijs is voorgoed verleden tijd, maar eigenlijk is er steeds weer die neiging om iets van het paradijs op aarde te creëren. We proberen het ons hier maximaal naar de zin te maken en alles wat het comfort in de weg staat moet -indien mogelijk- bestreden en vermeden worden. Augustinus en later Pascal gaan ervan uit dat er een aangeboren drang is om gelukkig te willen zijn vanwege dat besef van een verloren paradijs. Het gaat echter fout met dat geluksverlangen wanneer we het op dít leven richten. De Bijbel laat ons zien dat het leven niet (altijd) prachtig is en al bij het begin van ons leven, als wij voor de eerste keer mee naar de kerk genomen worden (om gedoopt te worden), wordt er over ons hoofd uitgesproken dat het leven een gestadige dood is! Dus vanaf het begin gaat het leven op een eind aan. 

In het licht van de vraag, hierboven gesteld, gaat het er dan om of wij actief invloed mogen uitoefenen op het tijdstip van dat levenseinde. In het Oude Testament zijn diverse voorbeelden te vinden van mensen die verlangden om dood te gaan: Mozes (Ex. 32:21-34; Num. 11:14,15); Elia (1 Kon. 19:1-4). Toch verhoort de Heere deze gebeden om weggenomen te mogen worden niet. In het Nieuwe Testament geeft met name Paulus diverse keren aan dat hij liever ontbonden was, namelijk  om bij Christus (in de hemel) te zijn (Fil. 1; 2 Kor. 5). Ondanks dat verheven ideaal, had de Heere nog arbeid voor hem en werd hij op één van die momenten niet weggenomen.

De vrouw van Job geeft hem het advies: “Zegen (= vervloek) God en sterf”. Kennelijk doelt zij hier op zelfmoord, maar Job geeft hier het prachtige geloofsantwoord: “Zouden wij het goede van God ontvangen en het kwade niet ontvangen?” Ondanks alle beproevingen heeft Job, die hierin een voorbeeld is voor gelovigen in nood en aanvechting, de Heere nooit verzocht om hem maar weg te nemen (ondanks dat hij zijn geboortedag vervloekte). In Johannes 17:15 zegt Jezus dat Hij zijn Vader niet bidt om Gods kinderen uit de wereld weg te nemen, maar om hen te bewaren van de boze.

Al met al is niet alleen uit de letter (Gij zult niet doodslaan), maar zeker ook van de geest van Gods Woord af te leiden dat de dood als middel om het lijden te ontvluchten niet geoorloofd is. De Bijbel geeft in het OT het voorbeeld van koning Hizkia waarbij een dodelijke kwaal niet werd gebruikt om de dood te bespoedigen, maar om de almacht van de Heere te tonen dat Hij bij machte is om de dood 15 jaar uit te stellen.

Vooral tijdens de rondwandeling van de Heere Jezus op aarde worden vele voorbeelden gegeven van zieken die genezen worden. Nimmer koos Hij voor de dood als oplossing voor het lijden.

Een aantal voorbeelden van ernstig zieken of mensen die voor gestorven werden gehouden:
-een dienstknecht van een hoofdman over honderd (Luc.7);
-het dochtertje van Jaïrus (Matt.9, Mark.5, Luk.8); 
-de jongeling van Naïn (Luk.7);
-de schoonmoeder van Petrus (Mark.1);
-de zoon van een koninklijke hoveling in Kapernaüm (Joh.4);
-Lazarus (Joh.11).

Ook later werden door Petrus Dorcas (Hand.9) en door Paulus Eutychus (Hand.20) uit de dood opgewekt.

Wanneer de dood de door de Heere Jezus gewenste oplossing voor lijden zou zijn geweest, had Hij deze mensen zeker niet genezen of uit de dood opgewekt, maar juist laten ‘inslapen’. 

Dat de Heere Jezus ook voordat Hij zelf werd gekruisigd zich kon inleven wat lijden betekent voor een mens, blijkt wel uit Zijn verzoek in Gethsemané aan Zijn Vader of de drinkbeker aan Hem voorbij mocht gaan. Maar dit mocht niet en Hij kan daar ook mee instemmen: “Niet Mijn wil, maar de Uwe geschiedde...” Later zal Hij dit ook verduidelijken aan de Emmaüsgangers: “Moest de Christus niet deze dingen lijden en alzo in Zijn heerlijkheid ingaan?”

Al deze voorbeelden geven een duidelijke denkrichting over hoe om te gaan met lijden. En natuurlijk is het afschuwelijk om te zien en mee te maken hoe een mens langzaam verteerd wordt, tot de dood erop volgt. Het is zeker geoorloofd om middelen toe te dienen om dit aardse lijden te verzachten, hoewel die middelen wel vaak het bewustzijn verlagen waardoor pastorale begeleiding bemoeilijkt of verhinderd wordt. Dit is een aangelegen punt! Al moeten we wat dat betreft ook geen overtrokken verwachtingen van die laatste levensfase hebben. De boom wordt aan zijn vruchten gekend, het gaat er om hoe tijdens het leven de geloofsrelatie met de Heere was. Niet voor niets zegt de Prediker (12:1): “En gedenk aan uw Schepper in de dagen uwer jongelingschap, eer dat de kwade dagen komen...” Maar de Bijbel (en de geschiedenis van de moordenaar aan het kruis wijst dit uit) laat zien dat een sterfbed-bekering, al behoort het tot de uitzonderingen, wel degelijk tot de mogelijkheden behoort. Dat is zeker een troost!

Je zegt: Moet je dan niet iemand uit zijn/haar lijden verlossen? Het gebeurt nogal eens dat casuïstiek wordt opgevoerd om daarmee aan te tonen dat er soms misschien maar beter actief een einde aan het leven (lijden) gemaakt moet worden. Maar helaas is die casuïstiek nogal eens hypothetisch om daarmee aan te tonen hoe ‘wreed’ het anti-euthanasie standpunt is. Toch blijkt uit de ervaringen van prolife artsen die palliatieve geneeskunde bedrijven (om één naam te noemen: anesthesioloog/palliatieve pijnbestrijder Paul Lieverse) dat het in feite nooit voorkomt dat een arts moet zeggen: Helaas, ik kan niets meer voor u doen... Met sterke motivatie en creativiteit is er veel mogelijk om lijden te verlichten. En in het uiterste geval kan het bewustzijn verlaagd worden d.m.v. (palliatieve) sedatie. Bij oppervlakkige beschouwing lijkt dat toch een beetje op euthanasie. Maar indien met de juiste intentie uitgevoerd, is dit het niet. Het verschil tussen euthanasie en palliatieve sedatie wordt wel eens het verschil tussen doden en laten sterven genoemd. De techniek mag ook pas aangewend worden als er duidelijk sprake is van een stervensfase...

De uitdrukking “uit het lijden verlossen” is ook nog eens een hele discutabele. Want wie kan met zekerheid zeggen waar de stervende in de volgende fase terecht komt? Het zou zomaar kunnen dat dit een situatie is waarbij het aardse lijden het voordeel had dat dit eindig was... Wie zal dit op zijn geweten willen hebben? Huiveringwekkend!

In Psalm 31, de psalm waaruit de Heere Jezus aan het kruis citeerde “In Uw hand beveel ik mijn geest” dichtte David ook “mijn tijden zijn in uw hand.” Dan past er geen ingrijpen maar juist terughoudendheid rond het sterfbed.

Johan Boeijenga

Dit artikel is beantwoord door

J. Boeijenga

• Geboortedatum:
  26-05-1958
• Kerkelijke gezindte:
  Hersteld Hervormd
• Woon/standplaats:
  Nunspeet
• Status:
  Actief

71 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven