Emotionele terugtrekking

W.E. (Wilbert) Weerd | Geen reacties | 10-04-2020| 12:02

Aan Wilbert Weerd. Wij zijn al plus tien jaar getrouwd (paar kinderen gekregen) en houden veel van elkaar, maar telkens loop ik tegen hetzelfde aan en dat is het volgende. Steeds is er een periode -laten we zeggen een paar dagen of weken- dat het fijn, gezellig en soms intiem aanvoelt. Maar daarna is het net of ik een muur om me heen trek. Dan voelt het allemaal zo ‘dichtbij’ me; m’n innerlijk zeg maar. Dan trek ik me terug en hoeft het voor mij niet. Het komt steeds wel weer goed, maar wat is dat toch?

We hebben zelfs ruim twee jaar geen lichamelijk contact gehad (onder andere door problemen met werk en andere zaken) en dat is nu weer helemaal goed. We hebben het uitgepraat, schuld beleden, waren weer net zo verliefd als vroeger. Dat is nu een week of 4-5 geleden. We dachten dat het niet meer stuk kon en nu ga ik wéér mijzelf ‘weghouden’. Het voelt zo veilig als er niks van me verwacht wordt, denk ik. Mijn man begrijpt niet wat ik bedoel met die ‘verwachting’ en ik kan het ook niet verklaren. Weet u het?

Hi vragenstelster,

Wat een mooie vraag! Niet in het minst  omdat het een vraag is die vast door meerdere lezers herkend wordt.
 
Wat het moeilijk maakt voor je is dat je deze emotionele terugtrek- of afsluitneiging niet kan verklaren. Wat je niet kunt verklaren en begrijpen, kan je daarmee ook moeilijker loslaten of accepteren. Dan blijft het raadselachtig en geeft dat ook het gevoel dat je er geen grip of controle op uit kunt oefenen. Dit terwijl je deze neiging misschien afkeurt of als negatief beoordeelt. Mogelijk omdat je vindt dat het niet ‘hoort’ of omdat je ziet dat het kwetsend of stressvol is voor je echtgenoot. Maar het conflicteert ook met je diepere verlangen en hoop dat het goed blijft gaan en dat je jezelf in vrijheid en ontspanning kunt blijven geven aan je man. 

Je vraagt mij om een verklaring, waarschijnlijk zodat je deze onwillekeurige reactie van jezelf kunt bijsturen of veranderen. Dat is mogelijk meteen de paradox waardoor je vast komt te zitten in jezelf. Het als het ware observeren van een emotionele reactie, terwijl je die verstandelijk niet begrijpt. Er ontstaat een soort kloof tussen je ‘onbewuste’ reactie en je ‘bewuste’ reactie. Het is mogelijk dat je van jezelf verwacht of jezelf verplicht anders te moeten zijn. Je wilt dan deze reactie niet, keurt deze af en legt druk op jezelf om anders te zijn of te doen.
 
Juist deze afkeuring van jezelf en druk die je op jezelf legt, kan de neiging geven weg te willen vluchten voor deze druk. De druk kan namelijk benauwend en onveilig voelen. Het niet kunnen voldoen aan, al dan niet ingebeelde of werkelijke, verwachtingen is stressvol voor ons mensen. Het kunnen voldoen aan verwachtingen geeft ons het gevoel van aanvaarding en veiligheid. Dit gevoel van acceptatie en aanvaarding is een soort innerlijke waarborg om je niet meer druk te hoeven maken om de bedreiging van afwijzing of kritiek van de ander. Maak je je daar wel druk om, dan zal je geneigd zijn meer veiligheid te zoeken in je eigen ‘cocon’, achter je ‘muurtjes’ of in je ‘grot’, zoals mensen dit vaak metaforisch beschrijven in therapiesessies. Het gaat hier dan over emotionele afstand, een emotionele kloof. Dit kan je heel sterk voelen zonder dat het heel concreet te maken is. 

Vanuit de hechtingstheorie zou dit kunnen duiden op een vermijdende hechtingsreactie bij gevoelde onveiligheid. Dus de voorkeur om terug te vallen op jezelf als je je niet veilig voelt (De Engelse term is attachment avoidance strategy. Ik weet niet of hier een Nederlandse term voor is.). Dat echter zal voor jou nog niet voldoende verklaren waarom je dan onveiligheid ervaart. Want daar lijk je relationeel gezien geen reden voor te vinden. Dat kan mogelijk te maken hebben met ervaringen in je verleden. Waarin óf niemand dichtbij kwam, of iemand dichtbij kwam waarna je een innerlijke scheuring hebt ervaren. Waar je moest overleven en jezelf als het ware opsplitsen in je ‘presentatie-zelf’ en je echte ‘innerlijke-zelf’ wat niemand te zien kreeg. Dan zou het bedreigend kunnen zijn voor je, als iemand je diepste kwetsbaarheid ziet. De kwetsbaarheid dat je niet sterk bent, hoewel je wel flink probeert te zijn.

Een andere verklaring is meer gelegen in de balans autonomie versus verbondenheid. Of wat ook omschreven wordt als “gedifferentieerd versus ongedifferentieerd” in de liefdesrelatie. Volgens deze theorieën moet hier een soort balans in zijn. Als je ongedifferentieerd bent ga je teveel op in de ander. Die bepaalt als het ware je bestaansrecht. Anderzijds zal te onafhankelijk zijn ervoor zorgen dat je  eerder je eigen belang zal verkiezen boven het behoud van de relatie. Dit kan voelen als een spanningsveld en een oneindig dilemma. In die behoefte tot afzondering en individualisatie of juist samensmelting, kunnen echtgenoten ook nog eens een verschillen. Sommige mensen willen voortdurend bij elkaar zijn en anderen vinden dat idee alleen al verstikkend. Soms is het nodig dat je jezelf kan en mag afzonderen om jezelf weer te kunnen geven. Soms kan je jezelf pas vinden in de eenzaamheid. In die zin kan afzondering bijdragen aan verbinding. Je hebt volgens mij een vorm van individualisatie nodig om je echt te kunnen verbinden. Pas als je jezelf niet hoeft of moet geven en verbinden kan je uit en in vrijheid kiezen jezelf te geven en over te geven. Dat kan nooit onder druk of omdat het moet. Sterker nog, onze algemene neiging is om onwillekeurig in verzet te gaan als we het gevoel hebben dat we moeten. Deze verklaring zou van jou vragen om jezelf ruimte en tijd te geven, in plaats van druk en afkeuring. Even jezelf te mogen afsluiten. Dan is het wel zo vriendelijk dit te benoemen aan je echtgenoot. In die tijd en ruimte die je dan voor jezelf hebt zal er alsnog een innerlijke reflectie op gang komen. Niet “hoe word ik iemand anders” maar veel meer “wat maakt dat ik reageer, zoals ik reageer.” Dan kan je jezelf juist weer geven op een diepere manier. 

Als je je herkent in deze verklaring heb je eigenlijk dus een hele normale en gezonde reactie en is het probleem vooral dat je hier geen ruimte aan geeft of denkt dat deze reactie ongezond is. Het gaat er dan meer om je afzonderingsbehoefte te integreren in je huwelijk.

Er is nog een derde verklaring te geven. En die ligt in de lijn van faalangst. Het niet waar kunnen maken van de verwachtingen van de ander. Onbewust een voortdurende druk ervaren waar je aan moet voldoen. Die kan er zijn, maar het kan ook zijn dat je denkt dat deze er is. Soms is dat de druk die je jezelf oplegt en denkt dat dit ook is wat anderen van je zullen verwachten. Soms is het wat je hebt meegekregen van je ouders of moeder. Eigenlijk leef je dan steeds in spanning en inspanning. Je moet van alles, voelt een plicht en moet steeds je beste beentje voor zetten. Terwijl je daar moe van wordt. Als je dan leeg en op bent, zal je jezelf terug willen trekken, zoals een hond zijn wonden likt. Verwonde dieren trekken zich terug om te genezen. Zo kan dit proces ook zijn. Eigenlijk kan je dan dus onvoldoende jezelf zijn en durf je de ruimte niet te vragen Je wilt zonder inspanning zijn. Je wil dat het oké is, ook als je moe bent en niets meer te geven hebt. Je wilt dan verbinding aan kunnen gaan, zoals je op dat moment bent. Dus niet alleen de verbinding aangaan als je bent zoals je graag wilt zijn. Dat zou het gevoel van onveiligheid bij verwachtingen, waar je niet aan kunt voldoen, verklaren. Maar ook het gevoel van veiligheid die je voelt als er niets verwacht wordt. 

Waarom voelt dat veilig? Zonder verwachtingen kan je ook nooit iemand teleurstellen. De angst of verwachting die je hebt om teleur te stellen kan een intens gevoel van onveiligheid geven. Als je dit herkent, vraagt dit om het kwetsbaar delen hiervan. Jezelf echt te laten zien en kennen met die zorgen en angst. Het is belangrijk dat je man dit niet ziet als een probleem wat hij probeert op te lossen of te veranderen. Dat hij je niet probeert te overtuigen dat je het anders moet zien, maar dat hij begripvol reageert en met je meeleeft hoe dit voor je is. 

Mogelijk is het zelfs ook nog een combinatie van bovenstaande verklaringen om het extra complex te maken. Hoe het ook zij, je valkuil is vooral dat jij jezelf meer druk en verwachtingen oplegt. Daarmee aanvaard je jezelf en je eigen reactie niet, waardoor er ook geen ruimte komt om jezelf te begrijpen en te kunnen veranderen. 

Acceptatie gaat altijd vooraf aan verandering. Misschien vraag je je dan af: “Wat zal mijn man daarvan vinden?” Dat laat mogelijk ook zien waar de crux voor je zit. Dat je wilt voldoen aan zijn verwachtingen, in plaats van jezelf te geven zoals je bent en ook bedoeld bent. 

Het werkt niet om dit te willen forceren, het is nu eenmaal wat het is. Als jij jezelf schuldig gaat voelen en/of hard gaat werken om hier zo snel mogelijk uit te komen en/of hier tegen gaat strijden, kost dat heel veel energie en levert het uiteindelijk niet eens meer resultaat op, juist minder. En daarnaast is de frustratie en teleurstelling alleen maar groter. Als je de ruimte, vrijheid en tijd van jezelf en van je man krijgt en voelt, zal je kunnen groeien in veiligheid, vertrouwen en verbinding. Tegen deze behoefte vechten maakt de behoefte juist groter.  Al lijkt dat tegenstrijdig, door die ruimte te krijgen zal je behoefte aan terugtrekken mogelijk afnemen, de periodes van terugtrekken korter duren en langer wegblijven. 

Wel belangrijk om dat dan zoveel mogelijk aan te geven en te bespreken, zodat je man weet wat er speelt. 

Ik hoop dat dit weer wat richting biedt om verder over te peinzen en puzzelen!

Succes en groet,
Wilbert Weerd

Dit artikel is beantwoord door

W.E. (Wilbert) Weerd

• Geboortedatum:
  01-10-1985
• Kerkelijke gezindte:
  Evangelische Gemeente
• Woon/standplaats:
  Veenendaal
• Status:
  Actief

72 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven