Jezelf meenemen mét je verleden in nieuwe relatie

J. (Jantine) Stam-van de Beek | Geen reacties | 17-01-2020| 15:11

Een vriendin van mij heeft een tijd geleden haar man verloren. Nu heeft ze een lieve man gevonden, met wie ze een serieuze relatie heeft. Ze houden echt van elkaar en hopen in de toekomst met elkaar te trouwen. Mijn man en ik praten regelmatig met haar en haar nieuwe vriend. Ze vertelde ons dat haar overleden man last had van een pornoverslaving en mogelijk ook van een seksverslaving. Ze heeft het vermoeden dat hij weleens met vrouwen een afspraak maakte voor casual seks. Ondanks dat hij zijn verslaving probeerde te verhullen, is ze er wel achtergekomen.

Voordat hij met haar trouwde, heeft hij zich laten dopen. Hij vertelde tijdens de doopdienst dat hij bevrijd was van die verslaving. Tijdens hun huwelijk bleek dat die verslaving toch niet over was, maar hij wilde geen hulp aanvaarden. Als ze hem vroeg of er iets was, want ze wist of vermoedde iets, zei hij dat er niets was.

Momenteel is ze nog wel bezig het verlies van haar man te verwerken, waarbij ook die pornoverslaving om de hoek komt kijken. Tijdens de begrafenis was de sfeer zoiets van: van de doden niets dan goeds, maar ondertussen beseft ze dat er ook behoorlijke schaduwkanten aan hun huwelijk zaten. Ze kan erg goed praten met haar nieuwe vriend; hij kan erg goed luisteren en is geduldig en begripvol. Hij heeft in het verleden weleens porno gekeken, maar het was niets voor hem, zei hij. Mijn man is bevriend met hem en ze hebben er samen over gepraat. Ik geloof zelf dat dit probleem niet bij hem speelt.

Mijn vraag is hoe ik haar het beste kan helpen, ook gezien hun wens om in de toekomst met elkaar te trouwen. Hoe kan ik haar helpen om niet alleen het verlies maar ook de pijn en het verdriet om die schaduwkanten van haar eerste huwelijk te verwerken? En om bevrijd een nieuw huwelijk aan te kunnen gaan, om dit verleden achter zich te kunnen laten.

Groet, een bezorgde vriendin.

Aan een bezorgde vriendin,

Zo te lezen is er veel gebeurd in het leven van de vriendin waar je over schrijft. Kostbaar dat dit jou raakt en ze bij je terecht kan! Om te verwerken wat er is gebeurd heb je dat nodig: iemand die om je geeft, de triggers (flashbacks) serieus neemt en naar je omziet. 

Je noemt jezelf bezorgd. Ik begrijp dat jouw zorgen vooral met haar verwerken van het verleden te maken hebben. Wat me daarbij opvalt, is dat je lijkt te denken dat alles verwerkt kan en moet worden. Je schrijft dat je wel zou willen dat ze het verleden achter zich kan laten. Anders zou de schaduw van het verleden de situatie nu mogelijk teveel overschaduwen of mogelijk heeft haar nieuwe vriend op een gegeven moment geen zin meer in deze complexiteit. Hierbij lijk je te denken dat het mogelijk is met een schone lei te beginnen. Dit lijkt me echter onmogelijk en onwenselijk. Jezelf meenemen mét je verleden is de kunst in het aangaan van nieuwe relaties.

Op die manier is het mogelijk dat ze minder last krijgt van het verleden. Hoe dat werkt lijkt paradoxaal. Juist door te aanvaarden dat haar vorige huwelijk haar beschadigd heeft en ze een complex verlies heeft meegemaakt, kan ze bevrijding gaan ervaren. Niet door het te willen wegpoetsen, onderdrukken, veranderen of oplossen. Dit aanvaarden is eenvoudig: het ontstaat vanzelf als je de pijn kunt delen en je dan niet afgewezen voelt. Als je zó mag meedoen, geeft dat direct een stuk genezing. Ann Voskamp gebruikt hierbij het beeld van het Heilig Avondmaal. Het brood, als teken van het lichaam van de Heere Jezus, werd gebroken en gedeeld. Hij werd gebroken zodat wij onze gebrokenheid niet zelf hoeven veranderen of oppoetsen. Het ontvangen van de genade die daarin doorklinkt geeft ons genezing. 

Tegelijkertijd is juist het aanvaarden van de schade vaak héél moeilijk. Dat heeft er niet alleen mee te maken dat het pijn doet, het heeft ook te maken met de gevolgen van wat ze heeft meegemaakt als partner. 

Om je te helpen haar tot steun te kunnen zijn, heb ik de gevolgen die een porno- of seksverslaving voor de partner kan hebben voor je op een rijtje gezet. Wanneer jij hier meer zicht op hebt, kun je haar mogelijk helpen om hetgeen ze van binnen ervaart woorden te kunnen geven (als ze daaraan toe is). Dat is nodig om te kunnen verwerken zoals het wél mogelijk is. Verwerken is dan het verleden integreren en er betekenis aan leren geven; het mee laten doen in plaats van op afstand willen krijgen. Herkennen en erkennen wat het verleden met je gedaan heeft, helpt namelijk om sterker in je schoenen te staan. Je aanvaardt jezelf dan immers helemaal, ook in je gebrokenheid. 

Lichamelijk kunnen we verwond raken. Ook emotioneel gezien kunnen we verwond raken. In de psychologie noemen we dat 'getraumatiseerd'. Dit kan nogal heftig klinken, maar ieder mens kent grotere en kleinere trauma's. Trauma is Grieks voor wond. Het heeft met twee zaken te maken: door schok en door verwonding (beschadiging van buiten). De psyche van een mens (je innerlijk) kan beschadigd raken. En die wond heeft aandacht en verzorging nodig om te genezen. Een psychotrauma is het psychische letsel dat wordt opgelopen na een afschuwelijke gebeurtenis of periode. De gebeurtenis wordt altijd gekenmerkt door: 
-Onveiligheid; het is bedreigend en soms ook (gevoelsmatig) levensbedreigend;
-Onmacht en hulpeloosheid (de ander heeft de macht);
-Ongelijkwaardigheid.

Een trauma overkomt je dus terwijl je het niet verwacht had en zorgt ervoor dat je emotioneel verwond raakt. Die verwonding sla je (ongemerkt) op in je lichaam. Het kan een eenmalige gebeurtenis zijn of een periode waarin bepaalde gebeurtenissen zich herhalen. 

Bij partners van seks- of pornoverslaafden zien we vaak kenmerken van het zgn. betrayal-trauma. Gevolgen van zo'n trauma zijn:

-Je verliest het geloof dat er een plek is waar je kunt en mag zijn wie je echt bent. Je eigen huis en man bleken niet zo betrouwbaar als het leek. Hoe weet je immers dat er zich geen dingen afspelen die tegen je normen en waarden ingaan en waar je geen weet van hebt? Je leert: deze wereld is niet veilig; de werkelijkheid van dit leven past niet bij mijn binnenste, mijn emoties. Als gevolg daarvan ga je je best doen om zo te zijn zoals je denkt dat je moet zijn. Dat maakt je alert, op je hoede. Je overgeven of ontspannen kan daardoor moeilijk worden; 

-Je gaat anders aankijken tegen je man en vaak ook tegen mannen in het algemeen. Hij bleek immers niet te zijn zoals hij zich voordeed. Je gaat twijfelen aan je eigen intuïtie: hoe kan het dat ik dit niet gezien heb? Dat veroorzaakt een basisgevoel van wantrouwen. Dit maakt iemand vertrouwen en dichtbij laten komen een stuk complexer. Niet zelden voelen partners zich vanbinnen noodgedwongen te besluiten: ik ga me nooit meer kwetsbaar aan iemand hechten, dat bracht immers ellende; 

-Je kunt (heftige details uit) je verhaal moeilijk delen, omdat er vaak sprake is van schaamte en/of het gevoel dat je het geheim moet houden. Of je denkt dat het beeld dat mensen van je hebben gaat veranderen of ze een oordeel over je zullen hebben. Soms kun je wel iets kwijt, maar in verhouding tot de dagelijkse impact die de seksverslaving direct of indirect heeft, is dat weinig. Dit zorgt ervoor dat je veelal op jezelf aangewezen bent;

-De beleving van je eigenwaarde en aantrekkingskracht verandert. Dit raakt je lichaamsbeleving. De pijn, van nooit kunnen voldoen aan de pornosterren of minnares, het gevoel voor je aandacht en liefde te moeten concurreren met die buurvrouw, die collega's of zelfs je eigen zus maakt je onzeker. Het roept weerstand op –“ik wil helemaal niet hoeven zijn als iemand anders”- en toch raakt het onzekerheid, zeker als je zelfbeeld al niet al te best is – “ben ik toch weer niet goed genoeg.” Dit kan leiden tot het afsluiten van jezelf tot er een uitbarsting van boosheid en wanhoop komt door alle opgekropte spanningen;

-Omdat je hebt geleerd dat je anders moet zijn dan je bent, durf je zelf niet zo goed te zijn wie je bent. Als het spannend wordt, vraag je je af of jij jouw ruimte wel in mag nemen. Grenzen herkennen en aangeven is daardoor ingewikkeld;

-Je wordt voortdurend getriggerd. En als je getriggerd wordt, kun je niet meer goed nadenken. Je ervaart dan de pijn van het verleden in het heden, met alle emoties die daarbij horen. Dit is allesoverheersend;

-Alles bij elkaar roept dit vaak als eerste reactie op dat je controle terug wilt vinden. Controle over je leven. Waarom? Omdat je bang bent geworden. Controle willen houden of krijgen lijkt bij de realiteit van flashbacks, onmacht, pijn en chaos vandaan te leiden. De werkelijkheid is dat controle willen houden juist weer extra angst opwerpt. 

Wat je nodig hebt, is leren wat je angst en verdriet wél nodig heeft, namelijk verbinding. Dat lijkt paradoxaal. Door angsten en pijn diep weg te stoppen, lijkt het er misschien op dat je er geen last van zult krijgen. Maar het knagende gevoel van binnen blijft. Je krijgt pas minder last van deze kwetsbare emoties als je ze mag voelen van jezelf en van de mensen die belangrijk voor je zijn. Weer regie gaan nemen door op een veilige plek de controle los te durven laten. De Heere Jezus weet dat we zo’n veilige plek nodig hebben. Ik vind Zijn uitspraak daarbij zo helpend: “Kom tot Mij (...) en leer van Mij, want Ik ben zachtmoedig en nederig van hart.” 

NB: Het laatste punt (het terug willen krijgen van de controle) roept de vraag bij me op wat ze van haar nieuwe relatie verwacht. Wanneer je verliefd bent, kan het lijken alsof de relatie de oplossing is voor je problemen. Vooral als je het gevoel hebt dat de ander je redt uit de nood. Dat is risicovol, omdat het niet houdbaar is en je je dan na een tijdje opnieuw bedrogen kunt gaan voelen. Wanneer dit meespeelt, lijkt het me belangrijk om de keuze voor een evt. huwelijk niet onder druk te nemen, ook niet onder druk van haarzelf (“dan gaat het vast beter”).

Ik lees in je vraag dat je hebt gecheckt of de nieuwe vriend van deze vriendin ook een pornoverslaving heeft en dat heeft hij niet. Dit geeft mij de indruk dat je vriendin volgens jou geholpen moet worden om “de manier waarop haar nieuwe vriend met seks omgaat” en “de manier waarop haar overleden man dat deed” los van elkaar te kunnen zien. Maar de vraag is: Waarom zou dat hoeven? Voor wie of wat? Wat als dat niet of nog niet kan? Wat als het verleden soms wel opspeelt? Het lijkt mij zeer waarschijnlijk dat de pijn van de gijzeling van het dubbelleven de kop op zal blijven steken. De complexe rouw, als je iemand verliest die tegelijkertijd twee levens had. Hierbij spelen allerlei complexe vragen. Ook wat betreft je geloof; want wanneer is de doop en de belijdenis echt en waar? 

Samengevat staat mijn antwoord op jouw vraag in de eerste alinea. Om te kunnen verwerken is verbinding nodig met de schade, dus níet de druk van moeten veranderen. Daarom is het enorm waardevol als jij haar kunt laten merken: je mag bij mij/ons helemaal zijn wie je bent, mét de gebrokenheid en het wantrouwen, met alle vragen. We kunnen het daarover hebben zonder dat die moeite en complexiteit opgelost of weggepoetst moet worden. Je hoeft het niet onder controle te hebben of er vanaf te zijn. Het mag meedoen, telkens weer als het geraakt wordt. Het geeft rust wanneer dat mag. Het nodigt haar namelijk uit om zichzelf met alle aspecten te verbinden aan de ander. De praktijk leert dat hierdoor vertrouwen groeit, vertrouwen dat nodig is om in de nood de verbinding met de Heere God te zoeken. Hij is nabij de gebrokene van hart. 

En soms zal het willen steunen op deze manier betekenen dat je geduld nodig hebt, omdat ze sterker wil zijn dan ze is. Ik kan me voorstellen dat dit ook een stukje lijden voor jou met zich mee brengt. Omdat je van dichtbij betrokken bent bij een geheim dat weinig anderen zien en weten en mede deelgenoot bent van een eenzame strijd hierin. Dat doet ook iets met je als vriendin, om daarbij aan de zijlijn te staan. Zoals in het gezegde: gedeelde smart is halve smart. Je deelt dan in die smart, wat tegelijkertijd een verbondenheid kan geven die diepe blijdschap en betekenis geeft. Als jullie bij elkaar telkens veiligheid ervaren, het gevoel dat alles mag meedoen van wie je bent; dat helpt om je weer vrij te kunnen gaan voelen. 

Jantine Stam-van de Beek

Dit artikel is beantwoord door

J. (Jantine) Stam-van de Beek

• Geboortedatum:
  07-12-1987
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Barneveld
• Status:
  Actief

33 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven