Geen gebod om een rustdag te houden

Ds. T.A. Bakker | Geen reacties | 04-11-2019| 14:00

Pas hoorde ik een dominee zeggen dat alleen de Joden de sabbat moeten houden. Voor de christenen uit de heidenen is er volgens hem geen gebod om een rustdag te houden. Hij zei dat in het Nieuwe Testament negen van de tien geboden herhaald worden, maar het sabbatgebod niet. Ook op het apostelconvent werd geen gebod uitgevaardigd om de rustdag te houden.

Ook onderbouwde hij zijn standpunt met deze teksten: Kolossenzen 2:16: “Laat dus niemand u veroordelen inzake eten of drinken, of op het punt van een feestdag, een nieuwe maan of de sabbatten”; Romeinen 14:5: “De een acht de ene dag boven de andere dag, maar de ander acht al de dagen gelijk. Laat ieder in zijn eigen geest ten volle overtuigd zijn Wie de dag in ere houdt, houdt hem in ere voor de Heere, en wie de dag niet in ere houdt, houdt hem niet in ere voor de Heere.”

Waarom houden wij toch de rustdag en wat is de bedoeling van de genoemde teksten? Kun je uit het Nieuwe Testament afleiden dat wij een rustdag moeten houden?

Beste vragensteller,

Als er taken zijn op mijn to-do-lijst die blijven liggen, zit daar vaak wat achter. Jouw vraag wachtte op een antwoord. En ik vermoed dat het niet zozeer drukte was die ervoor zorgde dat ik de pen niet ter hand nam. Het laat eerder zien dat ik je vraag best lastig vind... Waarom? Mijn voormalige docent dr. R. van Kooten had in zijn boek over het derde en vierde gebod (“Heiligt Mijn Naam en Mijn dag”, verschenen in 1998) bijna 250 pagina’s nodig om jouw vraag te beantwoorden. Hoe zou ik dat in een paar alinea’s doen? Toch wil ik een poging wagen, want je stelt een buitengewoon belangrijke vraag.

Je bent goed ingelicht: het sabbatsgebod wordt in het Nieuwe Testament niet met zoveel woorden herhaald. Waarom houden wij dan toch een rustdag?

Ten eerste. Je kunt zeggen: in het Nieuwe Testament wordt het vierde gebod niet herhaald, dus moeten we ons er niet meer aan houden. Maar evengoed kun je zeggen: in het Nieuwe Testament staat nergens dat het vierde gebod is opgeheven, dus moeten we ons eraan blijven houden... Bovendien: het feit dat de andere negen geboden wél in het Nieuwe Testament worden herhaald, kan ons aan het denken zetten. Is dat geen aanwijzing voor een serieus nemen van ook het vierde gebod? Zou God negen geboden geven die niet slechts voor Israël, maar voor iedereen van belang zijn, terwijl dat ene gebod enkel voor Israël is bestemd? Maar deze aanwijzing moet natuurlijk wel door Bijbelse argumenten worden ondersteund. Ik noem eerst een aantal waarnemingen:

-God heiligt de zevende scheppingsdag (Gen. 2:2-3). Dat wordt in het vierde gebod zoals weergegeven in Exodus 20:8-11 ook genoemd als argument voor het verbondsvolk om de zevende dag van de week apart te zetten van de andere dagen. Het vierde gebod grijpt dus terug op de schepping.

-Het vierde gebod zoals weergegeven in Deuteronomium 5 verwijst naar de verlossing. Daar wordt als reden voor het houden van een sabbatdag namelijk aangevoerd dat Israël uit Egypte is bevrijd (Deut. 5:15). Terwijl het volk in Egypte in slavernij leefde, mag het nu de vrijheid beleven tijdens de sabbat.

-Op grond van deze dubbele theologische basis is in de tijd van het Oude Testament de sabbat -min of meer- gehouden. Daarbij ging het om rust én om het wijden van de dag aan de dienst van de Heere. Er ontstonden synagogen die gebruikt werden om op de sabbat samen te komen en de HEERE te loven.

-Van hieruit is het begrijpelijk dat Jezus Zelf ook de sabbat hield. Deed Hij dat wel, vraag je je misschien af? Jazeker. Al was er een aantal keer juist op het punt van de sabbat sprake van een confrontatie met de farizeeërs, dat had niet te maken met de ontbinding van het vierde gebod. In Lukas 4:16 lezen we namelijk dat Hij gewoon was om op de sabbatdag naar de synagoge te gaan. Let er ook eens op dat Jezus’ discipelen na Zijn dood “op de sabbat rustten naar het gebod” (Luk. 23:56). Van Wie hadden ze dat geleerd anders dan van hun Meester? Hij weigerde echter de sabbat zo in te vullen als de Joodse traditie deed: veel regels, weinig liefde.

Goed, ik hoop dat je dit kunt volgen. Je zult denken dat je vraag nog niet beantwoord is en je hebt deels gelijk. Maar deze gegevens hebben we nodig voor onze volgende denkstappen. 

Natuurlijk is het feit dat Jezus de sabbat hield nog geen argument voor ons om het te doen. Jezus was bijvoorbeeld besneden, maar dat had met Zijn Jood-zijn te maken. Geldt dat misschien ook voor de sabbat? Is het iets voor Joden?

Dat brengt me bij de teksten die je aanhaalt: Kol. 2:16 en Rom. 14:5. Uit Kol. 2:16 blijkt dat er meningsverschillen waren onder andere op het punt van de sabbat: in hoeverre moet iedereen (ook christenen uit de heidenen) zich daaraan houden? In Rom. 14:5 wordt de sabbat niet met zoveel woorden genoemd. Het kan zijn dat het hier alleen over Joodse feesten en vastendagen gaat, maar vanuit Kol. 2:16 is het niet vreemd om deze tekst ook te betrekken op de sabbat. Wat zeggen deze teksten dus? Niet dat de sabbat afgeschaft moet worden, wel dat de sabbat in de vorm waarin die bekend was niet langer een verplichting is. En daarmee heb ik je toegegeven dat er een voorlopig aspect zit in het vierde gebod: de viering van de sabbat op zaterdag én sommige concrete ge- en verboden die betrekking hebben op de sabbat. 

Dat blijkt ook uit de kerkgeschiedenis. Het is bekend dat de christenen uit de heidenen pas eeuwen na Christus ook echt een vrije werkdag kenden. Zij hielden dus welzeker samenkomsten, maar hielden niet de ‘rustige’ sabbat zoals het volk van Israël in de oude bedeling. Met name de slaven konden dat niet eens doen: ze moesten werken! Ze hoefden daarover geen gewetensbezwaren te hebben, want Paulus had hen duidelijk gemaakt dat er een voorlopig aspect zit in het vierde gebod.

Heeft die dominee die jij hoorde spreken dan toch gelijk? Volgens mij niet. Er is namelijk ook een blijvend aspect in het vierde gebod. En dat heeft te maken met die waarnemingen van hierboven. God Zelf heiligde de zevende scheppingsdag! Daarom hield Zijn volk de sabbat. Zou dat in de nieuwe bedeling over en uit zijn? Zou de kerk na Christus’ komst die heerlijke dag niet mogen beleven? God wil die rust ook bieden aan Zijn kinderen uit de heidenvolken.

Maar waarom hebben zij zich niet gehouden aan de zevende dag als rustdag en zijn ze overgegaan op de eerste dag? Dat komt doordat de sabbat verbonden is met de uittocht uit Egypte, maar wij zien eerst en vooral terug op de opstanding van Christus. We vinden in het Nieuwe Testament dan ook een paar aanwijzingen voor een grote waardering van de eerste dag van de week. Op welke dag verschijnt Christus aan Zijn discipelen? Op de eerste dag van de week (Joh. 20:19, 26)! In Openbaring 1:10 lezen we dat Christus Zich op de “dag des Heeren” aan Johannes openbaarde. Daarmee wordt kennelijk de opstandingsdag van Christus bedoeld. Het is niet onmogelijk dat 1 Kor. 16:2, waar Paulus het heeft over het inzamelen van de gaven “op elken eersten dag der week”, impliceert dat de gemeente op elke zondag samenkwam. Wat overigens niet betekent dat ze een rustdag hielden. Maar van zoveel waarde is de dag dat hun Heiland de dood overwon dat de christenen de eerste dag van de week zijn gaan vieren. En pas na eeuwen konden ze op deze dag ook rusten. Gelukkig dat God het zo heeft geleid dat we op zondag niet ’s morgens in de vroegte een kerkdienst moeten beleggen om vervolgens aan het werk te gaan, maar dat we een hele vrije dag hebben!

Ik rond af. Waarom wij een rustdag houden? Omdat God ons, net als Zijn volk Israël, één dag in de week gunt om op adem te komen én omdat God ons één dag geeft om in het bijzonder aan Hem te wijden. Kun je uit het Nieuwe Testament afleiden dat wij een rustdag moeten houden? Uit het Nieuwe Testament kunnen we afleiden:

-Dat we de sabbat niet in de oudtestamentische vorm daarvan hoeven te houden;

-Dat de eerste dag van de week, de dag van Christus’ opstanding, een belangrijke dag is.

Ik zou dus niet zeggen dat je slechts op grond van het Nieuwe Testament kunt beweren dat we een rustdag moeten houden. We doen dat op grond van de hele Schrift, net als we kinderen dopen op grond van de hele Schrift. Maar dat is weer een heel ander onderwerp...

Wil je trouwens meer lezen over dit thema, dan kun je terecht in het boek dat ik al noemde: “Heiligt Mijn Naam en Mijn dag” door ds. R. van Kooten. Misschien is het nog ergens tweedehands te krijgen.

Hartelijke groet,
Ds. T. A. Bakker

Dit artikel is beantwoord door

Ds. T.A. Bakker

• Geboortedatum:
  07-02-1995
• Kerkelijke gezindte:
  Hersteld Hervormd
• Woon/standplaats:
  Giessendam-Neder-Hardinxveld en Sliedrecht
• Status:
  Actief

34 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven