Het plantje Alsem

prof. dr. M.J. Paul | Geen reacties | 20-10-2017| 16:36

Geachte ds. Paul. De bitterheid die in de Bijbelgeschriften wordt gesymboliseerd door de naam van het bijzonder geneeskrachtig plantje Alsem, ook wel bijvoet genaamd, geeft mij te denken. Het Bittere Kruid van Marga Minco weerspiegelt de bitterheid en ontzetting van de holocaust. Bitter in de mond maakt blijkbaar ook het hart gezond. De bitterheid die in de Bijbelgeschriften wordt genoteerd als Alsem is van een geheel andere orde. In de oude Hebreeuwse tijden stond de mediterrane Alsem zowel bitter als zeer geneeskrachtig bekend. Waarom wordt de voorkeur gegeven aan de bitterheid? De absint variant uit recente tijden was onderhevig aan recente wettelijke verboden. Maakt de Bijbelse bitterheid de geest gezond om in geloof tot God te komen?

Beste vraagsteller,

Het Hebreeuwse woord “la‘anah” komt acht keer voor in het Oude Testament en wordt gewoonlijk opgevat als een verwijzing naar de plant alsem (Artemisia herba-alba Asso). Het betreft Deuteronomium 29:18, Spreuken 5:4; Jeremia 9:15; 23:15; Klaagliederen 3:15,19; Amos 5:7 en 6:12. In het Nieuwe Testament staat er een verwijzing naar een ster Alsem, met daarbij de aankondiging dat veel wateren tot alsem worden en dat mensen sterven. 

De teksten in het Oude Testament noemen in dezelfde zinnen ook “gal” of “vergif” en beschrijven de vrucht uitsluitend negatief, in relatie tot bitterheid. Op grond daarvan vraag ik mij af of in de oude Hebreeuwse tijden de mediterrane alsem ook als zeer geneeskrachtig bekend stond. Ik heb daarvoor geen aanwijzingen gevonden. Het is waar dat bij de oude Grieken een medicinale werking bekend was, maar was dat ook in Israël het geval? De olie die uit de plant gewonnen wordt is giftig en kan heftige krampen veroorzaken.

Het is mogelijk dat een plant of boom diverse associaties oproept, maar voor de uitleg is van belang welke betekenis de schrijver gekozen heeft. Aangezien de betekenis van alsem in de Bijbel louter negatief is, lijkt het mij onjuist de elders aanwezige positieve beeldspraak hiermee te verbinden, zoals in de vraag gebeurt.

Wie meer informatie wil hebben over flora en fauna in Israël kan goed terecht op de Nederlandstalige website bijbelaantekeningen.nl. Voor de alsem, zie http://www.bijbelaantekeningen.nl/files/subject?1473

Prof. dr. M. J. Paul

Dit artikel is beantwoord door

prof. dr. M.J. Paul

• Geboortedatum:
  13-03-1955
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Oegstgeest
• Status:
  Actief

271 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven