Forse verschuivingen in kerkverbanden

Ds. K. van den Geest | 7 reacties | 28-09-2016| 16:22

Op mijn werk en in mijn omgeving heb ik (HHK, man) vrij veel omgang met mensen uit GKV en NGK. Er is sprake van veel (geestelijke) herkenning. Maar het valt me op dat de laatste jaren zo makkelijk aan sportwedstrijden en evenementen op zondag meegedaan wordt. Als ik dit voorzichtig ter sprake breng worden er allerlei excuses aangedragen, maar in de praktijk worden er regelmatig kerkdiensten verzuimd. Dit doet me oprecht pijn. Enkele jaren geleden was dit ook bij hun een taboe. Wacht dit ook de reformatorische kerken? Ben ik inderdaad zo wettisch of is er forse verschuiving qua inzicht binnen deze kerken qua zondagsbesteding? Graag antwoord door iemand uit GKV of NGK.

Een mooie vraag, waar ik heel veel over zou kunnen zeggen. Ik probeer het overzichtelijk te houden.

1. Alle kerken en christenen zijn altijd mensen van en in hun tijd. Het is een illusie te denken dat er kerken bestaan die de invloed van de ‘tijd’ buiten de deur kunnen houden. De ‘reformatorische’ kerken zijn niet minder door (een) cultuur beïnvloed dan de GKv. De reformatorische kerken misschien meer door de cultuur van de 18e en 19e eeuw dan door die van de 20e en 21e eeuw. Toch, en dat is meteen een antwoord op de vraag of ook de reformatorische kerken een verschuiving wacht, zullen ook deze kerken niet ontkomen aan deze invloed, die zich vooral uit in doorgaande individualisering.

2. De GKv staan in de lijn van het neocalvinisme, dat via Kuyper en Bavinck teruggaat op de traditie vanuit de Reformatie en van o.a. Calvijn. Reeds Calvijn, maar in zijn voetsporen ook later Kuyper en Bavinck, stonden sterk open voor de toenmalige cultuur. Calvijn heeft ontegenzeggelijk een groot stempel gehad op de ontwikkeling van de gereformeerde traditie. Calvijn was sterk gevormd door de cultuur van Renaissance en humanisme, waarin ook reeds een duidelijk individualiserende tendens zichtbaar is. Deze openheid voor de tijd en cultuur werkt tot op de dag van vandaag door. De GKv (voortkomend uit de Gereformeerde Kerken in Nederland die in deze lijn stonden en staan) kent dus zeker een spiritualiteit die gekenmerkt wordt door openheid voor de tijd en cultuur waarin wij leven.

3. De vraag is, hoe je dat beoordeelt. Het is een simplificatie als je stelt dat alles wat vanuit de ‘tijd’, cultuur of samenleving, dus ‘van buiten’ naar ons toe komt, ‘het kwaad’ is. Dat klinkt stoer, maar je steekt dan de kop in het zand. Je veronderstelt dat je daarmee helder kunt vaststellen wat goed en fout is. Het is ook hoogmoedig, alsof je daarmee je eigen kerk en geloof zuiver houdt ten opzichte van de invloeden vanuit de wereld. Het is beter deze te onderkennen en te leren onderscheiden tussen wat er voor goeds is in deze wereld dankzij de doorwerking van Gods zorg en genade, en wat er inderdaad ook is aan slechts en waarvoor we elkaar moeten waarschuwen.

4. Nu kom ik bij dat punt over kerkverzuim en zondagsbesteding. De individualisering waaraan we allen onderhevig zijn en die vroeg of laat ons allemaal raakt, maakt dat de tijd voorbij is dat alle christenen of alle kerkleden hetzelfde geloofden of op dezelfde manier hun leven inrichtten. Als je dit alleen maar als ‘geestelijk verval’ kunt duiden, doe je mensen absoluut geen recht. Velen van hen leven heel serieus als christen en willen oprecht vanuit geloof (verbondenheid met Christus) leven.

5. Zeker, vanuit die genoemde openheid voor deze tijd en wereld lopen we ook gevaar. Er is in de kerken zeker ook sprake van verwereldlijking en oppervlakkigheid. Ik zal en kan niet ontkennen dat dit in de GKv zeker ook het geval is. De vroegere saamhorigheid is er niet meer, er is veel onverbondenheid waardoor de diepere eenheid in de Heer afbrokkelt. Zaken waarover terecht zorg bestaat en waarvan we ons moeten bekeren. Toch blijft onderscheiden ook hier van groot belang. We zouden velen niet helpen als we hun keuzes en manier van leven alleen maar in afkeurende en veroordelende zin kunnen benaderen. We proberen elkaar aan te spreken op onze verbondenheid in Christus. Wil je Hem waarlijk volgen? Wat betekent dat dan voor de keuzes die je maakt? Mogen we elkaar daar nog op aanspreken, uiteraard in liefde en met fijngevoeligheid? Dat zijn serieuze vragen voor de GKv (zoals overigens voor alle kerken en christenen).

6. Als het waar is, dat men ‘zo makkelijk’ aan sportevenementen op zondag meedoet, dat het dus helemaal geen issue meer is, dan zeg ook ik: nou, daar wil ik met diegenen graag over in gesprek komen. Zo vanzelfsprekend is het voor mij beslist niet. Ik kan niet zeggen dat ik altijd met alle keuzes gelukkig ben. Tegelijk mag ik niet te gemakkelijk oordelen over wat motieven zijn en al helemaal niet wat in het hart van mensen leeft veroordelen, slechts op basis van uiterlijk gedrag dat ik zie. Die fout is (en wordt?) te veel gemaakt, en daarmee hebben we mensen van de kerk doen vervreemden.

7. Wel moeten we ons realiseren dat de vrije zondag een overblijfsel is van het christendom (waarmee ik bedoel de cultuurfase waarin de kerk de samenleving domineerde). Die tijd is voorbij. We leven nu in een tijd zoals de eerste christenen: zij kenden ook geen vrije zondag. Als zij op de ‘Dag van de Heer’ (zoals ze die noemden) bijeenkwamen (zie Handelingen), moet je bedenken dat ze waarschijnlijk op die dag ook gewoon naar hun werk moesten. De vrije zondag (en wat wij verstaan onder ‘zondagsrust’!) is een traditie ontstaan door het christendom. Ja, de Israëlieten kenden de sabbat. Maar het is onjuist om de zondag zonder enige ‘omtaling’ zo maar door te trekken naar de zondag als rustdag. Dat de Heidelbergse Catechismus in zondag 38 spreekt van rustdag, is omdat men in de tijd dat de Catechismus geschreven werd sabbat en zondag zonder slag of stoot identificeerde, uiteraard onder invloed van die cultuurfase van het christendom. Met andere woorden: zondagsrust werd als Bijbels gebod geïnterpreteerd onder invloed van het christendom! Dat is prima en we hebben daar lang mee en naar kunnen leven, maar in onze tijd is dat zeker geen vanzelfsprekende aanname meer. We moeten ons dus wel bewust zijn van die identificatie!

8. Daarom is het een uitdaging om met uw collega’s, leden van de GKv, niet slechts over hun gedrag en leefwijze, maar vooral ook over hun geloof en verbondenheid met God in Christus te spreken. Dat kan uiteraard aan de hand van wat je ziet (hun deelname aan sportevenementen op zondag), maar het zou oppervlakkig zijn als het daar bij blijft. De diepere vraag waar het in ons aller leven om gaat, is of we onze keuzes maken om God te verheerlijken en zijn naam groot te maken. Wij leven tot Zijn eer, niet voor onszelf en onze eigen belangen en plezier. Daarover zou het gesprek moeten gaan, dan kom je van daaruit ook vanzelf bij de vraag: en wat betekent dat geloof nou voor hoe je je leven inricht, op zondag en alle dagen van ons leven (HC zondag 38, het ‘ten tweede’!).

9. En dan, ten slotte: niets in het leven van een christen kan ooit ‘taboe’ zijn. Wat taboe is, wordt niet besproken. Taboe is dat we stilzwijgend vanuit een vast aantal aannames leven en daarmee onze verwachtingen van elkaar vaststellen. Christenen leven van gesprek, leren, luisteren, denken, kiezen. Nooit kun je dat fixeren in gestold gedrag. Het grote risico daarvan is namelijk dat het versteent en innerlijk uitgehold wordt. Uiterlijk gedrag wordt dan niet meer gedragen door bewust geestelijke keuzes maar veel meer ten diepste door een de druk van een sociale groep (in dat geval de kerkgemeenschap). Dat is geen levend geloof, dat zijn conventies. Ik denk dat in de GKv de conventies volledig verdwenen zijn. Dat ervaren sommigen als verontrustend, en ik kan nogmaals niet ontkennen dat daar soms alle reden toe is. Maar het geeft ook nieuwe kansen: opnieuw met elkaar in gesprek gaan. Omdat wie gelooft nooit ‘gearriveerd’ is, behalve op de Dag van Aankomst, als Christus komt of als Hij ons roept. Tot dat moment groeien we, “door ons aan de waarheid te houden en elkaar lief te hebben, (..) volledig toe (..) naar hem die het hoofd is: Christus” (Efeziërs 4,15 NBV).

Ds. Klaas van den Geest,
GKv Alphen aan den Rijn

Dit artikel is beantwoord door

Ds. K. van den Geest

• Geboortedatum:
  12-10-1957
• Kerkelijke gezindte:
  Nederlandse Gereformeerde Kerken
• Woon/standplaats:
  Deventer
• Status:
  Actief

127 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven