Diepe pijn uit kindertijd

dr. J. van der Wal | 1 reactie | 16-04-2015| 12:01

Ik vind het heel lastig om me kwetsbaar te voelen, om mijn verdriet en pijn te accepteren en te respecteren en ook toe te laten. Ik voel me dan zo zwak. Maar aan de andere kant. De pijn en verdriet die ik heb komt al voort uit mijn vroegste kinderjaren. Tegenwoordig, nu ik volwassen ben, voel ik me niet meer gekwetst door andere mensen, simpelweg omdat ik nu mijn verstand kan gebruiken. Als mensen mij nu (onbewust) kwetsen kan ik dit nu heel makkelijk naast mij neer leggen. Ik maak me er niet meer druk over. Maar diep in mij zit nog wel die heel diepe pijn uit mijn kindertijd.

Toen ik kind was, nam ik de mensen om mij heen nog heel serieus. Ik ging uit van het goede van de mens en had het volste vertrouwen in de mensen/volwassenen om me heen. En dat is natuurlijk niet zo verstandig. Ik kan mezelf nu wel voor mijn kop slaan dat ik mensen zo heb vertrouwd en daardoor alle schuld op mezelf heb gegooid en nooit eens heb gedacht: misschien doen andere mensen het ook wel eens niet goed. Maar om nu, als volwassen mens, die pijn uit mijn kindertijd toe te laten en het er gewoon uit te laten komen, dat is toch ook heel erg moeilijk. Ik weet dat ik eerst door die pijn heen moet, wil ik ooit een helemaal gezonde persoonlijkheid worden. Ik weet dat ik het verleden moet verwerken. Ik heb zelf enorme bewondering voor mensen die hun pijn en verdriet gewoon durven te uiten.

En als ik naar Jezus kijk: Hij had zoveel angst in Gethsemane dat hij zelfs bloed zweette. Hij was doodsbang en tot diep in zijn ziel 'bedroefd'. Ben ik meer dan Hem? Als zelfs Hij zoveel pijn en angst in Zich voelde, moet ik dan van mezelf zeggen: jouw pijn en verdriet mag er niet zijn? Is dat niet heel hoogmoedig als ik dit zou zeggen? Dan zou ik dus zeggen: ik ben sterker dan Hem, ik kan alles wel aan wat er in mijn leven op mij afkomt, zonder er ook maar een greintje verdriet of pijn over te voelen. Jezus heeft Zich zo zwak en kwetsbaar opgesteld. Zou ik me beter moeten voelen dan Hem? En zeggen: ik kan alles wel aan, pijn en verdriet doen me niets. Ik heb enorm veel respect voor Jezus dat Hij zich zo kwetsbaar heeft durven opstellen, waarom kan ik dat respect dan ook niet voor mezelf opbrengen?

Een nogal complexe vraag, die hier slechts een begin van een antwoord kan krijgen. Laat ik proberen op een paar kernelementen in te gaan.

1. Verdriet en pijn uit de vroegste kinderjaren.

Dat thema stel je voorop in je vraag. Voordat we het kunnen hebben over de manier om er mee om te gaan, zal het eerst nodig zijn om te weten waar die pijn en verdriet vandaan komen. De enige aanwijzingen daarvoor in je vraag gaan over misbruik van jouw vertrouwen in volwassenen en over onterechte schuldgevoelens. Waar dat concreet mee te maken heeft gehad, wordt niet duidelijk. Als ik hier op af ga, zou je mogen veronderstellen dat je kennelijk geleerd hebt om te vertrouwen. Weliswaar is dat later teleurgesteld, maar die vertrouwensbasis is wel ontstaan. En dat is op zichzelf zeer positief. Als je schrijft over schuld, geeft mij het idee dat dit verwijst naar dingen die niet goed zijn gegaan, waar jij de schuld van kreeg terwijl die schuld volgens jou eigenlijk bij anderen hoorde te liggen. Als dat zo is, kan dat je gevoel van rechtvaardigheid en veiligheid behoorlijk aantasten, vooral als dat een patroon is geworden en ook nog eens van belangrijke anderen (zoals je ouders) vandaan komt. Maar daar schrijf je niet over en dan wordt het gissen, wat niet zinvol is. Wat wel opvalt, is dat je niet verwijst naar miskenning of afwijzing door anderen. Onterechte schuld is heel vervelend, maar bevat wel een erkenning van jou als persoon. Afwijzing gaat een stuk verder en is ook veel ernstiger.

2. Verstand en gevoel

Je schrijft enerzijds dat je je nu niet meer laat kwetsen, omdat je je verstand gebruikt. Daardoor maak je je er niet meer druk over, schrijf je. Op zich is dat een waardevolle en belangrijke opmerking. Negatieve gedachten en emoties kun je goed aanpakken door er nuchter tegen aan te kijken en te relativeren. Tegelijk zeg je dat deze aanpak kennelijk niet afdoende is, omdat het gekwetste kind zich toch blijft melden. Het is eerlijk van je om dat onder ogen te zien en de pijn niet te ontkennen. Dat gekwetste kind kom je nooit helemaal te boven. En nieuwe kwetsuren kunnen herinneringen aan de oude weer oproepen. Een bijbelse gedachte is dat we daardoor in staat zijn om anderen met dergelijke kwetsuren beter te begrijpen en te helpen.

3. Ik moet door de pijn heen, de pijn verwerken om een helemaal gezonde persoonlijkheid te worden.

Om met het laatste te beginnen: ik denk aan het gezegde “ooit een normaal mens ontmoet? En, beviel het?" Anders gezegd: een helemaal gezonde persoon is een illusie. We dragen allemaal de kwetsuren van onze ontwikkeling mee en bovendien onze karakterzonden en zwakheden. Wel gaat het er om die eerlijk onder ogen te zien en de goede strijd te voeren tegen trekken die niet goed zijn.

Dan de aanname dat we door de pijn heen moeten, om te kunnen groeien. Daar heb je een punt te pakken. Ik zou het nog iets anders willen zeggen: als je het op kunt brengen, is het goed om pijnlijke ervaringen onder ogen te zien. Het doel is dus niet de pijn te doorleven, maar om de confrontatie aan te gaan met de ervaringen die herinneren aan bijv. schaamte, miskenning, afwijzing, verlating, schuld en verlies. Die eerlijk onder ogen zien en er van leren, zodat ze een passende plek krijgen in ons leven zonder dat ze ons overmatig hinderen in ons functioneren, daar gaat het om. Die confrontatie en verwerking geven pijn, maar het is niet het doel. Als je dat proces aankunt, is dat zeker zinvol. Daar moet je dan wel een voldoende sterk karakter voor hebben en mensen om je heen die je steunen. Het beste is om daar professionele begeleiding bij te zoeken, want in je eentje blijf je toch een beetje in je eigen staart bijten. Overigens kan een goed boek je daar ook een stuk bij helpen, Ik noem:

- Leven in harmonie met God, jezelf en de ander. Door Marleen Ramaker.
- Niets moet, alles mag. Praktische handleiding voor gezond denken en zelfvertrouwen. Door Kees Roest.
- Leven met jezelf en ... anderen. Door Wil Doornebal.
- Worden als een man. Door ds. J. Overduin.

4. Zien op Jezus. Zo vat ik het laatste deel van je vraag samen.

Zien op Jezus is een bijbelse opdracht tot geloof. In Zijn wonden is troost voor ons. Het is zeker een getuigenis van Zijn liefde voor ons mensen, dat Zijn lijden zo concreet wordt benoemd. Ik weet niet welke preken jij in de lijdenstijd heb gehoord, of welke overdenkingen je hebt gelezen, maar ik volsta om daarnaar te verwijzen als het om deze dingen gaat. Vanwege het oordeel van God in het lijden van Jezus over de zonden van de mensen, heeft dat een dimensie die ver uit stijgt boven ons lijden. Er was drie uur duisternis op Golgotha, dat was ook een teken dat dit lijden van Christus letterlijk en figuurlijk voor ons niet zichtbaar, niet te bevatten is geweest. Dat neemt niet weg dat Jezus in Zijn lijden zich niet gedroeg als de stoïcijnen, die uit hoogmoed probeerden om de pijn te overwinnen of te bagatelliseren. Dat schept alleen maar afstand. Wij hoeven dat ook niet te doen, al hoeven we er evenmin mee te koop te lopen of het slachtofferschap op te zoeken. Als je schrijft: “Ik heb enorm veel respect voor Jezus dat Hij zich zo kwetsbaar heeft durven opstellen, waarom kan ik dat respect dan ook niet voor mezelf opbrengen?” weet ik niet goed of ik je kan volgen. Het ging er m.i. niet om dat Jezus Zich kwetsbaar opstelde. Jezus is geen psychologisch voorbeeld. Zie wat ik eerder zei over het karakter van Zijn lijden. Met name het boek van ds. Overduin zegt waardevolle dingen over het juiste evenwicht in deze dingen. Als het in de Bijbel gaat over het lijden als christen, gaat het altijd over geestelijke groei. Dat kan psychologische groei omvatten, maar het stijgt daar ver boven uit. Maar dat is een ander onderwerp.

Dr. J. van der Wal

Dit artikel is beantwoord door

dr. J. van der Wal

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven