Gratis condooms tegen aids
dr. Stef Groenewoud | 3 reacties | 14-04-2015| 15:53
Vraag
Is het goed om mensen in Afrika gratis condooms aan te bieden om aids tegen te gaan? Wat zijn hier de argumenten tegen en de argumenten voor?
Antwoord
Bij het nadenken over deze vraag moest ik denken aan het “de ethiek van de badkuip”, zoals ethicus prof. Theo Boer het gedachtegoed van Reinhold Niebuhr -een Amerikaans filosoof uit de vorige eeuw, die veel nagedacht heeft over politiek en het christelijk geloof- wel eens beschrijft. Neem eens een badkuip in gedachten. Deze heeft twee lagen: de rand en de bodem. Aan de bovenrand bevinden zich onze (bijbelse) waarden en idealen. Op de bodem van de badkuip plaatsen wij ‘vlonders’; dat zijn de normen en regels die voorkomen dat er in de wereld chaos ontstaat. Of -zo je wilt- om te voorkomen dat we met z’n allen door het putje in de goot spoelen. In een wereld met veel verschillende morele opvattingen, religies en culturen (een zogeheten pluriforme samenleving), moeten we oppassen dat we de bovenlaag en de onderlaag niet met elkaar verwarren. (Bijbelse) waarden kunnen we niet normatief opleggen, maar omgekeerd moeten we de regels die we in de praktijk toepassen niet als ons moreel kompas gaan zien.
Dan nu naar de vraag. Ik ga er vanuit dat de vragensteller er (net als vele bezoekers van Refoweb) vanuit gaat dat Gods geboden heilzaam zijn voor iedereen; voor Europeanen, (Noord en Zuid) Amerikanen en ook voor Afrikanen. Dat betekent dat seksualiteit binnen het huwelijk thuishoort en dat daarbinnen één man en één vrouw elkaar trouw zijn en blijven. In andere culturen, en niet in de laatste plaats in grote delen van Afrika, is de praktijk vaak heel anders. Polygamie (een man heeft meerdere vrouwen) komt voor, maar ook buiten het huwelijk heeft men vaak vele (wisselende) seksuele contacten. Aids is een groot probleem in Afrika. Alleen al in Zuid-Afrika heeft 30 procent (!) van de mannen en vrouwen tussen de 15 en de 40 HIV.
Je zou je op het standpunt kunnen stellen dat het uitdelen van condooms in zo’n situatie symptoombestrijding is: ‘dweilen met de kraan open’. “Daar hoort op z’n minst een voorlichtingsprogramma bij over bijbelse waarden rond seksualiteit”, zegt een ander. Allemaal waar. Maar wat als daarvoor -om wat voor reden dan ook- geen mogelijkheden bestaan? Vormt dan ‘de rand van de badkuip’ meteen ook ‘de bodem’? Of zou je dan toch kunnen overgaan tot het verspreiden van condooms?
Ik denk van wel. Natuurlijk kan dit als nadeel hebben, dat men zich nog vrijer voelt om ‘er maar op los te leven’. Anderzijds kan het ook beschermend werken; zelfs binnen het huwelijk. Mogelijk worden nieuwe besmettingen voorkomen. Er zijn ook vrouwen, die anders ‘kopje onder’ zouden gaan, omdat zij eerder voortdurend zwanger raakten. Zij nu wellicht in staat om -samen met hun man- aan gezinsplanning te doen.
Maar moet je als christen condoomgebruik op zichzelf niet afwijzen? Bij het moreel beoordelen van anticonceptiemiddelen, verwijzen ethici, zoals dr. R. Seldenrijk naar de hoofdregel: een bevruchte eicel is een mens. Hoewel je zou kunnen stellen dat je met het verhinderen van de conceptie tegen een wezenlijk onderdeel van de geslachtsgemeenschap ingaat, druist het niet in tegen de beschermwaardigheid van een mens.
Kortom: toch maar uitdelen die condooms? Ik zou zeggen: probeer eerst uit alle macht om ook een campagne te starten zoals SGP-politicus Kees van der Staaij in Nederland wil (“Je bent een rund als je met je huwelijk stunt” – wat is dat in het Zuid-Afrikaans?), maar als dat niet kan, leg dan maar gauw die vlonder in de badkuip.
Stef Groenewoud,
Gezondheidswetenschapper en ethicus
Dit artikel is beantwoord door
dr. Stef Groenewoud
- Geboortedatum:24-05-1977
- Kerkelijke gezindte:PKN (Hervormd)
- Woon/standplaats:Lienden
- Status:Inactief
Bijzonderheden:
Functie: Gezondheidswetenschapper en Ethicus bij IQ Healthcare, Radboudumc, Nijmegen
Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven
Aangezien er bij condoomgebruik geen conceptie plaatsvindt, is dat geen bezwaar tegen het gebruik, zoals al wordt aangegeven. Ik kan verder geen tegenargumenten verzinnen, behalve "dat we nu eenmaal gewoon tegen zijn" en het genoemde "erop los leven" argument.
Het eerste argument is niet erg sterk in het licht van het leed dat zeer reeël is, en het tweede argument klopt gewoonweg niet. Mensen gaan echt niet ineens veel meer aan seks doen als er condooms beschikbaar zijn. Het argument wordt vaak aangehaald als er een condoomautomaat wordt gepland in de wc's van scholen. En ook dan klopt het argument niet.
Dus blijft uiteindelijk alleen de principiële houding over, maar zoals gezegd, gezien het enorme aantal doden, lijkt dat me geen luxe meer die iemand zich kan veroorloven.
Als ik het antwoord van Groenewoud naast jouw reactie leg, krijg ik de indruk dat jullie meer op één lijn zitten dan je misschien denkt. In zijn laatste alinea lees ik 'het één doen en het ander niet laten'.
In deze ingewikkelde materie, waarbij normen en opvattingen van 'het goede leven' van zowel de hulpverleners als de doelgroep soms frictie kan opleveren, lijkt dat me een mooie synthese!
Hmm, ik zie net dat het woordje "ook" in die zin staat. Dat had ik de eerste keer gemist, blijkbaar.
