Hiërarchie in de Ger. Gem.

M.M. van Winkelen | Geen reacties | 31-12-2014| 12:14

Over de hiërarchie in de Ger. Gem. Is een plaatselijke gemeente autonoom? En moet een gemeente gehoorzamen aan synodebesluiten? Staat de synode boven de kerkenraad van plaatselijke gemeente? Alvast bedankt voor de antwoorden.

Beste vragensteller,

Je hebt verschillende vragen gesteld over de wijze waarop de kerk geregeerd wordt. Achtereenvolgens zal ik hierop ingaan. De vragen zijn algemeen geformuleerd. Waarschijnlijk heb jij deze vragen gesteld met een specifieke situatie in je achterhoofd, waarbij je je afvraagt wat de speelruimte van de plaatselijke gemeente is. Hoewel ik deze specifieke situatie niet ken, geeft het onderstaande je wellicht een handvat om hier duidelijkheid over te krijgen.

1. Is een plaatselijke gemeente autonoom?

In het kerkelijk leven tref je verschillende vormen van kerkregering aan, waarbij per kerkvorm de mate van autonomie van de plaatselijke gemeente sterk verschilt. Globaal gezien heb je vier vormen van kerkregering: a. episcopale structuur. Dit is een kerkvorm met een sterke hiërarchische structuur waarbij paus en bisschoppen de kerk van boven af regeren. De plaatselijke gemeente heeft geen autonomie (denk aan de Rooms Katholieke kerk). b. presbyteriaanse structuur. Dit is een kerkvorm waarbij de door plaatselijke gemeente (geleid door de kerkenraad) in beginsel zelfstandig is, maar waar zaken die plaatselijke gemeente niet (meer) kan behartigen of de plaatselijke gemeente overstijgen gedelegeerd worden naar zogenaamde meerdere vergaderingen (classis, synodes). Hier kunnen bindende uitspraken voor alle plaatselijke gemeenten uit volgen. c. congregationalistische structuur. Bij deze kerkvorm zijn de plaatselijke gemeenten autonoom. Er zijn nog wel formele banden met andere gemeenten (kerkverband), hier volgen echter geen besluiten uit die bindend zijn voor de afzonderlijke gemeenten. Zij hebben alleen een adviserende functie. d. independente structuur. Bij deze kerkvorm staan de plaatselijke gemeente volledig op zichzelf.

In de Gereformeerde Gemeente is er sprake van een presbyteriaanse kerkstructuur. Het kerkelijk leven is ingericht naar de Dordtse kerkorde. De zelfstandigheid van de plaatselijke gemeente is bij deze kerkvorm een belangrijk uitgangspunt. Het hoogste gezag ligt in beginsel bij de ambtsdragers van de plaatselijke gemeente. Er is sprake van een vrijwillige aansluiting bij het kerkverband, wat ondermeer instemming met de belijdenis en onderwerping aan de kerkrechtelijke bepalingen van het kerkgenootschap in zich sluit. Vraagstukken en moeilijkheden worden bij deze vorm van kerkregering zoveel mogelijk op lokaal niveau opgelost en alleen doorgeschoven naar ‘meerdere vergaderingen’ als de plaatselijke kerkenraad er niet uitkomt of als ze de plaatselijke gemeente overstijgen. In een dergelijke situatie wordt gezag ‘gedelegeerd’ naar een classis, particuliere en nationale synode. 

2. Moet de gemeente gehoorzamen aan synodebesluiten?

Naar artikel 36 van de Dordtse Kerkorde heeft de kerkenraad van een plaatselijke gemeente zich inderdaad te onderwerpen aan besluiten van een meerdere vergadering (classis, synodes). Uitgangspunt is hierbij dat de gemeente zich vrijwillig heeft aangesloten bij het kerkverband en zich conformeert aan de hierin overeengekomen wijze van kerkregering (kerkrecht). Ds. K. de Gier merkt in zijn toelichting op de Dordtse kerkorde bij artikel 36 op dat meerdere vergaderingen “een zeker gezag hebben” over mindere vergaderingen en dat de laatstgenoemde , krachtens aan de meerdere vergaderingen verleende gezag, verplicht zijn de wettige besluiten van de meerdere vergaderingen uit te voeren. Het gezag van de meerdere vergadering over een mindere vergadering moet hierbij geen heersend maar een dienend karakter hebben. Dit gezag moet zich ook bewegen binnen de kaders van die de kerkorde hieraan stelt (bijvoorbeeld t.a.v. de vraag of kwesties waar een meerdere vergadering zich over buigt eerst door de mindere vergaderingen adequaat zijn behandeld). Besluiten van een meerdere vergadering zijn ambtelijk bindend, maar binden het geweten niet. De besluiten van meerdere vergaderingen zijn ook niet ‘onfeilbaar’, daarom kent de Dordtse kerkorde een mogelijkheid voor appèl in geval er sprake is van bezwaarden. 

3. Staat de synode boven de kerkenraad van de plaatselijke gemeente?

Hoewel uit het bovenstaande blijkt dat een synode binnen het gereformeerde kerkrecht besluiten kan nemen die bindend zijn voor de plaatselijke kerkenraad, kunnen we toch niet zondermeer zeggen dat de synode ‘boven’ de plaatselijke kerkenraad staat. De synode heeft namelijk slechts gezag voor zover dit eerst gedelegeerd is door de verschillende mindere vergaderingen, beginnend bij de plaatselijke kerkenraad. Ambtsdragers die worden afgevaardigd naar een synode, moeten naar artikel 33 van de Dordtse kerkorde zogenaamde ‘geloofsbrieven’ meenemen. Op grond van deze geloofsbrieven wordt de vergadering gemachtigd om besluiten te nemen over alle kwesties die hier wettig ter tafel zijn gekomen. Het hoogste gezag berust principieel gezien bij de ambtsdragers van de plaatselijke gemeente, en daarom moet een synode eerst gemachtigd worden voor zij iets kan ondernemen.

De inzet van deze bepalingen van het gereformeerde kerkrecht is dat men een sterke kerkelijke hiërarchie en het onrechtmatig ‘heersen’ over elkaar wil voorkomen. Daarom wordt in kerkrechtelijke termen ook altijd gesproken over ‘meerdere vergaderingen’ en niet over ‘hogere vergaderingen’. De kerk heeft maar één Koning die over haar regeert, en we mogen als het gaat over deze dingen wel steeds bedenken wat Hij ons heeft geleerd: “Gij weet, dat degenen, die geacht worden oversten te zijn der volken, heerschappij voeren over hen, en hun groten gebruiken macht over hen. Doch alzo zal het onder u niet zijn; maar zo wie onder u groot zal willen worden, die zal uw dienaar zijn. En zo wie van u de eerste zal willen worden, die zal aller dienstknecht zijn” (Mark. 10:42).

M. M. van Winkelen

Dit artikel is beantwoord door

M.M. van Winkelen

• Geboortedatum:
  18-07-1981
• Kerkelijke gezindte:
  Gereformeerde Gemeenten
• Woon/standplaats:
  Den Haag
• Status:
  Actief

58 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven