Vaker dezelfde preek gebruiken

Ds. M. Pronk | Geen reacties | 08-05-2003| 00:00

Als het klopt dat dominees geïnspireerd worden door de Heilige Geest bij het maken van een preek (staat dit in de Bijbel?), hoe kan het dan dat ze hun preek twee keer of vaker gebruiken? De Heilige Geest zou dan toch ook vaker aan dominees kunnen laten weten waarover ze moeten preken? Als het antwoord is dat dat niet altijd het geval is, waarom wordt er dan altijd wel net gedaan alsof dat wel zo is? Ik vind dat dan een leugen. Wat gebeurd er als een dominee door de Heilige Geest geïnspireerd wordt voor een onderwerp/tekst voor een te maken preek? Hoe gaat dat in zijn werk? Je hoort het altijd wel, maar dat is makkelijk om te zeggen in mijn ogen.

Bij het lezen van je vraag krijg ik de indruk dat je het woord "geïnspireerd" gebruikt, terwijl je eigenlijk bedoelt te zeggen dat de dominees bij het maken van een preek "geleid" worden door de Geest. Tegelijk vraag ik mij af of je wel een juiste gedachte hebt over de leiding van de Heilige Geest. Laten we gaan zien.

God heeft Zich in deze zondige wereld geopenbaard in Zijn barmhartigheid en genade. Christus is het Woord. Hij heeft gesproken door de profeten, door Zichzelf toen Hij op aarde rondwandelde, door de apostelen. Niet alles van deze heerlijke heilsopenbaring is op Schrift gesteld. We kunnen dat lezen in Johannes 20: 30, 31 en 21: 25. God heeft dat gedeelte van deze Goddelijke openbaring van het heil op schrift laten stellen dat bestemd is voor alle tijden en voor alle volken. Dat is onze Bijbel, de Heilige Schrift, het Woord van God. We kunnen volkomen op Gods Woord aan, want de Heilige Schriften zijn door de Heilige Geest, die de auteur ervan is, waar.

Nu is het eigenlijk heel wonderlijk met de Bijbel gesteld. De Bijbel kent menselijke schrijvers en is het resultaat van het werk van deze menselijke bijbelschrijvers. Tegelijk valt te zeggen dat de Bijbel geheel het werk van de Heilige Geest is en God zelf de auteur van dit Boek is. God spreekt door de mond van de profeten en de apostelen. De apostelen twijfelen geen moment dat de Schriften van het OT Gods Woord zijn. Zij schrijven, wat de profeten en de psalmisten gezegd hebben, aan God toe. Zo wordt in Hebreeën gewezen op Psalm 95. Er staat: Daarom gelijk de Heilige Geest zegt: Heden, indien gij mijn stem hoort (Hebr.3:7-9)  We hebben in de Bijbel te doen met Gods eigen woord, Zijn openbaring in Christus. De Bijbel is wel door mensen geschreven, maar het is geen menselijk  getuigenis over God. Het is Gods eigen getuigenis. Dat geloven wij op grond van wat de Bijbel over zichzelf zegt. De kerk gebruikt daarvoor het woord inspiratie. Daarmee zijn zowel de betrouwbaarheid als het goddelijk gezag gegeven.

We mogen zeggen dat zowel de Bijbel als de bijbelschrijvers geïnspireerd zijn. In 2 Timotheüs 3:16 staat: "Al de Schrift is van God ingegeven en is nuttig tot lering, tot wederlegging, tot verbetering, tot onderwijzing die in de rechtvaardigheid is." Al de Schrift, dat is al wat Schrift is. Deze woorden wijzen op de gehele Bijbel. Is door God ingegeven  In het Grieks wordt het woord "theopneustos".gebruikt. Dit woord wil zeggen dat de Bijbel door God is geademd, doorademd, ingeblazen. Vandaar dus dat we zegen dat de Bijbel door God is geïnspireerd. Je kunt erop aan. Het is Zijn Woord. En is daarom dan ook nuttig tot lering, tot wederlegging, tot verbetering en tot onderwijzing in de gerechtigheid. 

Tegelijk wil dit tekstwoord zeggen dat de Bijbelschrijvers bij het schrijven door de Geest geleid, gedreven, geïnspireerd zijn. Petrus schrijft: "Want de profetie is voortijds niet voortgebracht door de wil eens mensen, maar de heilige mensen Gods, van de Heilige Geest gedreven zijnde, hebben ze gesproken." (2 Petrus1: 21)  Iemand schrijft bij deze tekst: "Als mensen van het Goddelijke woord hebben zij met een bijzondere gedrevenheid gesproken en vervolgens eventueel het gesprokene schriftelijk vastgelegd. Het was de bezieling van Gods Heilige Geest die mensen maakte tot woordvoerders van God. Dat alles gaf hun profetie ook blijvende betekenis, wat er uiteindelijk toe geleid heeft dat hun gesproken woord op Schrift is gesteld."

Ook onze belijdenis spreekt uit dat de Schrift het door de Heilige Geest geïnspireerde, volkomen betrouwbare Woord van God is. Zie artikel 3 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis. Ik leer mijn catechisanten onder de inspiratie te verstaan die werking van de Geest op het verstand van de bijbelschrijvers waarbij hen indachtig gemaakt is alles wat ze moesten optekenen zowel de zaken als de woorden. Wij spreken van de organische inspiratie. Hiermee geven we aan dat de Heere God de Bijbelschrijvers gebruikt heeft als levende organen met hun eigen gaven en talenten. Zo komt de Bijbel tot ons met goddelijk gezag. En door het getuigenis van de Heilige Geest  in mijn hart ga ik de Bijbel zien, beleven en beamen als Gods woord.

Het is de wil van de Heere dat dit Woord verkondigd wordt. Door de prediking van Gods woord vergadert Christus zijn kerk. Daarom noemen we de prediking het grote genademiddel. Paulus schrijft in Romeinen 10: 17 dat het geloof is uit het gehoor en het gehoor door het Woord van God. De prediking is Gods eigen instelling, waardoor Hij met de zaligheid tot zondaren komt, het geloof werkt en zondaren vergadert. Christus gaf aan Zijn discipelen de opdracht: "Gaat heen in de gehele wereld, predikt het evangelie alle creaturen." (Markus 16: 15). Paulus schrijft dat het God behaagd heeft door de dwaasheid der prediking zalig te maken die geloven. (1 Kor.1:21). De dwaasheid der prediking, dat wil zegen deze in de ogen der wereld zo dwaze boodschap van het evangelie van het kruis. Maar die prediking gebruikt God tot zaligheid voor hen die in het geloof er boven op vallen.

De prediking is dus iets van het allergrootste gewicht. Door de prediking komt God tot ons met Zijn evangelie en beloften, biedt Hij de zaligheid aan, wordt de Christus voor ons hart neergelegd, wil God zich laten ontmoeten, schenkt Hij het heil. Die prediking roept op tot geloof en bekering. De Heere werkt ook door dat Woord in de harten geloof en bekering. En door datzelfde Woord wil Hij het geloof versterken.

Bij het vele werk dat een predikant als herder en leraar te doen heeft, is zijn voornaamste taak toch wel de prediking van het Woord. Deze voorname taak is hem toe betrouwd. Hij moet er veel tijd aan besteden. Je zou de prediking kunnen omschrijven als uitleg en toepassing van het Woord. Een predikant wordt dan ook wel een "verbi divini minister" genoemd, een dienaar van het Goddelijk Woord. Hij moet op de preekstoel niet zijn eigen ideeën ventileren of bij de gemeente in het gevlei komen door haar voor te houden wat zij graag wil horen. Hij heeft te beseffen dat hij in dienst staat van Gods Woord. Het is zijn taak  Gods Woord te midden van zondaren te laten klinken. Prediking is volop proclamatie van het heil.

Catechisanten vragen mij er wel eens naar hoe een preek ontstaat. Zelf preek ik graag hele bijbelboeken door. Maar ook preek ik ook over bepaalde teksten. Het geeft een bepaalde rust om aan het begin van de week te weten waar je komende zondag over wilt gaan preken. Bij het doorpreken van een Bijbelboek heb je geen keus. Het gedeelte, waarover de preek zal gaan, ligt al vast. Dit geeft voor mij een bepaalde discipline. Je wordt gedwongen je op dat bepaalde gedeelte, dat aan de orde is, te concentreren  Bij een losse tekst ligt dat wat anders. Vaak is het zo dat zulk  een tekst je bijzonder aanspreekt. Of het gebeurt ook wel dat op huisbezoek tijdens het gesprek een tekst naar je toekomt. Nu ga ik hier niet bespreken hoe het verder in de studeerkamer gaat.

Wel wil ik benadrukken dat het de taak van een predikant is om eerbiedig naar de Schrift te luisteren en de tekst in zijn omgeving goed te bestuderen. Wat staat er in de grondtekst. Wat willen deze woorden zeggen? Wat heeft dit woord de eerste hoorders te zeggen gehad en welke boodschap ligt er voor ons in?  Dit alles vraagt veel studie en veel gebed. Je bidt om de leiding van de Heilige Geest of Hij je in de waarheid wil leiden en het Woord doen verstaan. Wanneer je zo zelf door de tekst gegrepen wordt, mag je ook de boodschap van Gods Woord de gemeente voorhouden. Je staat als dienaar op de preekstoel, maar gaat schuil achter het Woord. Je hoopt dat de gemeente naar huis gaat niet met de mening dat de dominee het weer zo goed heeft gedaan of dat hij er niet in kon komen, maar dat ze het woord van de Heere heeft gehoord. De prediking is immers de levende stem van God zelf. Dat Woord vraagt geloof.

Worden de dominees geïnspireerd door de Heilige Geest? Neen. Neen. Beslist niet. Dat begrijp je nu wel. Dominees zijn niet gelijk te stellen aan de profeten of de apostelen. Die waren openbaringsgetuigen. Zij ontvingen de Goddelijke openbaring en hebben die ook later te Schrift gesteld. Zij werden bijzonder gedreven door de Geest. Gods Woord is hen ingegeven en zo mochten zij dat Woord doorgeven. Op deze wijze is de Bijbel ontstaan. De Bijbel is klaar, afgerond. Er komen geen nieuwe openbaringen meer bij. We spreken dan ook over een gesloten kanon.

Stel je voor dat onze dominees geïnspireerd worden door de Heilige Geest, dan wil dat zeggen dat de Bijbel steeds verder wordt uitgebreid en aangevuld en dat er nieuwe gedeelten bijkomen. Zo is het toch niet? Neen, het ligt anders. Zij hebben de taak Gods Woord, dat we mogen hebben, door te geven en te verkondigen. Wanneer we in de kerk zijn, zitten we samen, prediker en gemeente, aan de voeten van Gods Woord en spreekt de Heere tot ons.
 
Stel je voor dat onze dominees zouden geïnspireerd worden door de Geest. Wanneer dit zo was, zou het de verwarring nog groter maken. De Bijbel is een verzameling van 66 boeken en is geschreven in de loop van vele eeuwen. Maar toch is de Bijbel een eenheid met dezelfde boodschap. Daar zorgt de Geest voor. Maar van de kansels kun je soms zoveel verschillende meningen en standpunten horen die elkaar tegenspreken, uit elkaar gaan of zelfs haaks op elkaar kunnen staan. Waar moet jij je dan aan vasthouden en wat moet je geloven als je ervan uitgaat dat al die dominees geïnspireerde mannen zouden zijn zoals de bijbelschrijvers? 

Kijk, het is de taak van de prediker met grote zorg aandacht aan zijn preken te besteden. Hij moet ervan overtuigd zijn dat hij geprobeerd heeft en steeds weer probeert Gods woord door te geven. En de gemeente? Zij mag en moet luisteren of de preek is naar Gods Woord en in overeenstemming met onze belijdenis. Zo niet, dan moet ze de dominee daarop wijzen. Elke dominee heeft in zijn preekarbeid ook zijn eigen en eigenaardige menselijke dingen. Daar moet je doorheen kijken. Die leg je naast je neer. Als hij maar Gods Woord heeft uitgelegd en verklaard zoals het behoort.
 
Worden onze dominees geïnspireerd door de Heilige Geest?  Neen. Laten we er voor waken onze dominees niet de onfeilbaarheid van de paus op te drukken. Zij zijn maar kleine mensjes. Zij hebben dringend nodig de leiding van de Geest. Daar bidden zij om in de studeerkamer en op de preekstoel. En wanneer we om de Geest bidden, mogen we dat doen in het hartelijk vertrouwen dat Hij met ons is en zal zijn omdat Hij het beloofd heeft. Bid jij daar ook om? Zodat zij door de leiding van de Geest op een rechte manier Gods Woord mogen verkondigen?

Je bedoelt het, denk ik, ook niet dat de dominees geïnspireerd worden. Ik meen dat je het oog hebt op de leiding  van de Geest. Na mijn lange verhaal zul je wel het verschil beseffen tussen die twee zaken. De leiding van de Geest bij de prediking kan heel bijzonder zijn. Wordt ook op de preekstoel ervaren. Maar het kan ook zijn, dat naar het gevoel van de prediker alles heel gewoon was, en hij toch in getrouwheid Schriftuurlijk heeft mogen preken. We mogen vertrouwen dat de Heere dat gebruiken en zegenen wil. Laten we meer letten op het gewone, dan op het bijzondere. En dan is er niets op tegen dat een predikant een preek nog eens gebruikt wanneer hij een andere gemeente dient. Laat in ieder geval elke dominee er voor staan in alle bescheidenheid en trouw Gods Woord te verkondigen. Hierover valt veel te vertellen. Maar dan wordt mijn antwoord te lang.

Mag ik vragen: Heb jij de prediking al geloofd?

Ds. M. Pronk

Dit artikel is beantwoord door

Ds. M. Pronk

• Geboortedatum:
  10-03-1940
• Kerkelijke gezindte:
  Hersteld Hervormd
• Woon/standplaats:
  KralingseVeer
• Status:
  Inactief

71 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven