Samen-op-Weg-proces

Ds. H. van Ginkel | Geen reacties | 13-10-2003| 00:00

Kunt u mij uitleggen in begrijpelijke taal wat nou eigenlijk het Samen-op-Weg-proces inhoudt? Je hoort er zoveel van de laatste tijd, maar begrijpen doe ik het niet.

Het Samen op Weg (SoW)-proces is in 1961 begonnen als een proces van hereniging van de Nederlandse Hervormde Kerk (NHK) en de Gereformeerde Kerken in Nederland (GKN). Rond 1990 is ook de kleine Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden (ELK) gaan meedoen. In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw bleef het SoW-proces beperkt tot met elkaar praten. In 1986 hebben hervormden en gereformeerden uitgesproken dat willen gaan toegroeien naar hereniging van hun kerken. De synodes van de drie SoW-kerken besluiten in december 2003 over deze eenwording. Wanneer zij daarvoor kiezen gaan de drie SoW-kerken vanaf 1 mei 2004 als één kerk verder onder de naam Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Dat betekent niet dat er op dat moment in alle steden en dorpen in Nederland ineens protestantse gemeenten zijn. Dat mogen de kerkenraden zelf weten. Alleen wanneer de kerkenraden van een hervormde gemeente en een gereformeerde kerk ervoor kiezen, gaan zij samen een protestantse gemeente vormen. Als zij daar niet voor kiezen blijven ze gewoon wat ze nu ook zijn: een hervormde gemeente of een gereformeerde kerk. Die gemeente maakt echter wel deel uit van de PKN.

Met name in de NHK zijn veel mensen ertegen dat de PKN er komt. Dat is niet omdat ze tegen eenwording zijn. De kerkelijke gescheidenheid is niet goed. Dat er in Nederland zoveel kerken zijn, is niet in overeenstemming met Gods wil en met Zijn Woord. We lezen in Johannes 17 dat de Heere Jezus bidt om de eenheid van Zijn discipelen en daarmee ook van Zijn kerk in alle tijden. Dat christenen één moeten zijn, daar is iedereen het over eens. Maar over de manier waarop dat nu in het SoW-proces gaat, wordt in de NHK heel verschillend gedacht.

Zoals je misschien weet, zijn er in de NHK op veel meer punten heel verschillende opvattingen. In deze kerk zijn verschillende stromingen of richtingen, met een moeilijk woord ook wel 'modaliteiten' genoemd. Om het wat begrijpelijk te houden, noem ik nu maar twee richtingen, namelijk de moderne richting en de rechtzinnige richting. Bij die rechtzinnige richting horen vooral diegenen die in de NHK gereformeerd willen zijn, dat wil zeggen dat zij vast willen houden aan de Bijbel en aan de gereformeerde belijdenisgeschriften (de Heidelbergse Catechismus, de Nederlandse Geloofsbelijdenis en de Dordtse Leerregels). We noemen hen vaak hervormd-gereformeerden. In 1906 hebben zij een vereniging opgericht: de Gereformeerde Bond (GB) in de NHK.

Het zijn vooral deze hervormd-gereformeerden die tegenstander zijn van het SoW-proces zoals dat nu verloopt. Dat is, nogmaals, niet omdat ze tegen eenwording zijn, maar omdat de manier waarop het nu gaat, niet goed is. In de jaren negentig is er in de SoW-kerken heel veel gepraat en vergaderd over de nieuwe kerkorde die in de PKN moet gaan gelden. In die kerkorde is te zien wat voor een soort kerk de PKN is en welke regels daar gelden. De moderne richting, die in de generale synode van de NHK in de meerderheid is, heeft ervoor gezorgd dat er in die kerkorde veel dingen staan die voor hervormd-gereformeerden niet aanvaardbaar zijn. Zij vinden dat de binding aan de gereformeerde belijdenissen te los is. Naast de gereformeerde belijdenissen kent de PKN ook twee lutherse belijdenisgeschriften en die spreken op een paar punten (onder andere over het Heilig Avondmaal) de gereformeerde belijdenis tegen. Verder is het volgens de nieuwe kerkorde toegestaan dat kerkenraden doopleden (die dus geen belijdenis hebben gedaan) toelaten aan het Heilig Avondmaal en stemrecht geven en dat er behalve een huwelijk van een man en een vrouw ook andere levensverbintenissen worden gezegend, zoals bijvoorbeeld een relatie van twee mensen van hetzelfde geslacht. Er is nog meer, maar dat laat ik hier nu maar even rusten.

Vanwege de nieuwe kerkorde zijn hervormd-gereformeerden er dus tegen dat de drie SoW-kerken samengaan in de ene PKN. Deze bezwaren zijn de jaren door steeds naar voren gebracht, vooral in de NHK. Maar de synode van NHK is er toch mee doorgegaan. Het is nu zover dat de tekst van de kerkorde, ondanks alle bezwaren helemaal is vastgesteld. Voordat deze kerkorde in werking kan treden, is er nog één stap nodig. Die laatste stap in het eenwordingsproces is, dat de drie synodes elk afzonderlijk het besluit moeten nemen om nu ook daadwerkelijk, op basis van de nieuwe kerkorde, te gaan verenigen. Dit zogenaamde verenigingsbesluit komt op 12 december 2003 in de synode. In de hervormde synode is daarvoor een meerderheid van tweederde nodig, dat zijn vijftig van de vijfenzeventig stemmen.

Als jij de berichten over SoW een beetje hebt gevolgd, zul je echter hebben gemerkt dat er nog iets aan de hand is. En dat maakt het nog ingewikkelder. Tot nu toe heb ik uitgelegd dat de hervormde synode de nieuwe kerkorde heeft aangenomen en dat men steeds stappen in de richting van eenwording met de andere SoW-kerken zet, terwijl hervormd-gereformeerden daartegen zijn. De moderne richting, die de meerderheid in de synode heeft, zet dit door, terwijl de gereformeerde richting dat niet wil. Hervormd-gereformeerden zijn het er dus over eens dat SoW op deze manier niet moet.

Maar er is ook een punt waarover ze het niet eens zijn. Eigenlijk is dat iets dat nu nog niet aan de orde is. Toch wordt er al over nagedacht, al jarenlang. En steeds weer blijkt dat de meningen heel erg verschillend zijn. Dat gaat dan over de vraag, wat we als hervormd-gereformeerden moeten doen wanneer de PKN er op 1 mei 2004 toch komt. Het hoofdbestuur van de GB heeft gezegd, dat we dan niets anders kunnen dan toch, ondanks al onze bezwaren, in de PKN op onze post blijven. Het hoofdbestuur gelooft dat de Heere God toch in die kerk, ondanks alles wat daar mis is, zal blijven werken met Zijn Woord. In de Bijbel zien we dat de trouw van de HEERE zo groot is, dat Hij dat met Zijn volk Israël steeds is doorgegaan, ook als dat volk Hem ongehoorzaam was. Het hoofdbestuur van de GB wil daarmee niet zeggen dat we dan alles in de PKN maar moeten accepteren. Ook als we in die kerk op post blijven, moeten we de bezwaren tegen de nieuwe kerkorde in die kerk naar voren blijven brengen.

Omdat zij het met het hoofdbestuur van de GB op dit punt niet eens zijn, hebben andere hervormd-gereformeerden halverwege de jaren negentig het Comité tot behoud van de NHK opgericht. Zij zijn van mening dat er in de PKN zoveel mis is, dat de PKN geen kerk meer is en dat het niet mogelijk is om van die kerk lid te blijven of te worden. Zij menen dat zij hun ja-woord, uitgesproken bij de openbare belijdenis en door ambtsdragers ook bij hun bevestiging tot ouderling, diaken of predikant, alleen dan nakomen als zij niet meegaan in de PKN maar buiten die kerk blijven. Dat zij op die manier buiten de PKN komen te staan zien zij niet als een afscheiding. Zij zien het zelf zo dat ze daarmee hervormd blijven, plaatselijk de hervormde gemeente voortzetten en landelijk de NHK voortzetten.

Dit verschil van mening is heel ingrijpend. Want het betekent, dat als de synode inderdaad het verenigingsbesluit neemt, er scheuringen in de kerk komen. Dat zullen scheuren zijn die dwars door hervormde gemeenten heengaan en daarmee ook door families en gezinnen. Het is in de NHK namelijk zo dat een kerkenraad niet voor de hele gemeente kan besluiten om buiten de PKN verder te gaan. Gemeenteleden kunnen alleen persoonlijk bedanken als lid van de kerk en samen met anderen een gemeente buiten de PKN vormen, die zij dan zien als voortzetting van de oorspronkelijke hervormde gemeente. Wanneer er zijn die zo'n stap zetten, zullen er ook altijd zijn die dat niet doen. Daarmee is de scheur een feit.

Persoonlijk hoop ik daarom dat, als de PKN er onverhoopt komt, degenen die menen dat zij in die kerk niet kunnen zijn toch in het belang van de eenheid van de gemeente tot het uiterste zullen gaan om erbij te blijven. Dat brengt hen in gewetensnood. Maar een stap zetten waardoor de gemeente in tweeën breekt, brengt ons toch ook in gewetensnood?

In veel hervormd-gereformeerde gemeenten loopt de spanning op dit moment hoog op. Soms kiest de hele kerkenraad er met het grootste deel van de gemeente voor om buiten de PKN te blijven. Soms zijn kerkenraad en gemeente daarover diep verdeeld en ligt het half om half. Soms kiest de hele kerkenraad er met het grootste deel van de gemeente voor om in de PKN te blijven en daar het Woord van God te blijven verkondigen. Soms zijn er dan in de gemeente enkelingen die toch de gemeente zullen gaan verlaten om buiten de PKN te blijven.

Over deze ontwikkeling kunnen we met elkaar alleen maar heel verdrietig zijn. De mensen in het Comité en in het hoofdbestuur willen geen scheuring. Wanneer SoW ertoe leidt dat gemeenten stuk gaan, is het een mislukt eenwordingsproces. We hopen en bidden dat de synode dat op 12 december 2003 ook zal beseffen en het verenigingsbesluit niet zal nemen maar zal zoeken naar een andere weg die niet tot scheuring leidt. Het is belangrijk dat jong en oud daar in de kerk voor bidden.

Ds. H. van Ginkel

Dit artikel is beantwoord door

Ds. H. van Ginkel

• Geboortedatum:
  30-08-1963
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Goes (B.W.)
• Status:
  Inactief

5 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven